Bł. ks. Józef Straszewski

Włocławski Słownik Biograficzny, pod red. S. Kunikowski, tom 2, s. 169-171.

(1885-1942), ksiądz rzymskokatolicki, organizator i pierwszy proboszcz parafii pw. św. Stanisława we Włocławku, więzień obozu koncentracyjnego, męczennik, błogosławiony.

 

Urodził się 18 I 1885 r. we Włocławku, jako syn Antoniego szewca, i Marianny z d. Beker. Po ukończeniu trzech klas w miejscowym gimnazjum uczył się prywatnie, a następnie w rządowym gimnazjum filologicznym w Płocku (we Włocławku takiej możliwości wówczas nie było) zdał egzamin umożliwiający mu przyjęcie do włocławskiego Seminarium Duchownego. Ukończył je po sześcioletnich studiach i 18 VI 1911 r. został wyświęcony na kapłana. Wkrótce wysłano go do pracy na południowe tereny rozległej diecezji kujawsko-kaliskiej. Pierwszą powierzoną mu, zaraz po święceniach, placówką był wikariat w Rozprzy koło Piotrkowa Trybunalskiego, pracował tam tylko kilka miesięcy, gdyż przeniesiono go do położonego w pobliżu Częstochowy Borowna, gdzie przebywał pięć lat w trudnych warunkach, wypełniając obowiązki nie tylko swoje, ale i niedołężnego proboszcza, ks. Michała Ziarniewicza, aż do jego śmierci. 

Później przeszedł do Krzepic, parafii położonej w połowie drogi między Częstochową a Wieluniem, gdzie przepracował cztery lata, w podobnie trudnych jak w Borownie warunkach, jako pomocnik ks. kanonika Ignacego Bromskiego, również, ze względu na wiek i stan zdrowia, znacznie ograniczonego w wykonywaniu kapłańskich obowiązków. 

Mimo nadmiaru zajęć i złych warunków materialnych (złych w takim stopniu, że w sprawie uposażenia krzepickiego wikarego interweniował w kurii miejscowy dziekan), ksiądz Straszewski pracował w swej parafii "z prawdziwą gorliwością Bożą", osiągając sukcesy w pracy duszpasterskiej.

W 1921 r. powrócił do Włocławka. Został wikariuszem przy katedrze, a także prefektem w Państwowej Szkole Kupieckiej. 2 II 1922 r. biskup kujawsko-kaliski Stanisław Zdzitowiecki erygował nową, wyłonioną z parafii św. Jana, parafię św. Stanisława Biskupa Męczennika. Jej zorganizowanie i administrowanie powierzył 15 III tr. doświadczonemu i ofiarnemu, sprawdzonemu w kapłańskiej pracy księdzu Straszewskiemu (oficjalną nominację na proboszcza otrzymał dopiero dziesięć lat później, w lipcu 1932, od bp. Karola Mieczysława Radońskiego). Ksiądz Straszewski nie zawiódł władz kościelnych. W ciągu kilkunastu lat aktywnie działał na swej samodzielnej placówce jako gorliwy i o dużych umiejętnościach duszpasterz, dbający nie tylko o życie religijne, ale też o oświatę, ogólny poziom kulturalny parafii. W pracy duszpasterskiej wykorzystywał nowe wówczas środki przekazu, zorganizował kino parafialne, w którym wyświetlał filmy religijno-oświatowe. Dbał też co było niezwykle ważne, zwłaszcza w okresie wielkiego kryzysu i bezrobocia o warunki materialne swoich parafian.

Najuboższym z całego miasta niósł pomoc poprzez "Caritas", którego włocławski ośrodek był jego dziełem. Parafia zajmowała duży obszar, zamieszkiwała ją ludność nie tylko biedna, ale i w znacznym stopniu "opuszczona moralnie", co jednak nie zniechęcało go to do pracy. Starał się kształtować duchowość nie tylko swoich podopiecznych, ale i własną. Należał do Stowarzyszenia Księży Charystów (nazwa od programowego hasła "Caritas Christi urget nos"). mającego za zadanie pogłębienie życia wewnętrznego duchowieństwa diecezji i zharmonizowanie osobistej ascezy z działalnością duszpasterską. Przeszedł też do historii Włocławka jako kapłan budowniczy. Dzięki jego staraniom na placu przy ul. Wiejskiej, podarowanym przez miejscowego przemysłowca Leona Bojańczyka, zbudowano i oddano do użytku wiernych, jeszcze w 1922 r., tymczasową kaplicę (ob. plebania), następnie wzniesiono dom parafialny, a 19 IX 1926 r. biskup sufragan Wojciech Owczarek poświęcił fundamenty nowego kościoła -pw. św. Stanisława. Budowa okazałej neobarokowej świątyni miała potrwać wiele lat, 18 X 1936 r. biskup ordynariusz Karol Radoński poświęcił tylko przygotowaną do użytku wiernych większą jej część; realizację dzieła księdza Straszewskiego przerwał wybuch II wojny światowej i inwazja niemiecka na Polskę.

