Ks. Jan Kawałko

Włocławski Słownik Biograficzny, pod red. S. Kunikowski, tom 9, s. 98-99.

(1934-2009), ks., członek zgromadzenia orionistów FDP (Małe Dzieło Bożej Opatrzności), proboszcz parafii Najświętszego Serca Jezusowego we Włocławku, budowniczy kościoła parafialnego

 

Urodził się 4 I 1934 r. jako jedyny syn i najmłodsze z siedmiorga dzieci w rodzi- nie Wojciecha i Wiktorii z d. Kurkowskiej, w kolonii Zalesie, pow. Lipsko k. Zamościa, wówczas diecezja lubelska, ob. lubaczowsko-zamojska. W swojej miejscowości parafialnej Lipsko ukończył szkołę podstawową. W 1949 r. podjął naukę w szkole średniej w Zduńskiej Woli, będącej jednocześnie niższym seminarium zgromadzenia orionistów. W l. 1951-1952 odbył nowicjat wprowadzający w życie zakonne Zgromadzenia Bożej Opatrzności, zakończony złożeniem profesji zakonnej. W 1952 r. podjął, również w Zduńskiej Woli, studia w wyższym seminarium tegoż zgromadzenia zakonnego.

Święcenia kapłańskie otrzymał w Zduńskiej Woli 13 VII 1958 r. W pierwszych I. posługi kapłańskiej 1958-1960 pracował jako katecheta w Kaliszu, a następnie w placówkach swego zgromadzenia w Otwocku i Celestynowie 1960-1963. Skierowany do Warszawy przebywał we wspólnocie zgromadzenia na ul. Barskiej 1963-1968, posługując jednocześnie jako wikariusz w par. Matki Bożej Królowej Polski na ul. Opaczewskiej, a przez kilka miesięcy jako wikariusz par. św. Jakuba. Od 30 XI 1968 r. został przełożonym wspólnoty zakonnej we Włocławku i administratorem prowadzonej tam przez zgromadzenie par. Najświętszego Serca Jezusowego, a dopiero od 29 XI 1983 r. jej proboszczem. Już w pierwszym roku swojej pracy rozbudował kaplicę filialną we wsi Warząchewka wchodzącej w skład parafii. W parafii rozwinął opiekę nad chorymi i ubogimi. Jego praca kapłańska sięgała poza granice parafii. W l. 1974-1989 był wicedziekanem dek. Włocławek II, a następnie do końca pobytu we Włocławku dziekanem. W l. 1979-1983 był spowiednikiem alumnów włocławskiego seminarium diecezjalnego. Za swoje zasługi, na wniosek bpa Jana Zaręby, 27 XI 1984 r., został odznaczony papieskim krzyżem Pro Ecclesia et Pontifice", W l. 1985-1991 był radnym prowincjalnym. Dziełem życia było wybudowanie od podstaw, mimo niesłychanych przeszkód, kościoła parafialnego we Włocławku przy ul. Ostrowskiej. Od 1935 r., czyli od powstania w najuboższej wówczas dzielnicy Włocławka, zwanej Grzywno, par. pw. Najświętszego Serca Jezusowego, za świątynię suty la kaplica przy domu zakonnym na ul. Leśnej, rok wcześniej tu zamieszkałych księży orionistów. Ma budowlane gromadzone z myślą o przyszłym kościele parafialnym zagrabili niemieccy okupanci. Po wojnie par. podjęła ideę budowy kościoła na nowo. Za zgodą władz miejskich aprobujących powstanie w tym miejscu kościoła w 1948 r. zakupiono na terenie parafii, przy ul. Żytniej 66/68, działkę o powierzchni 10 tys. metrów kwadratowych. Wkrótce jednak, praktyki władz stalinowskich całkowicie uniemożliwiły realizację planu budowy. Po przełomie październikowym 1956. par. i Kuria Diecezjalna wróciły do tej sprawy. W roku 1958 Prezydium MRN we Włocławku nie wydało zgody na budowę kościoła na ul. Żytniej, motywując, iż obecny (przy ul. Leśnej) o powierzchni 133 m kw. jest dla parafii liczącej już kilka tysięcy wiernych - wystarczająco wielki. Ponowną próbę uzyskania zezwolenia na budowę kościoła podjął w 1971 ks. Kawałko, po zmianach centralnych władz partyjnych i państwowych spowodowanych krwawo stłumionymi strajkami na Wybrzeżu w XII 1970 r. Prośba pozostała bez odpowiedzi. Natomiast 11 XII 1972 par. i władze diecezjalne otrzymały pismo od bydgoskiej Okręgowej Dyrekcji Inwestycji Miejskich żądające dobrowolnego odstąpienia działek przy niej, zakupionych pod budowę świątyni pod budowę ul. Żyt osiedla mieszkaniowego. Propozycja dobrowolności była fikcyjna, gdyż w tym samym piśmie zakomunikowano, iż w przypadku odmowy działki zostaną odebrane w drodze wywłaszczenia. Nic nie dały od wołania do władz wojewódzkich. Również nic nie dało pismo opatrzone podpisami 4 tys. parafian zawiezione do premiera w II 1973 r. przez specjalną delegację, a jego odpis do Edwarda Gierka, I sekretarza KC PZPR. Mimo iż w petycjach, których niewątpliwym inspiratorem był ks. Kawałko, proponowano aby władze w razie niemożności zmiany plan budowy osiedla-przydzieliły na terenie parafii inny pl. pod budowę świątyni, apele te pozostały bez echa.

