Ks. Stanisław Tomaszewski
Włocławski Słownik Biograficzny, pod red. S. Kunikowski, tom 3, s. 180-181.
w zakonie ANDRZEJ (1901-1968), duszpasterz polonijny i misjonarz w Argentynie, franciszkanin.
Urodził się 21 VII 1901 r. w Gradowie k. Piotrkowa Kujawskiego, w rolniczej rodzinie Mateusza i Marii z d. Kowalkowskiej. Brak wiadomości o miejscu podstawowego i początków wykształcenia średniego. Wszystko wskazuje, że od założenia, czyli od roku szkolnego 1916/ 1917, był uczniem Gimnazjum Humanistycznego im. ks. Jana Długosza we Włocławku. Na pewno w roku szkolnym 1918/1919 kończył w nim szóstą klasę. Od 25 XI 1918 r. do 1 III 1919 r. pomagał w prowadzeniu szkolnej „Taniej kuchni", której celem było wspieranie niezamożnych uczniów. Dnia 3 IX 1919 r. wstąpił w Wieliczce do Zakonu Braci Mniejszych w Prowincji Matki Bożej Anielskiej, a równo rok później złożył śluby zakonne i po przeniesieniu go do Krakowa rozpoczął studia filozoficzno-teologiczne w Wyższym Seminarium Duchownym Franciszkanów Konwentualnych. W latach 1920-1922 razem z wykładami filozofii zaliczył, podobnie jak inni, także materiał dwu ostatnich klas gimnazjalnych. Dnia 11 I 1922 r. dobrowolnie opuścił zakon, uzyskując od Stolicy Apostolskiej zwolnienie ze ślubów zakonnych. Przyjęto go do Seminarium Duchownego we Włocławku, ale już w czerwcu tego roku postanowił wrócić do zakonu. Zarząd prowincji pozytywnie ustosunkował się do jego prośby tak, że 13 VII 1922 r. w Wieliczce ponownie rozpoczął nowicjat, który od 5 września tr. kontynuował w Krakowie, gdzie też 14 VII 1923 r. złożył śluby zakonne. Równocześnie odbywał studia teologiczne, a dzięki kolejnemu zezwoleniu Stolicy Apostolskiej dnia 15 VII 1925 r. złożył profesję uroczystą i w przeciągu dwóch tygodni przy- jął trzy wyższe święcenia; święceń kapłańskich udzielił mu biskup przemyski Anatol Nowak dnia 2 sierpnia tr. w Kalwarii Pacławskiej k. Przemyśla.
Dnia 9 sierpnia tr. odprawił mszę prymicyjną w kościele klasztornym we Włocławku. W związku z uchwałą kapituły z 1924 r. zobowiązującej zarząd prowincji do otwarcia własnego wyższego seminarium wysłano A. Tomaszewskiego na studia specjalistyczne z teologii dogmatycznej do Kolegium św. Antoniego w Rzymie, których jednak nie ukończył.
Po powrocie do prowincji w 1927 r. został mianowany prefektem Niższego Seminarium Franciszkańskiego we Lwowie. Był uzdolnionym kaznodzieją, m.in. zapraszano go z kazaniami do miejscowej katedry. W 1929 r. przeniósł się do prowincji franciszkańskiej w Genui, a w r. n. wyjechał do Argentyny z zamiarem poświęcenia się pracy misyjnej. Do 1937 r. zajmował się głównie duszpasterstwem wśród Polaków zamieszkałych w północnych prowincjach Argentyny: Chaco, Formosa i Corrientes. Zrazu mieszkał w klasztorze franciszkańskim w San Lorenzo (20 km od Rosario), w 1931 r. w Resistencia, a od grudnia 1932 r. do 1937 r. w General Pinedo. Stąd wyjeżdżał do innych prowincji, w których przebywali Polacy. Pracował wśród rodaków z zapałem.
W październiku 1934 r. z okazji Międzynarodowego Kongresu Eucharystycznego w Buenos Aires spotkał się z bp. włocławskim Karolem Radońskim, któremu przedstawił się jako uczeń Gimnazjum im. ks. J. Długosza. Poinformował go też, że „pracuje dziś w głębi kraju wśród Indian", ale bliższych szczegółów tej działalności nie udało się ustalić. W 1937 r. A. Tomaszewski opuścił zakon i przeszedł do duchowieństwa archidiecezji La Platta i jako ks. Stanisław pracował kolejno w Ciudadela, Ramos Mejia i w Pergamino, gdzie był wikariuszem parafii Matki Bożej La Merced. Cieszył się wśród Argentyńczyków powszechnym szacunkiem. Od 1954 r. przebywał w Domu Starców w Pergamino. Zmarł 10 V 1968 r. w Pergamino.
APRK, Akta prowincjalskie o. Beniamina Ryzinskiego (1924- 1927), s. 16, 41-42, 63; Liber novitiatus in Conventu Cracoviensi (1834-1932), s. 19, 91-92, 102, 136; Liber noviotiorum Ordinis Fratrum Minorum Provinciae Immacultae Conceptionis in Galicia (1899-1911) et Provinciae S. Mariae Angelorum in Polonia (1911- 1938), s. 45, 50, 141-142, 211; Liber personalis Fratrum Minorum Provinciae Beatae Virginis Mariae Angelorum in Polonia (1920- 1933), s. 5; Monumenta Fratrum Minorum Provinciae Sanctae Mariae Angelorum (1911-1960), s. 100, 118, 126, 133, 152, 154, 157; Pasiecznik J.M., Kościół Najświętszej Rodziny i Klasztor Franciszkanów-Reformatów we Lwowie (1896-1946). Zakliczyn 1990, maszyn.; Schematismus Ordinis Minorum S. P. N. Francisci Almae Provinciae Beatissimae Virginis Mariae Angelorum in Polonia pro Anno lubilaei 1925; Toż pro Anno Domini 1928;- Acta Ordinis Fratrum Minorum, R. 50: 1931, s. 55; Pontificium Athaeneum Antonianum ab origine ad praesens, Roma 1970, s. 699:- Radoński K., Dni Triumfu Eucharystii. Wspomnienia z polskiej pielgrzymki na XXXII Międzynarodowy Kongres Eucharystyczny w Buenos Aires w roku 1934, Poznań 1934, s. 61; Rocznik 8-klasowego Gimnazjum Humanistycznego im. Długosza. Trzeci rok szkolny 1918-1919, Włocławek 1919, s. 55; Toż na 9-ty rok szkolny 1924-1925, Włocławek 1925 s. 49; Wróbel A.H., Historia dusz- pasterstwa polskiego w Argentynie w latach 1897-1997, Warszawa 1999, s. 331-332; Ustne informacje o. Antoniego Lei z Zakliczyna n. Dunajcem.
Anzelm Janusz Szteinke