Już 7 XI 1939 r. ksiądz Straszewski został wraz z innymi kapłanami aresztowany przez hitlerowców. Osadzono go najpierw we włocławskim więzieniu miejskim, skąd po kilku tygodniach, 16 I 1940 r., został przewieziony do Lądu nad Wartą. Od 25 IV 1941 r. był więźniem (nr 24 545) hitlerowskiego obozu koncentracyjnego w Dachau, gdzie, jak świadczyli współwięźniowie, nieustanne poniżenie, głód, pracę ponad siły znosił z cierpliwością i bez narzekania. W tych nieludzkich warunkach starał się też pomagać bliźnim, pamiętał również o swej rodzinie, a także o parafianach, czemu dawał wyraz w listach do zamieszkałej we Włocławku siostry Antoniny (napisał do niej 21 listów na specjalnych blankietach obozowych, z konieczności po niemiecku, ostatni datowany na 28 VI 1942). Wypełniał też za drutami, w miarę możliwości, swoje kapłańskie zadanie; ceniono go szczególnie jako spowiednika. Męczarnie trwały ponad rok. Chory, wycieńczony pracą przydzielony został wiosną 1942 r. do tzw. transportu inwalidzkiego, z którym 12 VIII tr. wywieziono go na stracenie i zagazowano (na więźniach "transportów inwalidzkich" Niemcy przeprowadzali eksperymenty dotyczące działania gazów bojowych). Gdy rozeszła się wiadomość o jego zgonie, więźniowie mówili, że zmarł "święty człowiek". Po wojnie wymowne świadectwa dotyczące męczeństwa i śmierci księdza Józefa Straszewskiego przedstawili m.in. księża profesorowie Stanisław Librowski i Stefan Biskupski, a także biskupi Kazimierz Majdański i Franciszek Korszyński.

13 VI 1999 r. w czasie mszy świętej na pl. Józefa Piłsudskiego w Warszawie papież Jan Paweł II ogłosił błogosławionymi 108 męczenników z czasu II wojny światowej, wśród nich włocławskiego kapłana Józefa Straszewskiego.

Ksiądz Straszewski został za swoje zasługi mianowany w 1937 r. przez bp. K. Radońskiego kanonikiem honorowym kaliskim. W 1972 r., z okazji 50. rocznicy powstania parafii pw. św. Stanisława, przy wejściu do kościoła, wmurowano tablicę upamiętniającą jej pierwszego proboszcza; drugą tablicę księża i wierni położyli w 1997 r. W związku z beatyfikacją umieszczono też w kościele pw. św. Stanisława obraz przedstawiający błogosławionego ks. Józefa na tle wzniesionej przez niego świątyni.

15 VIII 2004 r. bp Wiesław Mering poświęcił nowe spiżowe drzwi włocławskiej katedry, na ich skrzydle przedstawieni zostali m.in. męczennicy diecezji włocławskiej z czasu II wojny światowej wśród nich ksiądz Józef Straszewski.

ADW, Teczka personalna ks. Józefa Straszewskiego (pers. 325); APW, Akta stanu cywilnego parafii rzymskokatolickiej Włocławek 1885, sygn. 160 (tłum. z jęz. ros.: Bożena El-Maaytah); - Błogosławiony ks. Józef Straszewski (1885-1942), oprac. ks. K. Graczyk, [w:] Drzwi katedry włocławskiej, Włocławek 2004, s. 81-82; Informator parafii św. Stanisława BM we Włocławku, Włocławek 1997, s. 9-13; Kaczmarek T., Obraz świadectw 108 błogosławionych męczenników, "Aten. Kapł.", 2000, t. 135, z. 548, s. 67; tenże, Sługa Boży ks. Józef Straszewski (1885-1942), [w:] Męczennicy za wiarę. Słudzy Boży z Diecezji Włocławskiej 1939- 1945, (oprac. T. Kaczmarek), Włocławek 1998, s. 117-123; Librowski S., Ofiary zbrodni niemieckiej spośród duchowieństwa diecezji włocławskiej 1939-1945, Włocławek 1947, s. 141; Męczennicy za wiarę 1939-1945, praca zbiorowa, Warszawa 1996, s. 266-268.

 

Henryk Wasilewski