s. Jadwiga (Janina Matulka)

Włocławski Słownik Biograficzny, pod red. S. Kunikowski, tom 4, s. 8-9.

MATULKA JANINA w zgromadzeniu JADWIGA

 

(1894-1978), siostra Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi, długoletnia wychowawczyni Domu Sierot „Opatrzność", nauczycielka tajnego nauczania, członek konspiracyjnych ugrupowań obozu narodowego we Włocławku.

 

Urodziła się 22 VI 1894 r. w Warszawie, w rodzinie Jakuba, rzemieślnika, i Stanisławy z d. Grudzieckiej. Po ukończeniu w 1908 r. w Warszawie sześcioklasowej szkoły powszechnej, kontynuowała naukę na kursie gospodarstwa domowego. W okresie I wojny światowej przebywała przy rodzicach w Warszawie.

3 V 1918 r. wstąpiła tam do Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi. Postulat odbyła w domu sierot w Kostowcu k. Nadarzyna (1918-1919), a nowicjat w Warszawie (1919-1920), po którym w I. 1920-1921 odbyła tam praktykę, przechodząc przeszkolenie w zakresie gospodarczym i administracyjnym. Zarówno pierwsze śluby w 1920 r., jak i śluby wieczyste w 1927 r. złożyła w Warszawie.

W 1922 r. przybyła do Włocławka, gdzie została wychowawczynią w Domu Sierot „Opatrzność", z tym że pierwsze dwa lata pracowała w zakładach wychowawczych w Kostowcu, Mircu w Kieleckiem i Nieszawie. Do Włocławka powróciła 10 XII 1924 r. i z miastem tym związała się na blisko czterdzieści lat, pracując w placówkach opiekuńczo-wychowawczych, głównie we wspomnianym domu sierot i znajdującym się przy nim przedszkolu. Dom ten początkowo mieścił się przy ul. Biskupiej 8, a następnie (od 1930) przy ul. Łaziennej 6.

We wrześniu 1939 r. przeszła tułaczkę z 40 dziećmi i dwiema siostrami, uchodząc przed nadciągający. mi wojskami niemieckimi do Brześcia Kuj., Rzadkiej Woli, a następnie do Chocenia w pow. włocławskim. Do miasta powróciła 24 września i do końca tr. pełniła funkcję wychowawczyni w domu sierot. Na początku stycznia 1940 r. okupacyjne władze niemieckie przejęły ten zakład i nakazały siostrom opuszczenie Włocławka, pozwalając im wyjechać do rodzin lub wybranych miejscowości w GG. Siostra J. Matulka, podobnie jak s. Anna Majcher, nie chcąc zostawiać wychowanków samych i w obawie o ich dalsze losy, postanowiła pozostać nielegalnie w mieście. W stroju świeckim mieszkała wraz z s. A. Majcher najpierw u chorej matki ks. Franciszka Mączyńskiego (wywieziony do obozu koncentracyjnego w Dachau, gdzie zginął), którą się opiekowała do jej śmierci, a następnie przy ul. Chmielnej. J. Matulka, praktycznie od początku nielegalnego przebywania w mieście, włączyła się w różne formy walki cywilnej i konspiracyjnej, ściśle współdziałając z A. Majcher. Znana z niezwykłej ofiarności, poświęcenia dla sierot, chorych i ubogich niosła pomoc osobom najbardziej potrzebującym. Pomagała również w tajnym duszpasterstwie, w organizowaniu nabożeństw w domach prywatnych, czy w przygotowaniu do sakramentów świętych. W tajnym nauczaniu rolę J. Matulki można określić jako pomocniczą. To ona zapewniała bezpieczeństwo kompletom, wyszukiwała miejsca, w których odbywały się lekcje, ale także często sama uczyła dzieci z tych kompletów w zastępstwie A. Majcher. Pełniła również funkcję jej łączniczki do innych nauczycielek zaangażowanych w tajnym nauczaniu. W działalności konspiracyjnej współpracowała ze Stanisławem Drewnowskim o. Laurentym kapelanem miejscowych struktur obozu narodowego (do sierpnia 1942 r. - NOW), kierującym jednym z kanałów przerzutowych przez zieloną granicę z Włocławka do GG z punktami etapowymi w Chodczu lub Choceniu i dalej na Krośniewice-Żychlin. Wspólnie z A. Majcher organizowała dla osób poszukiwanych przez gestapo lub oczekujących na przerzut do GG kwatery na terenie miasta oraz pomagała w zdobyciu nowych, podrobionych dokumentów. To ona przede wszystkim spotykała się z osobami bezpośrednio dokonującymi przerzutu. W styczniu 1945 r. s. Matulka powróciła do pracy w charakterze wychowawczyni w Domu Sierot „Opatrzność", w którym pracowała do przejścia na emeryturę w 1961 r. Po wojnie mieszkała, w sierocińcu przy ul. Łaziennej 7, w domu Marii Gromczyńskiej.

Jako emerytka przebywała kolejno na placówce parafialnej w Lubieniu Kuj. (1961-1962), w domu wypoczynkowym w Wieńcu Zdroju (1962-1963), a gdy stan jej zdrowia znacznie się pogorszył, została przeniesiona w 1971 r. do zakładu opiekuńczego w Wieluniu n. Notecią. J. Matulka zmarła tam 19 IX 1978 r. i została pochowana na miejscowym cmentarzu.

ADW, AKDW, Akta Zgromadzenia ss. Franciszkanek Rodziny Maryi, sygn. AKD WI., zak. II. 3; APW, AmW, ZM we Włocławku 1. 1918-1939, sygn. 619, k. 4; Arch. Główne Zgromadzenia ss. Franciszkanek Rodziny Maryi w Warszawie, Dokumenty pers. J. Matul- ki, sygn. AZ II 152; tamże, Kartoteka pers. s. Janiny Matulki, sygn. ARM AZ 1; tamże, Relacje sióstr RM, sygn. ARM AZ, VII, 33, 158: Relacje s. Anny Majcher, sygn. ARM AZ VII: Relacja s. Marii Rzeczkowskiej; tamże, sygn. AZ IV 89: Kronika domu Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi we Włocławku, t. 1, 1919-1974, (od- tworzona w 1957 r.); AZKO WI., Akta osob. sygn. 1336 (Majcher A.); Frącek T.A., Janina Matulka, maszyn., s. 2; Musiał J., Moje wspomnienia, Włocławek, b.r., maszyn. (w zbiorach B. Ziółkowskiego); Rojewska Z., Wodzicka H., Wodzicki M.-relacje (w zbiorach B. Ziółkowskiego); Frącek T.A., Udział Sióstr Franciszkanek Rodziny - Maryi w działalności Polskiego Państwa Podziemnego 1939-1945, [w:] Wojenna Służba Polek w II wojnie światowej, pod red. M. Golona i K. Minczykowskiej, Toruń 2000, cz. 4, s. 150; taż, Zgromadzenie Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi w latach 1939-1945, Warszawa 1981, s. 160, 209, 252, 264; Librowski S., Materiały, s. 342; Majcher A., „Z domu sierot, Opatrzność", „Wiad. Włocł." z 20 III 1945, nr 45, s. 3; Ziółkowski B., Tajne nauczanie, s. 50-54, 56, 59, 71; tenże, Walka o polską oświatę i kulturę na Kujawach wschodnich i w ziemi dobrzyńskiej, „Zap. Kuj. Dobrz.", 2004, t. 19, s. 18-19, 24; tenże, Woźnicka z d. Aprill Maria, [w:] WSB, t. III, s. 194.

 

Teresa Frącek, Bogdan Ziółkowski