Ks. Kandyd Kozierowski (Koziorowski)

Włocławski Słownik Biograficzny, pod red. S. Kunikowski, tom 6, s. 57-58.

(ok. 1763-1851), długoletni gwardian i kronikarz klasztoru reformatów we Włocławku, prowincjał i założyciel szkoły dla świeckich.

 

Na początku 1785 r. w wieku 22 lat wstąpił w Toruniu-Podgórzu do Prowincji Wniebowzięcia Zakonu Braci Mniejszych Reformatów, w której po roku złożył śluby zakonne. Następnie odbył w Węgrowie trzyletnie studia filozoficzne, a w latach 1789-1791 zaliczył we Włocławku wykłady z historii Kościoła i prawa kanonicznego. 6 I 1791 r. przyjął święcenia kapłańskie z rąk sufragana płockiego Wojciecha Gadomskiego. Studia teologiczne ukończył w Płocku (1791-1794).

W I. 1796-1802 uczył filozofii w Pułtusku, a w l. 1802-1804 prawa kanonicznego we Włocławku, gdzie potem był gwardianem (1804-1805). Następnie w Gdańsku-Chełmie (Stolzenbergu) wykładał teologie (1805-1807). Z kolei przez rok (1807-1808) był gwardianem w Toruniu-Podgórzu, gdzie założył szkołę elementarną. W połowie 1808 r. objął urząd gwardiana klasztoru we Włocławku, który pełnił w l. 1808-1810, 1817-1820, 1822-1827, 1828-1833. W czasie obrad kongresu kapitulnego odprawionego 11 VII 1814 r. we Włocławku Dominik Borkowski, prezydent miasta, w imieniu obywateli tak miejscowych jak też okolicznych, zwrócił się z prośbą do Kozierowskiego jako prowincjała, by reformaci otwarli szkołę dla młodzieży męskiej. Prowincjał zgodził się i przeznaczył na ten cel wolno stojący budynek usytuowany przed oknami zakrystii. Podwyższono go o piętro oraz wyposażono w konieczny sprzęt kosztem Mateusza Gładyszewskiego, bogatego kupca oraz deputowanego na sejm krajowy. Dzięki temu już 7 X 1814 r. otwarto szkołę, do której na początku zapisano 20 uczniów, ale wkrótce liczba ta wzrosła do 200. Zakonnicy systematycznie nabywali podręczniki. Uczyło w niej dwóch reformatów, których skromnie wynagradzano i przydzielano drewno na ogrzewanie szkoły. W 1820 r. prowadzenie szkoły średniej powierzono pijarom sprowadzonym do Włocławka, a u reformatów pozostała tylko szkoła elementarna, którą ci utrzymywali do 1865 r. Kozierowski krótko pełnił w szkole funkcję prefekta (1816/17, 1820/21) ale stale interesował się jej działalnością, m.in. wspomagał biednych uczniów. Był głównym organizatorem obchodów Roku Jubileuszowego 1826/27, które później opisał w kronice klasztornej. Dbał również, aby na jej łamach dokumentowano ważniejsze wydarzenia związane z działalnością domu zakonnego. Podobną troską otaczał akta swego urzędowania jako prowincjała (1813- 1816) i definitora generalnego (1818-1824). Słusznie zatem pod koniec życia powierzono mu obowiązki archiwisty prowincji. Zajmował się też przygotowaniem, niekiedy całych rodzin żydowskich, do przyjęcia chrztu. W diecezji kujawsko-kaliskiej był cenzorem ksiąg, członkiem komisji egzaminacyjnej dla duchowieństwa i sędzią posynodalnym.