Kulminacja represji nastąpiła w V tr. Pod osłoną milicji, jeszcze przed aktem wywłaszczenia, na plac przeznaczony pod kościół, wprowadzono ekipy robocze, które natychmiast rozpoczęły wykopy pod blok mieszkalny i pawilony handlowe. Kiedy pojawił się tam powiadomiony o najściu ówczesny bp włocławski, Jan Zaręba, funkcjonariusze MO ściągnęli dodatkowe dwa samochody milicji, aby zademonstrować swoją sile. Odmówiono też zgody na tradycyjną procesję w uroczystość Bożego Ciała, podając jako przyczynę konieczność zapewnienia bezpieczeństwa i ładu na ulicach miasta. Wydział Finansowy wszedł na hipotekę parafii dla ściągnięcia kary w wysokości 60 tys. złotych za odmowę prowadzenia księgi inwentarzowej. Nieznany sprawca strzelał z broni palnej w okno pokoju ks. Kawałki, co władze tłumaczyły jako przypadek zabłąkania kuli, ze- skądinąd odległych -terenów wojskowych. Dokumenty zgromadzone w IPN dowodzą, że ks. był inwigilowany przez Służbę Bezpieczeństwa, jego kazania nagrywane i przekazywane do Wydziału ds. Wyznań, który z kolei przedstawiał księdza jako przeciwnika ustroju.

Dopiero w 1979 r., niewątpliwie w efekcie wyboru kard. Wojtyły na papieża, władze państwowe, nadal tworząc trudności formalne, przyznały, w zamian za bezprawnie zabrany, teren pod budowę kościoła przy ul. Ostrowskiej. Faktyczne budowanie kościoła mógł rozpocząć ks. Kawałko dopiero po wydanym w 1981 r. pozwoleniu władz wyznaniowych. Budowa- nie trwało 11 lat. Nie tylko ze względu na dość nowatorską w kształcie bryłę świątyni zaprojektowanej przez prof. Leopolda Tarszkiewicza z Gdańska i związane z tym trudności techniczne. 26 IV 1984 r., akurat gdy ks. Kawałko wyjechał w sprawach budowy, wczesnym popołudniem, w godzinę po zakończeniu prac, we wnętrzu wypełnionej drewnianymi rusztowaniami świątyni, wybuchł pożar. Żar był tak wielki, że w okolicznych blokach popękały od niego szyby, a kilka osób doznało oparzeń skóry. Ogień, gaszony niezbyt udolnie, zniszczył niezbędne dla kontynuowania prac rusztowania, ale na szczęście nie naruszył stabilności murów, Oficjalna wersja śledcza, propagowana w mediach, ale nieprzyjęta przez opinię publiczną, wskazywała na zaproszenie ognia przez pracujących wcześniej spawaczy. Pożar spowodował znaczne opóźnienie mimo w dokończeniu budowy. Ks. Kawałko O pogarszającego się stanu zdrowia doprowadził ją do końca i doczekał jej poświęcenia w Wielkanoc 19 IV 1992 r. Konsekracja świątyni została dokonana w 2004 r.

Od 1 VII 1993 r. został przełożonym domu zakonnego w Warszawie i dyrektorem nowicjatu zgromadzenia w Aninie. Od 2002 r. pomagał w domu w Płochocinie. Od 2004 r. do początków 2009 r. był ojcem duchownym alumnów seminarium zakonnego w Zduńskiej Woli. Dotknięty chorobą znalazł się w hospicjum w Wołominie. Zm. 29 X 2009 r. Po liturgii żałobnej w swojej dawnej włocławskiej parafii Najświętszego Serca Jezusowego, został pochowany w grobowcu zgromadzenia oriońskiego w Zduńskiej Woli.

AKDWI Akta par. Najświętszego Serca Jezusowego 1945- 1996; AIPN sygn. By 251/183 Wydział ds. Wyznań Włocławek, k. 63, 137-139, 142; (al), Pożar kościoła we Włocławku, „Gaz. Kuj." 1984, 27 IV; Lewandowski A., Groźny pożar we Włocławku, „Gaz. Kuj." 1984, 28-29 IV, s. 1-2; Krysiak J., „Cudu nie było..., „Kujawy" 1984, nr 20, 16-22 V, s. 6; Odeszli do wieczności (1933-2020), Zgromadzenie Zakonne Małe Dzieło Boskiej Opatrzności -Orioniści Prowincja Polska, 2020; Poniński A., Serce Jezusa gorejące..., „Ład Boży" 1984, nr 13, 24 VI, s. 12; 1984, nr 14, 8 VII, s. 8; http://www.unangelo.it/Necrologio Figli della Divina Provvidenza [dostęp: 30 V 2021 r.]. Źródło fotografii: http://www. unangelo.it/figli%20della%20Divina%20Provvidenza/K/ Kawalko%20Jan.htm

 

Antoni Poniński