Ks. Stanisław Szelągowski

Włocławski Słownik Biograficzny, pod red. S. Kunikowski, tom 3, s. 171-173.

SZELĄGOWSKI STANISŁAW TEODORYK

 

w zakonie LUDWIK (1903-1957), gwardian klasztoru w Bieczu i Włocławku, franciszkanin.

 

Urodził się 31 III 1903 r. we Włocławku, jako syn Wacława i Ludwiki z d. Damżyn. Po ukończeniu szkoły powszechnej 1 IX 1915 r. rozpoczął naukę w Wyższej Szkole Handlowej we Włocławku, przekształconej w roku szkolnym 1917/1918 w Gimnazjum Realne, a w 1919 r. w Gimnazjum Państwowe (od 1924 r. Państwowe Gimnazjum Ziemi Kujawskiej). Szelągowski kontynuował w nim naukę do 20 VI 1921 r. z przerwami spowodowanymi działaniami I wojny światowej, a następnie wojny polsko-bolszewickiej w 1920 r. Rada Pedagogiczna dnia 17 VI 1921 r. wydała mu świadectwo ukończenia sześciu klas, ale bez promocji do klasy następnej. Dnia 12 VII 1921 r. wstąpił w Wieliczce do Zakonu Braci Mniejszych w prowincji Matki Bożej Anielskiej, a 13 VII następnego roku złożył śluby zakonne. L. Szelągowskiego, podobnie jak jego kolegów z rocznika, wysłano na studia filozoficzno-teologiczne do prowincji św. Franciszka w Wenecji. Tutaj 8 XII 1925 r. złożył profesję uroczystą, a 17 VII 1927 r. przyjął święcenia kapłańskie. Następnie przyjechał do Włocławka i odprawił mszę prymicyjną w kościele klasztornym. Po urlopie wrócił do Wenecji i w roku akademickim 1927/1928 ukończył studia teologiczne.

Po powrocie do Polski był w latach 1929-1930 prefektem Niższego Seminarium Franciszkańskiego we Lwowie, a w latach 1930-1933 pracował jako dusz pasterz w kościołach w Przemyślu i w Krakowie. Od września 1933 r. do sierpnia 1942 r. był gwardianem klasztoru w Bieczu. W tym czasie zdynamizował III Zakon św. Franciszka przeznaczony dla ludzi świeckich. Przede wszystkim pomnożył jego szeregi, organizując regularne spotkania połączone z prelekcjami i nabożeństwami. Ponadto założył bibliotekę. Przyczynił się także do odrodzenia tercjarstwa w okolicy: w Bączali, Gródku, Łącku i w Rzepienniku Biskupim. 

W dniach 11-13 VI 1936 r. zorganizował w Bieczu rejonowy Kongres Tercjarski z odczytami i nabożeństwami, na zakończenie którego przybył biskup tarnowski Franciszek Lisowski. W latach 1936, 1938 i 1939 urządzał pielgrzymki i wycieczki do Częstochowy, Krakowa, Wieliczki, Wilna, Trok, Warszawy, Gniezna, Poznania, Torunia i Gdyni. W 1937 r. zaprowadził w kościele i klasztorze instalację elektryczną. Założone na początku 1938 r. przezeń i Witolda Fuska, właściciela apteki, Towarzystwo Przyjaciół Biecza stawiało sobie za cel opiekę nad zabytkami i popieranie rozwoju miasta jako ośrodka turystycznego. Do tego przyczyniło się m.in. odnalezienie przez Szelągowskiego zapisu w kronice klasztornej o pochowaniu w 1696 r. w podziemiach kościoła klasztornego ciała Wacława Potockiego, najwybitniejszego poety polskiego XVII w. Najważniejszym zaś osiągnięciem Towarzystwa było zorganizowanie w dniu 20 V 1939 r. obchodów 350-lecia śmierci Marcina Kromera, wybitnego bieczanina. Towarzystwo zaczęło ponadto gromadzić eksponaty, które dały początek obecnemu Muzeum Regionalnemu (oficjalnie otwarte dnia 20 XII 1953). W grudniu 1939 r. na polecenie prowincjała o. Anatola Pytlika udał się do Włocławka w celu zorientowania się w warunkach życia tutejszych zakonników. Mimo oficjalnego powodu podanego Niemcom odwiedziny najbliższej rodziny został aresztowany na dwa tygodnie, a następnie uwolniony z zakazem powrotu. W sierpniu 1942 r. L. Szelągowskiego przeniesiono do klasztoru w Jarosławiu, skąd po roku przeszedł na przełożonego domu zakonnego w Rawie Ruskiej.

