Franciszka Rakowska
Włocławski Słownik Biograficzny, pod red. S. Kunikowski, tom 1, s. 147-148, opr. Laurencja M. Jędrzejczak ZSNM
(1860-1915), założycielka Stowarzyszenia Kobiet Wspólnej Pracy we Włocławku, które dało początek zgromadzeniu zakonnemu.
Urodziła się 9 II 1860 r. w Warszawie, jako córka Konstantego Rakowskiego, mieszczanina, i Józefy. Po śmierci rodziców (1863) zaopiekowała się nią Michalina Wojniewicz, wdowa po Wiktorze, mecenasie warszawskim, mająca czworo swoich dzieci, wielka patriotka i społecznica. F. Rakowska pobierała nauki najprawdopodobniej w Instytucie Panien w Warszawie, założonym dla zamożniejszych córek mieszczan i szlachty. Nie wiemy, czy ukończyła wszystkie klasy instytutu. Znała kilka języków: francuski, niemiecki, rosyjski, umiała też grać na fortepianie. Przez samokształcenie zdobyła ogólną wiedzę dla typu ówczesnych znaczących kobiet. Poza tym nauczyła się zawodu krawieckiego.
Przez 42 lata F. Rakowska pracowała dla społeczności włocławskiej, bo już w 13. roku życia przy jechała tutaj, by pod okiem ciotki Michaliny, która sprowadziła się do Włocławka w 1866 r., uczyć się zawodu i pomagać jej w prowadzeniu zakładu krawieckiego, zwanego magazynem pani Wojniewicz. Zakład ów od 1872 r. znajdował się w przy zbiegu ul. Brzeskiej i Przedmiejskiej (ob. Zajazd Polski), naprzeciw klasztoru oo. franciszkanów.
Pomieszczenia wynajęte były od pp. Michałowskich, właścicieli Hotelu Polskiego. Z upływem czasu pracownia nabierała rozgłosu i pięknie się rozwijała. Najprawdopodobniej w 1887 r. Wojniewicz odpowiedzialność za zakład przekazała F. Rakowskiej, a sama wyjechała do Warszawy.
Franciszka Rakowska, a także pracujące z nią w zakładzie panie: Józefa i Stefania Ginter, Anastazja Lebiedzińska i Karolina Łukasiewicz dnia 10 IV 1889 r. podpisały umowę, w celu zapewnienia sobie utrzymania, opieki w chorobie i zajęcia się pogrzebem. Zobowiązały się do wspólnego życia, wspólnej pracy i kasy, poddając się posłuszeństwu wybranej przez siebie przełożonej. Umowa ta była zaczątkiem życia zakonnego, praktykowanego od wielu lat pomiędzy wspomnianymi niewiastami, w duchu ubóstwa i dziewiczej czystości. Dlatego możemy je nazwać współzałożycielkami kiełkującego Zgromadzenia Sióstr Wspólnej Pracy od Niepokalanej Maryi. Ale niestety, nie mogło się ono uzewnętrznić, albowiem w czasie zaborów nie wolno było zakładać wspólnot zakonnych, a Włocławek ciągle pozostawał pod panowaniem rosyjskim.
Szczególną troską F. Rakowska darzyła sieroty i opuszczoną młodzież. Jej stosunek do uczennic, a było ich wiele, był macierzyński. Uczyła je przede wszystkim dokładności i systematyczności w pracy, życia religijnego, kulturalnego i towarzyskiego. Dzięki pomocy o. Ksawerego Sforskiego uczyła też śpiewu chóralnego, by panny mogły uświetniać uroczystości kościelne. O. Ksawery, kapłan oo. reformatów, był spowiednikiem i opiekunem duchowym F. Rakowskiej oraz całego zakładu. Zachęcał do praktykowania cnót. Napisał też regulamin dla pań, zbliżony do życia zakonnego.
W warsztatach było bardzo ciasno. Ze względu na małe pomieszczenie F. Rakowska nie mogła przyjąć do pracy wszystkich zgłaszających się kobiet, dlatego wciąż myślała o nabyciu własnego domu. Zakład ten możemy nazwać szkołą zawodową dla kilkudziesięciu dziewcząt, które zdobywały za wód, uczyły się żyć zgodnie z zasadami religijnymi i obyczajowymi, a także znajdowały w nim pracę zarobkową.
Za wyhaftowanie pięknego dywanu, który był na wystawie w Warszawie, panie otrzymały złoty medal i ofiarowały ten dywan Ojcu Świętemu Leonowi XIII na jego jubileusz 25-lecia pontyfikatu (1903).
