Bł. ks. Edward Grzymała

W czasie wakacji letnich 1932 r. uczył się języka i literatury włoskiej, archeologii, historii sztuki i historii współczesnej Włoch. Szczególnie interesował się sztuka: w dniach wolnych od zajęć uniwersyteckich godzinami zwiedzał zabytki Wiecznego Miasta, notując nasuwające się mu spostrzeżenia.

Oprócz znajomości języków klasycznych: greckiego i łacińskiego, posiadł sporą biegłość w posługiwaniu się językami nowożytnymi: francuskim i włoskim.

O związaniu się Grzymały z Włocławkiem w młodości zadecydowała konieczność życiowa. Ponieważ ojciec Edwarda nie planował jego kształcenia i odmówił mu potrzebnych na to funduszy, Edward zmuszony był utrzymywać się sam z korepetycji. Gdy przekonał się, że w Warszawie jest to zbyt trudne, latem 1922 r. przybył do Włocławka, szukając lepszych warunków kontynuowania nauki. Tu zajął się nim ks. Antoni Bogdański, znany działacz harcerski i przyjaciel młodzieży, i oddał pod opiekę zajmującej się działalnością społeczną Janinie Zaleskiej, która stała się dla Edwarda przybraną matką. Przebywał on we Włocławku przez dziewięć lat nauki (1922-1931), a potem w latach 1938-1939 pracując na różnych stanowiskach kościelnych. 

W działalności ks. Grzymały na pierwsze miejsce wysuwa się praca duszpasterska. Po święceniach kapłańskich pełnił zastępczo (przez niespełna dwa miesiące, od 29 VIII 1931 r.) funkcję wikariusza w Tuliszkowie. Po powrocie ze studiów zagranicznych (5 VI 1935) najpierw krótko zastępował wikariusza w Lipnie, następnie był prefektem w gimnazjum koedukacyjnym im. T. Kościuszki w Koninie (1 IX 1935-1 IX 1936), a potem wikariuszem w parafii Wniebowzięcia Najśw. Maryi Panny w Kaliszu (1 IX 1936-27 VIII 1938).

W końcu sierpnia 1938 r. został przeniesiony do Włocławka i spełniał tu funkcje: prefekta w państwowym gimnazjum mechanicznym, obrońcy węzła małżeńskiego w sądzie biskupim i drugiego sekretarza w kurii diecezjalnej. Było to wyrazem dowartościowania tego młodego kapłana, który zdaniem samego biskupa włocławskiego Karola Radońskiego- wyróżniał się wśród duchowieństwa diecezji zdolnościami intelektualnymi i świętością życia.

Po zajęciu Włocławka przez Niemców ks. Grzymała, imiennie przez nich poszukiwany, przeniósł się do Aleksandrowa Kujawskiego, gdzie zamieszkał u sióstr służebniczek pleszewskich, i prowadził stamtąd działalność duszpasterską w okolicy, dojeżdżając potajemnie także do Włocławka. Na podstawie nominacji bpa K. Radońskiego (przysłanej z Węgier) jako wikariusz generalny, mając zaledwie 33 lata, zarządzał diecezją włocławską w północnych jej rejonach. sprawując także opiekę nad internowanymi kapłanami włocławskimi w Lądzie n. Wartą.

Na wszystkich swoich placówkach duszpasterskich ks. Grzymała upamiętnił się przede wszystkim jako charyzmatyczny, aczkolwiek w odczuciu niektórych kontrowersyjny, kaznodzieja. W jego wystąpieniach dochodził do głosu radykalizm społeczny, co spotykało się z aplauzem większości słuchaczy, ale drażniło przedstawicieli władz skarżących się z tego powodu biskupowi. Po jednej z takich wypowiedzi (w Lipnie 1935) zanosiło się nawet na wytoczeniu mu procesu. Dlatego biskup zmuszony był mitygować go, aby w przemówieniach publicznych był mniej radykalny.

Ma on pewien dorobek w zakresie pisarstwa, którego pierwociny były publikowane w czasopiśmie "Echo", miesięczniku szkół średnich we Włocławku (Grzymała był pierwszym jego redaktorem w 1925 r.), a później (1927-1929) na łamach włocławskiego czasopisma kleryckiego "Przedświt". W latach 1935-1939 drukował artykuły, komunikaty i recenzje w „Ateneum Kapłańskim", głównie z zakresu prawa kanonicznego i o tematyce społecznej. Z jego licznych kazań powielone zostały jedynie Szkice kazań o św. Józefie (Kalisz 1936). Największym jednak osiągnięciem w jego dorobku naukowym jest opublikowana drukiem, wspomniana wyżej, praca doktorska. Owocem zaś jego zainteresowań Pismem Świętym jest tłumaczenie na język polski (z łaciny) Ewangelii i Dziejów Apostolskich, wydane dwukrotnie (1936 i 1937) w Częstochowie.

Ks. Grzymała został aresztowany przez Niemców 26 VIII 1940 r. i był więziony najpierw w Sachsenhausen (29 VIII-13 XII 1940), a potem, od 14 XII 1940 r., w Dachau (nr obozowy 22664). Starania o ulżenie jego doli, podjęte przez bpa Radońskiego w październiku 1940 r. na drodze dyplomatycznej, okazały się bezskuteczne. Nękany ciężkimi, wyniszczającymi pracami, opadł całkowicie z sił, został włączony do tzw. transportu inwalidów (miał dopiero 36 lat) i 10 VIII 1942 r. wywieziony na zagazowanie. Faktyczna data i miejsce jego śmierci są nieznane.

Został ogłoszony jako błogosławiony w gronie 10 Męczenników II wojny światowej przez papieża Jana Pawła II w Warszawie 13 VI 1999 r. W seminarium włocławskim jego nazwisko znajduje się na tablicy upamiętniającej Męczenników, którzy tutaj się kształcili.