Ks. Wacław Kneblewski

Włocławski Słownik Biograficzny, pod red. S. Kunikowski, tom 3, s. 88-89.

(1887-1939), ksiądz, redaktor „Słowa Kujawskiego", publicysta, podróżnik; ofiara niemieckich represji w czasie II wojny światowej.

 

Urodził się 10 IX 1887 r. w Lipiczach k. Turku, w parafii Goszczanów, w rodzinie rzemieślniczej Ludwika i Walentyny z d. Bogdańskiej. Uczył się w szkole miejskiej, a w szkole handlowej w Pabianicach. W 1905 r. wstąpił do Seminarium Duchownego we Włocławku. Święcenia kapłańskie otrzymał we Włocławku 12 VI 1910 r. od biskupa kujawsko-kaliskiego Stanisława Zdzitowieckiego. W późniejszym czasie (1919) został skierowany przez niego na studia specjalistyczne z zakresu prawa kanonicznego na nowo powstały Uniwersytet Lubelski (Katolicki). Trzyletnie studia zwieńczył tytułem licencjata. Podczas pobytu w Ameryce w latach 1921-1925 studiował nadal prawo kanoniczne na Wydziale Teologii Uniwersytetu Katolickiego w Waszyngtonie.

Po święceniach kapłańskich przez rok był wikariuszem w podkonińskiej parafii Kramsk (1910- 1911), krótko w Uniejowie, a następne dwa lata przepracował jako wikariusz w podczęstochowskiej wtedy parafii Raków (1911-1913). W jednej z miejscowości tej parafii (w Błesznie) założył ochronkę dla dzieci. Kolejny, dłuższy okres jego pracy to funkcje prefekta w gimnazjum żeńskim i w szkołach miejskich Częstochowy i jednocześnie kapelana miejscowego przytułku św. Kazimierza w latach 1913-1919. W tym też okresie zdynamizowała się jego aktywność społeczna i redaktorska - organizował kursy pedagogiczne (1917-1919), został też pierwszym redaktorem „Kuriera Częstochowskiego".

W czasie studiów na KUL-u odbył też podróż do Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej, zarówno dla poznania organizacji tamtejszego katolickiego szkolnictwa akademickiego, jak i dla zdobycia funduszy dla młodej uczelni lubelskiej (zebrał 33 tys. dolarów). Kolejną taką wyprawę, tym razem w towarzystwie abp. Iwowskiego obrządku ormiańskiego Józefa Teodorowicza i bp. krakowskiego Adama Sapiehy, podjął na przełomie lat 1921 i 1922. Pomagał w duszpasterstwie polonijnym i zaangażował się w wydawanie emigracyjnego nowojorskiego „Kuriera Narodowego". Zdolności pisarskie i organizatorskie tak dalece zwróciły nań uwagę Polonii Amerykańskiej, że po wyjednaniu zgody biskupa kujawsko-kaliskiego na przedłużenie pobytu w Stanach, w 1925 r. powierzono mu zorganizowanie Kongresu Wychodźstwa w Detroit. Proponowano mu też stanowisko sekretarza generalnego nowej organizacji polonijnej powstałej po wspomnianym Kongresie.

Do Polski wrócił w lipcu 1925 r. Od października tr. do maja roku następnego pełnił funkcję redaktora dziennika „Słowo Kujawskie" wydawanego we Włocławku. W tym czasie został też wybrany na prezesa Zarządu Koła Włocławskiego Polskiej Macierzy Szkolnej; zrezygnował z tej funkcji po przedłużającym się wyjeździe do Ameryki (z ramienia „Słowa Kujawskiego") w połowie 1926 r. na Kongres Eucharystyczny odbywający się w Chicago. Miał też starać się w Ameryce o fundusze dla powstającej wtedy nowej siedziby włocławskiego Gimnazjum im. ks. Jana Długosza.

Natura podróżnika i publicysty skłoniła go podczas pobytów w Ameryce do wędrówek nie tylko po Stanach Zjednoczonych. Zwiedził także Meksyk i Kanadę, a swoje opisy i impresje publikował zarówno w popularnych pismach ogólnopolskich, jak i periodykach teologicznych.