Stąd na początku maja 1944 r. zmuszony przez zbliżający się front ewakuował się do Biecza z wszystkimi zakonnikami i księżmi z miejscowej parafii oraz częściowym wyposażeniem kościoła i klasztoru. Pozostał tu do końca wojny. W lutym 1945 r. mianowany gwardianem klasztoru we Włocławku udał się tamże najpierw na rekonesans, a 25 kwietnia tego roku ciężarowym autem wyjechał wraz z czterema zakonnikami oraz różnymi rzeczami z klasztoru rawskiego, które pomogły w przywróceniu normalnego funkcjonowania kościoła i klasztoru ograbionych w dużej mierze przez mieszkańców Włocławka, przekonanych, że zabierają mienie poniemieckie. L. Szelągowskiemu faktycznie udało się w ciągu najbliższych miesięcy sprawić, że kościół znowu cieszył liczną frekwencją wiernych, a w klasztorze zaprowadzono życie zakonne zgodnie z przepisami. Potwierdził to o. A. Pytlik podczas pierwszej powojennej wizytacji przeprowadzonej w dniu 5 listopada tr. On też podziękował o. gwardianowi jako swemu delegatowi za prowadzone starania o założenie placówki zakonnej w Gdańsku oraz odzyskanie dawnych klasztorów w Miedniewicach k. Żyrardowa i w Warszawie. W podziemiach kościoła urządził kryptę dla ofiarowanej mu przez władze kościelne figury św. Teresy od Dzieciątka Jezus na łożu śmierci, sprowadzonej przed II wojną z Lisieux do kaplicy Domu Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży przy ul. Seminaryjskiej 7. Kazanie z okazji poświęcenia krypty 2 X 1945 r. wygłosił ks. Stefan Wyszyński, który ponadto jako tercjarz franciszkański uczestniczył w dniu 5 listopada tr. w uroczystości 300-lecia istnienia klasztoru na obecnym miejscu. L. Szelągowski odnowił tradycję dorocznych celebracji biskupów w kościele klasztornym. Pierwszą z nich 15 grudnia tr. na zakończenie oktawy Niepokalanego Poczęcia NMP odprawił bp K. M. Radoński, który 7 tego miesiąca wrócił do diecezji. W następnych latach przybywał on na zakończenie 40- godzinnego nabożeństwa, a jego bp pomocniczy F. Korszyński przewodniczył procesji na zakończenie oktawy Bożego Ciała. L. Szelągowski zabiegał bezskutecznie u władz miejskich o zwrot budynku wystawionego w ogrodzie klasztornym w czasie II wojny światowej przez Niemców (późniejszy Ośrodek Zdrowia) przy obecnej ul. A. Mickiewicza. W miejsce zaginionego podczas wojny obrazu Matki Boskiej Łaskawej w ołtarzu nawy bocznej nabył od właściciela jednego z okolicznych dworów kopię obrazu Matki Boskiej Bolesnej Giovanniego Battisty Salviego (Sassoferrato), który poświęcono 15 XII 1947 r. Z jego inicjatywy w latach 1945-1946 w części pomieszczeń klasztoru na parterze istniało przedszkole im. św. Antoniego, przeznaczone dla dzieci z biednych rodzin i prowadzone przez członkinie III Zakonu św. Franciszka. W sali odzyskanego domu tercjarskiego wspierany przez Szelągowskiego amatorski zespół teatralny Zakonu wystawiał sztuki religijne. Tutaj też 25 I 1948 r. społeczeństwo Włocławka uroczyście po- żegnało go jako gwardiana.

Od początku lutego do połowy grudnia 1948 r. był gwardianem klasztoru w Przemyślu, a po krótkiej przerwie objął analogiczny urząd w Chełmie Lubelskim (1949-1951), a potem w Koninie (1951- 1954). W latach 1954-1957 był wikariuszem klasztoru w Brzezinach k. Łodzi. Decyzją kongresu kapitulnego odprawionego w Krakowie w dniu 8 VIII 1957 r. został wyznaczony na proboszcza parafii w Łapszach Niżnych na Spiszu. Przybył tu, ale zanim zdołał przejąć obowiązki od poprzednika, dnia 26 IX 1957 r. zmarł nagle na udar serca. Po pogrzebie odprawionym 28 tego miesiąca w kościele św. Kazimierza w Krakowie pochowano go w grobowcu zakonnym na cmentarzu Rakowickim, skąd wkrótce krewni przenieśli go do grobu rodzinnego na cmentarzu komunalnym we Włocławku.

APRK, bez sygn.: Teczka akt pers L. S. Szelągowskiego; Księga personalna Prowincji Matki Bożej Anielskiej w Polsce (1933- 1975), s. 100; Monumenta Fratrum Minorum Provinciae Sanctae Mariae Angelorum (1911-1960), s.; Schematismus Ordinis Fratrum Minorum S. P. N. Francisici Almae Provinciae Beatissimae Virginis Mariae Angelorum in Polonia pro Anno Jubilaci 1925; toż pro Anno Domini 1928, 1934,1937, 1952, 1971; Arch. Klasztoru Braci Mniej- szych we Włocławku, bez sygn.: Kronika Klasztoru od 1945 r., Księga wizytacyjna od 1945 r. Dębiński J., Biskup włocławski Karol Mieczysław Radoński (1883-1951) Życie i działalność, Toruń 2001, s. 239-240, 255, 271; Fusek W., Biecz i dawna ziemia biecka na tle swych legend, bajek, przesądów i zwyczajów, Biecz 1939, s. 142-143; Pasiecznik J., Kościół i Klasztor Franciszkanów-Reformatów w Bieczu (1624-1982), Kraków 1984, passim; tenże, Prowincja Matki Bożej Anielskiej Zakonu Braci Mniejszych (franciszkanie-reformaci). Metropolie wileńska i lwowska, zakony, [w:] Życie religijne w Polsce pod okupacja 1939-1945, Katowi- ce 1992, s. 242, 244, 245, 251, 267; Szteinke A.J., Kościół, s. 31, 38, 45, 51, 57; tenże, Ojciec Ludwik Stanisław Teodoryk Szelagowski OFM (1903-1957), „Terra Biccensis", 2000, nr 2, s. 2-5; 2001, nr 1, s.2-5; tenże, Towarzystwo Przyjaciół Biecza i Ziemi Bieckiej w 65- rocznicę swego powstania i 10-lecie odnowienia (1938-1993- 2003), tamże, 2003, nr 2, s. 4-6.1

 

Anzelm Janusz Szteinke