Ks. Wiktor Filip Potempa

Znał kilka języków. Z domu wyniósł dobrą znajomość języka niemieckiego, ugruntowaną z kolei przez studia uniwersyteckie. Znał także język francuski, a w latach II wojny światowej uczył się języków angielskiego i rosyjskiego. Z języków starożytnych znał łacinę, grekę oraz język hebrajski. Miał natomiast pewną trudność w poprawnym wyrażaniu się w języku polskim.

Ponieważ ks. Potempa jako kapłan diecezji wrocławskiej zaangażował się w plebiscyt na Górnym Śląsku, musiał, po jego niekorzystnym dla Polski zakończeniu 1 VI 1921 r., uciekać przed represjami władz niemieckich do Wielkopolski. Oddał się tam pracy nauczycielskiej, do czego posiadał zresztą odpowiednie przygotowanie, gdyż wcześniej (5 XI 1915) zdał przed Państwową Naukową Komisją Egzaminacyjną we Wrocławiu egzamin na nauczyciela gimnazjalnego w zakresie przedmiotów: religia, propedeutyka filozofii, język hebrajski i angielski (uprawnienia jego w tej dziedzinie zostały potem potwierdzone przez kompetentne władze w 1927 r. w Warszawie oraz w 1933 r. w Poznaniu). Najpierw (od kwietnia 1921 r. do września 1922) uczył religii, języka greckiego i matematyki w wyższych klasach w gimnazjum państwowym oraz geografii w liceum żeńskim w Kościanie Wielkopolskim. Następnie (od października 1922) przebywał w Łodzi, gdzie pełnił obowiązki prefekta gimnazjalnego, profesora w seminarium duchownym i duszpasterza dla katolików niemieckich. W seminarium łódzkim ksiądz Potempa prowadził lektoraty z języków: łacińskiego, greckiego, niemieckiego i francuskiego. Ponadto dla katolików niemieckich w Łodzi w latach 1922-1923 redagował tygodnik pt. „Die Sonntagsglocke" (ukazało się około 30 numerów) i sam pisał większość tekstów w nim drukowanych.

W 1923 r. (29 IX) ks. Potempa, po otrzymaniu ekskardynacji (zwolnienia) z diecezji wrocławskiej, został przyjęty przez bp. Stanisława Zdzitowieckiego do diecezji włocławskiej i mianowany prefektem w Gimnazjum im. R. Traugutta w Częstochowie. Z Włocławkiem ks. W. Potempa był związany (z przerwą) przez prawie 11 lat (1924-1935). W 1924 r. (15 II) został zaangażowany jako nauczyciel języka greckiego w Liceum im. Piusa X (Niższym Seminarium Duchownym) i profesor historii filozofii w tutejszym Seminarium Duchownym. Do prowadzenia wykładów podszedł z dużym zaangażowaniem, przygotowywał się do nich nadzwyczaj solidnie, a rezultatem tego miał być trzytomowy podręcznik do historii filozofii, który zamierzał wydać. W czerwcu 1926 r. ukazała się drukiem pierwsza część pierwszego tomu jego Historii filozofii, jednocześnie zapowiadał w najbliższych miesiącach wydanie części drugiej.

Wkrótce jednak ks. Potempa złożył prośbę do bp. Zdzitowieckiego o zwolnienie z pracy pedagogicznej, motywując to złym stanem zdrowia. Dnia 2 VII 1926 r. został mianowany proboszczem w Połajewie. Złożenie rezygnacji z wykładów było zbyt pochopne i szybko ks. Potempa wrócił do myśli o pracy dydaktycznej. Już w grudniu 1929 r. prosił bp. Karola Radońskiego o ponowne powierzenie mu wykładów z historii filozofii w seminarium duchownym i umożliwienie pracy naukowej. Wielokrotnie starał się też o stanowisko profesora w innych seminariach duchownych, m.in. w Pińsku, w Łucku, na Śląsku. Wszystko bezskutecznie (za wyjątkiem propozycji profesury w Niższym Seminarium w Pińsku, której jednak nie przyjął). Wreszcie powrócił do Włocławka, gdzie 1 IX 1932 r. został mianowany nauczycielem języka niemieckiego i greckiego w Liceum im. Piusa X. W 1934 r. (17 X) powierzono mu ponadto funkcję kapelana szpitala św. Antoniego we Włocławku (posługę tę pełnił do 1 I 1935).