Po ogłoszeniu tolerancyjnego ukazu w 1905 r w Królestwie Polskim zaczęły powstawać różnorodne instytucje kulturalne i dobroczynne. O założenie towarzystwa, pod nazwą: Stowarzyszenie Kobiet Wspólnej Pracy rzymskokatolickiego wyznania w mieście Włocławku, wszczęła staranie F. Rakowska wraz ze swymi współmieszkankami. Na jego zatwierdzenie czekała trzy lata. Zarejestrowane zostało przez Warszawską Gubernialną Komisję do Spraw Związkowych 31 XII 1910 r., a zatwierdzone w Warszawie 4 I 1911 r. Zaraz też wydrukowano ustawę towarzystwa, w językach rosyjskim i polskim, w której za warty został cel stowarzyszenia, a mianowicie: zabezpieczenie środków na utrzymanie samotnych i osieroconych kobiet, użyczając im mieszkania i innych niezbędnych pomocy do życia. Dla zrealizowania tego przedsięwzięcia stowarzyszenie zamierzało: otworzyć przytułek i kuchnię dla osieroconych kobiet; bezrobotnym szukać pracy i zapewnić im byt; chorym udzielać pomocy lekarskiej przez utrzymanie ich w szpitalach; zajmować się pogrzebami kobiet znajdujących się pod opieką stowarzyszenia; dla powiększenia środków stowarzyszenie mogło urządzać przedstawienia, dobroczynne koncerty i wieczory.
25 III 1911 r. zwołano pierwsze zebranie. Do stowarzyszenia należało wówczas 40 członków, w tym 34 kobiety i 6 mężczyzn. Członkowie dzielili się na cztery grupy: honorowi, dożywotni, rzeczywiści i wspierający stowarzyszenie. Do stowarzyszenia mogły należeć osoby pełnoletnie obu płci. Przyjęcia dokonywano na ogólnym zebraniu przez głosowa nie. Na przewodniczącą (prezesa) 25 III 1911 r. wy brano F. Rakowską. Wkrótce otwarto sklep galanterii i konfekcji damskiej przy ul. Szerokiej (ob. 3 Maja) pod nazwą „Franciszka”, aby własną pracą zdobywać środki na cele stowarzyszenia.
W niedługim czasie zakupiono parterowy dom przy ul. Orlej 3 (ob. Orla 9) i w latach 1912-1913 nadbudowano I i II piętro. Zamieszkały w nim zrzeszone panie i już w 1913 r. na stałe przy siedzibie zarządu pod opieką stowarzyszenia przebywało dziewięć pensjonariuszek. Po śmierci o. K. Sforskiego (2 XII 1911) stowarzyszonymi paniami zajął się ks. Wojciech Owczarek, od 24 IV 1913 r. prezes stowarzyszenia, który stał się odpowiedzialny za powierzone mu zrzeszone panie. 17 V 1914 r. rozpoczęto budowę domu, lecz wy buch I wojny światowej przerwał prace budowlane.
Po bitwie pomiędzy wojskami rosyjskimi a niemieckimi w dniach 10-12 XI 1914 r. Włocławek przeszedł w ręce Niemców. W Seminarium Duchownym urządzono prowizoryczny szpital. F. Rakowska udawała się tam z chlebem dla rannych, umiała dzielić się z bliźnimi, pomimo trudnych warunków materialnych.
Ostatnie dwa lata jej życia były przeplatane cierpieniami. W lutym 1915 r. poczuła się bardzo źle i 17 lutego napisała testament, przekazując swoją część nieruchomości, położonej we Włocławku przy ul. Orlej 9, ks. W. Owczarkowi. On 10 lat później przepisał nieruchomość na Stowarzyszenie Kobiet Wspólnej Pracy.
Franciszka Rakowska zmarła 6 VIII (w akcie zgonu widnieje data 7 VIII) 1915 r. w szpitalu w Kutnie. Z Kutna przywieziono zwłoki do Włocławka. Pogrzeb odbył się 9 sierpnia na włocławskim cmentarzu przy al. Chopina; licznemu konduktowi przewodził ks. kan. W. Owczarek. On też wygłosił mowę pogrzebową. W miejscu pochowania w 1916 r. postawiono metalowy krzyż na kamiennym postumencie i zakupiono plac dla zmarłych członkiń ze stowarzyszenia.
Franciszka Rakowska uważana jest za założycielkę stowarzyszenia, które dało początek Zgromadzeniu Sióstr „Wspólnej Pracy” od Niepokalanej Maryi.
Archiwum Zgromadzenia Sióstr „Wspólnej Pracy" od Niepokalanej Maryi, Akta personalne F. Rakowskiej i inne dotyczące jej materiały; - Jędrzejczak L., Rakowska Franciszka, [w:] Siostry za konne w Polsce. Słownik biograficzny, t. I, Niepokalanów 1994, s. 233-234; s. Jędrzejczak M.L., Franciszka Rakowska (1860 1915) inicjatorka Zgromadzenia Sióstr Wspólnej Pracy od Nie pokalanej Maryi, Włocławek 2003; taż, Orle gniazdo. Franciszka Rakowska założycielka Stowarzyszenia Wspólnej Pracy, „Arch. Bibl. Muz.”, 1984, t. 49, s. 261-352; X.W.O. [Owczarek], Wspomnienie pośmiertne o śp. Franciszce Wojniewicz-Rakowskiej. ,,Kron. Diec. Kuj, Kalis.", 1915, R. 9, nr 7/9, s. 154-155.