Ks. Krystyn (Wojciech Stanisław Gondek)
Włocławski Słownik Biograficzny, pod red. S. Kunikowski, tom 5, s. 8-9.
(1909-1942), duszpasterz we Włocławku, franciszkanin, męczennik II wojny światowej, błogosławiony.
Urodził się 6 IV 1909 r. w Słonej, wsi należącej do parafii Zakliczyn n. Dunajcem, pow. Brzesko, jako trzecie z siedmiorga dzieci Jana i Julii z d. Cichy, rolników posiadających niewielkie gospodarstwo. W roku szkolnym 1915/16 rozpoczął naukę w miejscowej czteroklasowej szkole powszechnej. Być może jej ukończenie przerwały mu wydarzenia wojenne i trudne warunki materialne oraz zapalenie płuc, którego nabawił się, pomagając rodzicom w pracy. Ta choroba towarzyszyła mu już do końca życia. Wiemy na pewno, że w r. szkolnym 1923/24 wznowił naukę w V klasie szkoły w Zakliczynie, gdzie katechetą był o. Seweryn Oleksy, który już w Słonej poznał jego wybitne uzdolnienia. Gdy zorientował się, że pragnie zostać kapłanem, w następnym roku wraz z o. gwardianem Justynem Magierowskim, skierował go do Niższego Seminarium- Kolegium św. Antoniego we Lwowie. W jednym roku zaliczył dwie klasy, a ojca zwolniono na jakiś czas z opłat. W l. 1924-1928 ukończył jako najlepszy uczeń sześć klas V Gimnazjum im. hetmana Stanisława Żółkiewskiego o profilu humanistycznym. Dnia 25 VIII 1928 r. w Wieliczce wstąpił do Prowincji Matki Bożej Anielskiej Zakonu Braci Mniejszych. Po rocznej próbie 26 VIII 1929 r. złożył śluby czasowe, a następnie przez dwa lata u Braci Mniejszych Kapucynów w Krakowie zaliczył ostatnie klasy szkoły średniej, wieńcząc je prywatną maturą. W l. 1931-1936 odbył studia filozoficzno-teologiczne w Instytucie Teologicznym przy Wyższym Seminarium Duchownym w Przemyślu. Dnia 18 IV 1933 r. złożył profesję uroczystą, a 21 VI 1936 r. w katedrze przemyskiej przyjął święcenia kapłańskie z rąk bpa Franciszka Bardy. Po odprawieniu mszy prymicyjnej w kościele braci mniejszych w Zakliczynie, a następnie w Domosławicach, rodzinnej parafii matki, a także krótkim urlopie, otrzymał skierowanie do pracy w klasztorze w Chełmie Lubelskim, który objęto ponownie 27 VI 1936 r. po kasacie carskiej w 1864 r. Już w listopadzie 1936 r. został przeniesiony do domu zakonnego we Włocławku, gdzie po roku awansował na urząd wikariusza, czyli zastępcy gwardiana. W kościele zakonnym gorliwie głosił Słowo Boże i posługiwał w Sakramencie Pokuty, przez co zyskał sobie duży szacunek wśród wiernych.
Gdy wybuchła II wojna światowa, pracy duszpasterskiej przybyło, bo Niemcy po wkroczeniu w dniu 14 IX 1939 r. do Włocławka wkrótce zamknęli katedrę i świątynię parafialną św. Jana, a 7 XI aresztowali resztę księży wraz z bpem Michałem Kozalem. Do maja 1940 r., kiedy otwarto kościół św. Jana, świątynia franciszkańska stała się centrum duszpasterskim dla Polaków. Trzech księży musiało sprostać wszystkim obowiązkom, łącznie z posługami parafialnymi. Być może, współpracował w konspiracji z Kujawskim Związkiem Polityczno-Literackim, który zawiązał się w lutym 1940 r. na bazie młodzieżowych grup Akcji Katolickiej. Rano 26 VIII 1940 r. przybył do klasztoru gestapowiec, który oświadczył zebranym zakonnikom, że wszyscy, z wyjątkiem o. gwardiana Narcyza Turchana, udadzą się do Rzeszy w celu nauki języka niemieckiego potrzebnego w pracy duszpasterskiej. Zgodnie z jego poleceniem o godz. 11 stawili się w siedzibie Gestapo (ob. ul. Kościuszki 26), skąd wieczorem razem z innymi duchownymi zostali wywiezieni do obozu przejściowego w Szczeglinie k. Mogilna, a po trzech dniach do obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen k. Oranienburga pod Berlinem, zaś 14 XII tr. do Dachau k. Monachium.
Gondek umieszczony został w izbie trzeciej bloku 30, skąd udawał się do ciężkiej pracy na plantacjach, a potem roznosił kotły z jedzeniem do baraków. Trapiony chorobą płuc, słabo odżywiony i często głodujący, z trudem wypełniał swoje obowiązki. Za wszelką cenę pragnął żyć i służyć Kościołowi. Dlatego, gdy jednego ze współbraci zakonnych 26 II 1942 r. zwolniono z obozu dzięki staraniom rodziny, dnia 3 V tr. napisał do matki, przełożonych zakonu i znajomych z Włocławka prośbę o wyjednanie mu podobnej laski "i to jak najszybciej, bo niedługo będzie za późno" przez interwencję u abpów Iwowskich: Bolesława Twardowskiego, łacińskiego, i Andrzeja Szeptyckiego, grecko-katolickiego. Matka Gondka napisała list do A. Hitlera, skutkiem czego dom w Słonej odwiedziła policja niemiecka. Niestety, wkrótce nadeszła z Dachau wiadomość o śmierci o. Krystyna 23 VII 1942 r. Współbrat zakonny wspomina, że do końca pozostał "spokojny, zrównoważony, bardzo lubiany, szanowany przez współwięźniów".
Beatyfikowany 13 VI 1999 r. w Warszawie wśród 108 męczenników II wojny światowej. Dnia 11 VII tr. w kościele braci mniejszych w Zakliczynie poświęcono ołtarz ku jego czci. We Włocławku znalazł się na zbiorowym obrazie wszystkich pięciu męczenników związanych pracą z tym miastem, który poświęcono 21 V 2000 r. Natomiast decyzją uczniów, Rady Pedagogicznej i Rady Rodziców 16 VI 2001 r. został ogłoszony patronem Gimnazjum w Zakliczynie.
APRK, Akta pers. o. Krystyna Gondka; Sacra Congregatio pro Causis Sanctorum, Vol. II, s. 537-543; vol. III, 2, s. 1107-1118; Brzuszek B., [w:] Męczennicy za wiarę, s. 286-291; tenże, Męczennicy II wojny światowej, s. 60-61; tenże, Błogosławiony Ojciec Krystyn Wojciech Gondek, Włocławek 2001; tenże, Beato Cristino Adalberto Gondek, [w:] Sulla Croce con Cristo, s. 46-57; Jacewicz W., Woś J., Martyrologium, z. 5, s. 197; Szteinke A.J., Męczennicy II wojny światowej, s. 726; tenże, Klasztor Braci Mniejszych we Włocławku podczas drugiej wojny, s. 361-374; "Klasztor Franciszkanów we Włocławku. Uroczystości dziękczynne; Głosiciel. Pismo Gminy Zakliczyn", 1994, nr 4, s. 9-10; 1999, nr 53, s. 18-19, nr 54-55, s. 19; 2001 nr 5(76) s. 11-12.
Anzelm Janusz Szteinke