W 1935 r. ks. Potempa odszedł ostatecznie z Włocławka, mianowany 1 lipca tr. proboszczem w Grabienicach. I znowu słał prośby do biskupa włocławskiego o powierzenie mu stanowiska dyrektora Liceum im. Piusa X we Włocławku lub przeniesienie na inne parafie wszystkie te prośby potraktowane zostały odmownie.

Dorobek naukowy ks. dr. Wiktora Potempy obejmuje 28 pozycji drukowanych, w tym cztery pozycje samoistne (jedna w języku niemieckim), artykuły i liczne recenzje, publikowane przede wszystkim w „Ateneum Kapłańskim". Te ostatnie były najczęściej zasygnalizowaniem, niekiedy krytycznym omówieniem prac w języku niemieckim. Problematyka jego publikacji zawiera zagadnienia filozofii, teologii, szczególnie pastoralnej, psychologii i sprawy ogólnokościelne. Pisał pamiętniki, a także próbował swoich sił w powieściach; jedną z nich pt. „Krzyż na niebie" zamierzał ogłosić drukiem, ale udaremnił ten zamysł wybuch II wojny światowej.

Pierwszą filozoficzną fascynacją ks. Potempy był niewątpliwie Platon, któremu poświęcił swoją pisaną po niemiecku rozprawę doktorską Der Phaidros in der Entwicklung der Ethik und der Reformgedanken Platons (Wrocław 1913). W pracy tej na przykładzie platońskiego dialogu Faidros ks. Potempa kreśli główne idee etyczne filozofii Platona: koncepcję miłości i problem prawdy w życiu człowieka. Do filozofii Platona, a zwłaszcza jej relacji do pewnych idei chrześcijańskich, ks. Potempa powrócił w sposób bardziej krytyczny kilkanaście lat później w Przyczyny wziętości Platona u myślicieli chrześcijańskich (Aten. Kapł., 1919-1925, t. 16, s. 56-72).

Ważną pozycją naukową w twórczości ks. Potempy jest jego Historia filozofii (t. 1, cz. 1, Włocławek 1926). Jak na tamte czasy, jest ona dość udaną próbą pierwszego polskiego podręcznika do historii filozofii dla seminariów duchownych w Polsce (szkoda tylko, że nie udało się autorowi wydać zamierzonej całości). Przedstawiając dzieje filozofii starożytnej, nie ograniczył się tylko do filozofii zachodniej, ale uwzględnił również filozofię wschodnią (szczególnie indyjską i chińską), opierając się na wynikach najnowszych wtedy badań archeologicznych i etnograficznych.

Oprócz zainteresowań ściśle filozoficznych, pasją ks. Potempy była psychologia, a szczególnie jej praktyczne zastosowanie w duszpasterstwie. Dał temu najpoważniejszy wyraz w swej obszernej pracy pt. Więcej psychologii w duszpasterstwie, czyli teologia pasterska w świetle psychologii (Włocławek 1938; wyd. 2, 1939), która miała dostarczać potrzebnej wiedzy psychologicznej duszpasterzom. Jak na owe czasy, praca ks. Potempy była niewątpliwie pionierską. Recenzenci podkreślali zwłaszcza jej wartość praktyczną dla kapłanów pracujących w duszpasterstwie. O przydatności i poczytności dzieła ks. Potempy w tamtych czasach świadczy również fakt, że wydanie pierwsze rozeszło się dość szybko (w ciągu zaledwie paru miesięcy) i ks. Potempa przygotował w następnym roku wydanie drugie, które jednak nie rozeszło się z powodu wybuchu wojny, a później się zdezaktualizowało.

W czasie II wojny światowej ks. Potempa został aresztowany przez Niemców 26 VIII 1940 r. i razem z duchowieństwem dekanatu konińskiego przewieziony do obozu w Szczeglinie. Dnia 29 sierpnia tr. przybył do obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen. Przydzielono go na blok 18. Od 14 XII 1940 r. przebywał w obozie w Dachau, początkowo na bloku 28, a od 30 X 1941 r. najpierw na 30, a później na 26 bloku. Nosił numer obozowy 22 323. Zmarł w szpitalu obozowym 22 VI 1942 r. i został spalony w miejscowym krematorium. We Włocławku jego nazwisko widnieje na tablicy upamiętniającej zmarłych rektorów i profesorów Seminarium Duchownego.