Ks. Wincenty Dudek

Następnie uzupełniał swoją wiedzę, głównie w zakresie teologii, przez samokształcenie, wykorzystując języków obcych, przede wszystkim zaś dobre opanowanie j. niemieckiego. Osiągnął także niezłą orientację, o charakterze encyklopedycznym, w innych dziedzinach wiedzy, także w literaturze i naukach przyrodniczych, co uwidaczniało się szczególnie podczas konferencji naukowych.

Po przerwaniu studiów w 1937 r. został skierowany do pracy duszpasterskiej, którą wykonywał (wliczając w to okres wojny) 12 lat. Powierzano mu różne stanowiska. Zaczął od funkcji prefekta i wikariusza, najpierw w Koninie (1 VIII 1937-1 IX 1938), a następnie w Słupcy (1 IX 1938-1 IX 1939). Wojna zastała go na wikariacie w Tuliszkowie (od 1 IX 1939), gdzie pozostawał jeszcze rok i dwa miesiące; zagrożony aresztowaniem przez gestapo, przeniósł się w swoje rodzinne strony, znajdujące się wówczas w GG. W lutym 1945 r. powrócił do Tuliszkowa i objął tu obowiązki administratora i proboszcza (do 30 X 1948), a później także dziekana tuliszkowskiego. Z kolei przez rok (30 X 1948-20 X 1949) był proboszczem w par. Przedecz. Po uzyskaniu doktoratu, 21 VI 1951 r. został mianowany wikariuszem współpracownikiem (kooperatorem) proboszcza w Koninie.

W 1952 r. ks. Dudek wrócił do Włocławka i pracował tu już do końca życia (w sumie przez 26 lat), głównie w WSD. Najpierw (1 VIII 1952) został mianowany profesorem teologii fundamentalnej i religiologii (religioznawstwa), a następnie także zagadnień ekumenicznych (od 1973), propedeutyki teologii; prowadził proseminarium i seminarium naukowe z teologii fundamentalnej. Przez pewien czas uczył zastępczo historii sztuki. Pełnił także funkcje moderatorskie, chociaż nie posiadał specjalnych predyspozycji w tym zakresie: najpierw był prefektem studiów (13 X 1952- 1 IX 1957), potem przez osiem lat wicerektorem (1 IX 1957-22 IV 1965), a wreszcie przez krótki czas p.o. rektora (22 IV-20 VI 1965). Ponadto był członkiem Rady Nadzorczej (23 IV 1960-1963) oraz przewodniczącym Komisji Egzaminacyjnej.

Wniósł znaczny wkład w rozwój czasopisma „Ateneum Kapłańskie" wydawanego od 1909 r. przez profesorów seminarium włocławskiego. Rozpoczął współpracę z nim już w 1957 r., podejmując się oceny pod względem doktrynalnym nadsyłanych artykułów. Formalnie wszedł do zespołu redakcyjnego w 1971 r., a w 1975 r., decyzją sesji księży profesorów WSD, powierzono mu stanowisko redaktora naczelnego. Dało mu to możliwość realizowania w całej rozciągłości swoich zainteresowań naukowych. Dlatego pozostał na tym stanowisku do końca życia, starając się utrzymać wysoki poziom naukowy czasopisma.

Ks. Wincenty Dudek był wybitnym polskim teologiem. Posiadał znakomite przygotowanie humanistyczne i filozoficzne, które ułatwiało mu refleksję w zakresie teologii. Obdarzony niezwykłym zmysłem analizy i wnikliwości badawczej stał się człowiekiem naukowej pasji, której podporządkował całe swoje życie. Jego największą fascynacją były wykłady w seminarium duchownym, w które wkładał całą wiedzę i zaangażowanie. Widać to chociażby w obszernym skrypcie do teologii fundamentalnej, który mógłby z powodzeniem podręcznikiem akademickim tej dziedziny wiedzy.

Jego publikowany dorobek naukowy liczy około 50 pozycji, drukowanych najczęściej na łamach takich czasopism, jak: „Ateneum Kapłańskie" i „Collectanea Theologica" oraz na łamach Encyklopedii katolickiej. Można go podzielić na sześć działów: 1) artykuły o treści religioznawczej, 2) publikacje z teologii fundamentalnej, 3) artykuły ekumeniczne, 4) artykuły z zakresu teologii praktycznej, 5) recenzje, 6) biogramy i sprawozdania.

W jego twórczości można dostrzec daleko idącą ewolucję myśli, co wyrażało się zarówno w treści przekazywanych zagadnień, jak i w formie wypowiedzi: od języka trudnego, obciążonego fachową specyfika teologicznej terminologii, aż do języka coraz bardziej przystępnego i zrozumiałego nawet dla przeciętnego czytelnika. Ks. Dudek był człowiekiem przełomu, gdyż dla jego naukowo-twórczej pracy przełomem był Sobór Watykański II, w którego inaczej niż dotychczas, bo pozytywnie ukonstytuowanych dokumentach odkrywał prawdy, do których daleko wcześniej w swoich przemyśleniach dochodził. Analiza twórczości naukowo-pisarskiej ks. Dudka prowadzi do ustalenia trzech kierunków badawczo-naukowych.

Pierwszym kierunkiem jego badań było, ogólnie ujmując, religioznawstwo, gdzie pośród kilku wątków tematycznych starał się m.in. ukazać ocenę formacyjną (zob. Z problematyki współczesnej formacji religijnej, „Aten. Kapł.", 1958, t. 57, s. 175-191). kluczowy moment w ocenie formacji religijnej („Aten Kapł.", 1959, t. 58, s. 80-96), relacje zachodzące pomiędzy człowiekiem a religią (zob. Człowiek-religia, Aten. Kapł.", 1960, t. 60, s. 3-18) czy też spojrzeć z pozycji Vaticanum II na fakt istnienia religii niechrześcijańskich (zob. dwa artykuły: Religie nie- chrześcijańskie jako zagadnienie teologiczne w świetle Vaticanum II, „Collectanea Theologica", 1968, t. 38, z. 1, s. 5-18 i Zagadnienie religii niechrześcijańskich w płaszczyźnie przewodnich idei Vaticanum II, tamże, z. 4, s. 35-53).