Równocześnie pełnił ważne funkcje w administracji zakonnej. Na kapitule prowincjalnej odprawionej 10 VII 1810 r. w Łąkach Bratiańskich k. Nowego Miasta n. Drwęcą wybrano go do zarządu prowincji jako definitora, a po trzech latach na następnej kapitule odbytej w tymże klasztorze 12 VII 1813 r. został prowincjałem. Kończąc na kolejnej kapitule tamże odprawionej 15 VII 1816 r. swoje urzędowanie, przewodniczył, jako równocześnie wizytator generalny, wyborowi swego następcy. Mianowany w 1818 r. członkiem rady generała zakonu (definitorem generalnym) dla ugrupowania reformatów (do 1824), gdy zaszła potrzeba, zastępował władze naczelne zakonu w swej prowincji, przewodnicząc jej kapitule w 1822 r. W l. 1825-1828 był kustoszem (zastępcą prowincjała), ponownie definitorem (1831-1834, 1834-1837). Gdy zaś wybory dokonane na kapitule 31 VII 1837 r. uznano za nieważne z powodu nie wezwania na nią gwardiana wejherowskiego, dnia 4 1 1838 r. generał zakonu powierzył Kozierowskiemu urząd prowincjała, który sprawował do następnej kapituły w 1840 r. Podczas obydwu kadencji usilnie starał się o zachowanie polskiego charakteru podległych mu klasztorów, broniąc ich równocześnie przed likwidacją. Nie wszystkie udało mu się zachować, dlatego w połowie lat dwudziestych XIX stulecia klasztor we Włocławku stał się domem głównym w swej prowincji. W 1839 r. przyjął nową fundację w Smolanach k. Sejn, którego zakonnicy mieli prowadzić szkołę i duszpasterstwo także dla ludności litewskiej.

Zmarł 10 V 1851 r. we Włocławku i został pochowany w podziemiach kościoła klasztornego.

APRK, Acta Conventus Vegroviensis (1760-1860), s. 114, 115, 150, Acta Provinciae in Coelos Assumptae, za lata 1807-1852; Liber actorum in Conventu Vladislaviensi (1760-1860) s. 155, 174, 176, 185, 187, 188-198, 201-202, 203-287; Liber canonicarum disqu isitionum per vota secreta patrum et fratrum professorum habendarum quatro quolibet mense ab induitione novitii (1714-1845), rok 1785/ 86 (Mf i ksero z Arch. Diec. w Płocku); Liber iudiciorum omnium navantium operam studio litterario in Provincia Mariana Prussica Ordinis Minorum S. P. N. Francisci Reformatorum (1789-1841), s. 8, 13, 20, 29, 36, 67, 72,78, 83, 87, 90, 97, 101, Protocolla Conventus Vladislaviensis (1783-1857) s. 317-318, 337, 340-367, 373, 379, 383-384, 387, 402, 407, 415-445, 448, 454, 465, 471, 482, 490, 506, 517, 528-554, 561, 572, 577, 583, 588, 604, 610, 611, 626. Biblioteka Wyższego Seminarium Duchownego we Włocławku, Dz. rek., sygn. 580, 581,796, 803, 805 (autografy Kozierowskiego). - Chałko J., Dzieje klasztoru reformatów i parafii Św. Izydora Oracza w Smolanach 1839-1997, Smolany 1997, passim; Chodyński S., Szkoła OO. Reformatów w Włocławku, Włocławek 1911, passim; A.J. Szteinke, Kościół, s. 55,56; tenże, Lata Jubileuszowe 1770,1776 i 1826/27 w diecezji włocławskiej w relacji Kroniki Klasztoru Reformatów we Włocławku, [w:] Archiva Temporum Testes. Źródła historyczne jako podstawa pracy badacza dziejów. Księga Pamiątkowa ofiarowana Profesorowi Stanisławowi Olczakowi. Lublin 2008 s. 553-557; Wiśniowski A., Kozierowski Kandyd, [w:] PSB, XIV s. 628; tenże, Kozierowski Kandyd, [w:] EK, t. 9 szp. 1108; Wojtyska D., Studia nad rękopisami nowożytnymi Biblioteki Seminarium Duchownego w Lublinie, „Arch. Bibl. Muz.", t. 25 (1972). s. 214; tenże, Katalog rękopisów Biblioteki Seminarium Duchownego w Lublinie; tamże, t. 29 (1974), s. 211-212 (autograf Kozierowskiego).

 

Anzelm Janusz Szteinke