Ks. Stanisław Chodyński

Po studiach krótko pracował w charakterze wikariusza parafii Sieradz. Bowiem w trzy lata później, w 1866 r., po kasacie zakonów, co dotknęło także aktualnych opiekunów seminarium włocławskiego, księży misjonarzy św. Wincentego á Paulo, on i jego brat zostali powołani do pracy w tejże uczelni. Oznaczało to nowy, najdłuższy, ale i najbardziej owocny rozdział w życiu księdza Stanisława. Chociaż w początkowym okresie, gdy seminarium pozbawione było dochodów, praca nie tylko nie była wynagradzana, ale i warunki egzystencji były wręcz opłakane. Brakowało wszystkiego, opału, a nawet oświetlenia, ale Stanisław i zdolniejszy od niego brat Zenon zaczęli snuć plany rozbudowy i rozwoju seminarium, a wszystko w nadziei, że liczba alumnów, których aktualnie było zaledwie około 50, będzie mogła ulec zwiększeniu, bo diecezja kujawska była ogromna obszarem i liczbą wiernych. Naturalnie plany te mogli realizować skuteczniej, gdy brat Zenon od 1873 r. został rektorem.

Stanisław jako profesor początkowo wykładał Pismo Święte, historię Kościoła, dogmatykę, prawo kanoniczne oraz liturgikę. Jednakże szczególnie interesowała go historia diecezji. Dodatkowym motywem dla tych zainteresowań była konieczność zajęcia się zastanym zasobem archiwalnym oraz potrzeba uporządkowania biblioteki, która się powiększała dzięki przejmowaniu księgozbiorów po zniesionych dawniej już kapitułach kolegiackich, a aktualnie po skasowanych klasztorach z terenu diecezji kujawsko-kaliskiej. Uporządkowania tego zasobu podjął się ksiądz Stanisław Chodyński. Zbiory archiwalne gromadzone dzięki opiece kapituły katedralnej włocławskiej zachęciły tak jego, jak i brata Zenona do bliższego zajęcia się przeszłością diecezji włocławskiej. Początkowe lata pracy we Włocławku to ścisła współpraca z bratem rektorem, a po jego przedwczesnej śmierci przejęcie kierownictwa jako rektor. Przyszło mu realizować cele zakreślone wspólnie. Kontynuował z pomocą przychylnych i światłych ordynariuszy włocławskich rozbudowę bazy, rozpoczęła jeszcze za rektorstwa brata. Dokończono budowę rozpoczętego w dniu śmierci Zenona pawilonu kuchni i refektarza, a na piętrze mieszkania i pomieszczeń dla biblioteki. Najbardziej rzuca się w oczy nowy główny dwupiętrowy gmach seminaryjny budowany od 1898 r. i poświęcony przez biskupa Bereśniewicza w 1900 r. Można powiedzieć, że zabudowania seminaryjne, nie biorąc pod uwagę ostatniej rozbudowy z końca XX wieku, zostały w głównej mierze postawione staraniem księży Zenona i Stanisława Chodyńskich.

Drugą sprawą przedsięwziętą przez nowego profesora stanowiła praca naukowo-dydaktyczna, która zaowocowała na dwóch płaszczyznach. S. Chodyński zwrócił uwagę na przyszłość szkoły kształcącej kapłanów. I to nie tylko na warunki materialne, ale głównie na kształcenie przyszłych kadr profesorskich. Starał się rektor Stanisław o wysyłanie co zdolniejszych alumnów do jedynej wyższej szkoły w cesarstwie rosyjskim, jaką była Akademia Duchowna w Petersburgu, a jeżeli nadarzyła się okazja to i na uczelnie na zachodzie Europy. Pozwoliło to na zgromadzenie już pod koniec XIX w. we Włocławku sporego grona wykształconych i zdolnych profesorów, którzy stworzyli znane na ziemiach polskich środowisko naukowo-teologiczne. Za rektorstwa Stanisława Chodyńskiego liczba alumnów w seminarium w 1904 r. doszła do 139 osób. Był rektorem do 1908 r., kiedy urząd złożył w ręce księdza Idziego Radziszewskiego.

S. Chodyński dał przykład mrówczej i twórczej pracy naukowo-pisarskiej, szczególnie w dziedzinie dziejów Kościoła w Polsce i historii diecezji włocławskiej, w znacznej mierze opierając się na zasobach archiwalnych włocławskich. Zwyczajem ówczesnym był także proboszczem w Bronisławiu, a potem w pobliskim Wieńcu i do tej ostatniej parafii udawał się bardzo często osobiście, chociaż całe duszpasterstwo wykonywał za niego rezydujący tam inny kapłan. Mieszkał zawsze, także gdy przestał być rektorem, w seminarium. I ciągle pisał, stąd jego dorobek pisarski jest ogromny. Obejmuje nie tylko prace monograficzne, ale także bardzo liczne artykuły powstałe w związku ze współpracą z redakcją wydawanej Encyklopedii Kościelnej, a także inne rozsiane po różnych czasopismach, jak „Przegląd Katolicki", „Śpiew Kościelny" i „Kaliszanin". Przy jego współpracy powstał we Włocławku ośrodek naukowy i wydawniczy, znany szeroko nie tylko na ziemiach polskich. Pewnym ukoronowaniem działalności Chodyńskich, Stanisława i Zenona, było zapoczątkowanie wydawania „Kroniki Diecezji Kujawsko-Kaliskiej" (1907), zasługującej wówczas na zaliczenie jej do czasopism naukowych, a zwłaszcza „Ateneum Kapłańskiego" (1909). Sam Stanisław kontynuował, po śmierci brata, wydawanie źródeł do dziejów diecezji w serii „Monumenta Historica Dioecesis Wladislaviensis". Opracował obszerne dzieło poświęcone biskupom włocławskim, niestety w rękopisie zniszczone podczas drugiej wojny światowej oraz szczęśliwie zachowany bardzo dokładny „Katalog prałatów i kanoników włocławskich".

Pomimo zajęć naukowych, wspomagał swoją wiedzą i doświadczeniem władzę diecezjalną i sprawował liczne zajęcia w Konsystorzu Generalnym Włocławskim, a także w kapitule katedralnej włocławskiej. Przez swoją pracowitość i prawość charakteru zyskał ogromny autorytet w diecezji, a także w kołach naukowych, co wyraziło się w nadaniu mu w 1901 r. tytułu doktora honoris causa z prawa kanonicznego przez Akademię Duchowną w Petersburgu. Zmarł w wieku 83 lat, 15 V 1919 r., doczekawszy odrodzenia samodzielnej Polski, pochowany na włocławskim cmentarzu.