Drugi kierunek jego twórczości to problematyka związana z teologią fundamentalną, co zostało zainicjowane artykułem o charakterze metodologicznym Chrystocentryczna jedność apologetyki (Collectanea Theologica", 1954, t. 25, s. 41-60). Z zagadnień zaś ściśle objętych zakresem tej dyscypliny teologicznej było zagadnienie objawienia (zob. Objawienie Boże w ujęciu konstytucji „Dei Verbum", „Aten. Kapł.", 1963, t. 66, s. 353-370), problem biskupstwa (Pro- blem episkopatu w literaturze teologicznej w okresie Vaticanum I i Vaticanum II, „Aten. Kapł.", 1966, t. 69, s. 181-190), sukcesji apostolskiej (Z rozważań nad sukcesją apostolską, Aten. Kapł.", 1971, t. 76. s. 151-169), zagadnienia eklezjologiczne (Eschatologiczny charakter Kościoła pielgrzymującego i jego zjednoczenie z Kościołem niebieskim, „Aten. Kapł.", 1965, t. 68, s. 336-384), ogólnie mówiąc sfera literatury eklezjalnej (Z literatury eklezjologicznej ostatnich czasów, tamże, s. 377-384).

Trzeci, najbardziej bogaty w twórcze inwencje, jego kierunek badań to ekumenizm. Śledził i rejestrował w swoich artykułach nie tylko jego genezę oraz podstawowe zasady, lecz także wnikał w treść Dekretu o ekumenizmie Unitatis redintegratio (1964) Soboru Watykańskiego II, by na jego podstawie ukazywać ekumenizm we właściwym znaczeniu, czyli urzeczywistniający się w międzywyznaniowej współpracy, osobistych kontaktach i doktrynalnym dialogu. Wymienione zagadnienia najlepiej ilustrują jego niezwykle dojrzałe ujęcia, jak: Założenia ekumenizmu katolickiego („Aten. Kapł.", 1963, t. 66, s. 353-361), Bracia odłączeni wobec ekumenicznej myśli Vaticanum II („Aten. Kapł.", 1968, t. 71, s. 472-487), Perspektywy doktrynalnego dialogu ekumenicznego („Aten. Kapł.", 1968, t. 71, s. 472-487), Nowe oblicze teologii w świetle dekretu „Unitatis redintegratio." („Aten. Kapł.", 1969, t. 73, s. 54-69); Współpraca ekumeniczna w duchu sprawiedliwości („Aten. Kapł.", 1974, t. 82, s. 404-419); Dialog ekumeniczny (Encyklopedia katolicka, t. 3, Lublin 1978, kol. 1270-1277).

Cennym wreszcie znamieniem było także w tym względzie ujmowanie w ekumenicznym spojrzeniu nie tylko prawd związanych z tym, w co należy wierzyć, ale także i z tym, co należy czynić, a więc z ekumenicznym wymiarem kwestii moralno-ascetycznych, czego ilustracją są artykuły: Ekumeniczny wymiar zagadnień moralnych („Aten. Kapł.", 1973, L. 81, s. 226-239), Ruch ekumeniczny w odnowie życia wewnętrznego („Aten. Kapł.", 1975, t. 85, s. 243- 254). Ks. Dudkowi zawdzięczamy inicjatywę organizowania ekumenicznych spotkań modlitewnych, zwłaszcza w Tygodniu Modlitw o Jedność Chrześcijan, co stanowi także wyraz praktycznej ekumenii, a konkretnie duchowego jej wymiaru.

Nie można pominąć u ks. Dudka uwydatnienia współzależności zachodzącej pomiędzy ekumenizmem i eklezjologią. W jego ujęciu ekumenizm stanowi dla eklezjologii inspirację do wypracowania wspólnie z innymi wyznaniami takiego spojrzenia na Kościół, które stałoby się wykładnikiem dla wszelkich wysiłków w kierunku kościelnej jedności, ku czemu wiedzie podejmowany dialog doktrynalny.

Wreszcie ks. W. Dudek nie stronił od ukazywania praktycznego wymiaru teologii, który postrzegał w ścisłej symbiozie z Kościołem. Dwa momenty stanowią o praktycznym charakterze teologii: określenie sensu objawienia kształtującego życie Kościoła w konkretnych warunkach oraz budowanie życia chrześcijańskiego. Stąd można w teologii praktycznej, zdaniem włocławskiego teologa, postrzegać stale aktualizującą się formę świadomości chrześcijaństwa (zob. Teologia praktyczna-konkretny wyraz świadomości Kościoła, („Aten. Kapł.", 1974, t. 82, s. 171-185).

W uznaniu swoich osiągnięć naukowo-dydaktycznych ks. Dudek został obdarzony 4 X 1958 r. godnością honorowego kanonika włocławskiej kapituły katedralnej, a 7 I 1976 r.- papieskiego kapelana honorowego.

Do końca swoich dni służył Kościołowi i nauce. Trapiony w ostatnich latach chorobą nowotworową, zmarł 18 VII 1978 r. w rodzinnej miejscowości i został pochowany na cmentarzu w Michałowicach. Wyższe Seminarium Duchowne upamiętniło go na tablicy poświęconej zmarłym rektorom i profesorom.