Po powrocie zza oceanu, pod koniec roku 1926 otrzymał zgodę biskupa na pobyt w Warszawie i zajęcie się tym, co sam uważał za swoją największą pasję pracą publicystyczną. W ciągu sześcioletniego pobytu w stolicy współpracował z Katolicką Agencją Prasową, czasopismami stołecznymi: „Gazeta", „Kurier", „IKC", poznańskimi „Dziennik" i „Kurier", z pismami ogólnopolskimi: „Morze", „Polak Katolik", „Tygodnik Ilustrowany", „Rzeczpospolita", „Tęcza", ale także z włocławskim czasopismem teologicznym „Ateneum Kapłańskie". Odbył też podróż po Europie Zachodniej. Szczególnie interesował się problemami rejonu Bałkanów i życiem religijnym zamieszkujących tam Polaków. Odbył dwukrotnie podróż w tamte rejony w 1928 r. i w 1932 r. Wiązało się to zarówno z dramatem trzęsienia ziemi w tamtym regionie, jak i z organizacją polsko-jugosławiańskiego kursu duszpasterskiego w Lublanie. W 1932 r. został przez bp. włocławskiego Karola Mieczysława Radońskiego odwołany z Warszawy (z powodu krytycznego stosunku doń miejscowej kurii archidiecezjalnej) i 25 października tr. mianowany administratorem, a następnie proboszczem parafii Nieszawa. Tu podjął się renowacji miejscowych świątyń, a także doprowadził do powstania w 1934 r. na plebanii Muzeum Parafialnego im. Stanisława Noakowskiego. Przyczynił się do ożywienia kultu królowej Jadwigi. Nie zaprzestawał też publicystyki. Zaczął sam wydawać biuletyn parafialny „Gazetka Parafii Nieszawskiej" (w nakładzie 100 egzemplarzy). Przez jakiś czas pisywał do „Dnia Ciechocińskiego", będącego mutacją „Dnia Pomorskiego", jednak ze względu na idee głoszone w czasopiśmie, na żądanie biskupa zaprzestał współpracy. Wykazywał aktywność na rzecz wspólnoty lokalnej. W 1938 r., w trosce o przygotowanie młodzieży do samodzielnego życia, pod egidą zorganizowanego przez siebie Nieszawskiego Towarzystwa Oświaty Zawodowej, otworzył Prywatną Roczną Szkołę Przysposobienia Kupieckiego. Bardzo przyjaźnie żył z miejscową wspólnotą ewangelicką.

Spośród dorobku publicystycznego ks. Kneblewskiego na uwagę zasługuje przede wszystkim popularna i poczytna chociaż krytycznie przyjęta przez biblistów książka, a raczej pamiętnik z podróży po Palestynie pt. U źródeł świętej rzeki. Szkice z podróży po Palestynie (Warszawa 1934). Warto też odnotować następujące pozycje: Freski Dankwarta. Pieśń malarska na sklepieniach bazyliki Jasnogórskiej. Opis ikonograficzny (Włocławek 1914), Szkice pedagogiczne (Częstochowa 1918), Kongres Wychodźstwa Polskiego (Chicago 1925), Religijne oblicze Jugosławii (Włocławek 1933), Akcja Katolicka w Słowenii (Włocławek 1934).

Jako prezes Ligi Stowarzyszeń Polsko-Jugosławiańskich Rzeczpospolitej Polskiej, w 1931 r. został odznaczony przez króla Jugosławii Aleksandra I - jako pierwszy z Polaków - komandorią orderu Korony Jugosławiańskiej. Innym posiadanym przezeń odznaczeniem były -Miecze Hallerowskie. Aresztowany przez Niemców 21 X 1939 r., był więziony w Aleksandrowie Kujawskim, Świeciu n. Wisłą (4-6 XI 1939) i w obozie przejściowym w Górnej Grupie (od 6 XI 1939). Rozstrzelany 18 XI 1939 r. w lesie koło tego obozu. Miejsce pochowania nieznane.

ADW, Akta pers. ks. W. Kneblewskiego, sygn.: pers. 132 (73 k.); Schematyzmy diecezji włocławskiej 1906-1939,- Badura P.J., Kneblewski Wacław, [w:] SPTK, t. 6, s. 104-106 (podano tu błędnie, że pochodził z ziemi kieleckiej; niepełna bibliografia podmiotowa); German F., Kneblewski Wacław, [w:] PSB, t. 10, s. 114-115; Haiman M., Dzieje Zjednoczenia Polskiego Rzymsko-Katolickiego w Ameryce, Chicago 1948; Jacewicz W., Woś J., Martyrologium, z. 4, s. 466; Librowski S., Ofiary, s. 65-67; Mietz A., Ksiądz Wacław Kneblewski w promieniach kultu Królowej Jadwigi, Włocławek 1989; Rozynkowski W., Z dziejów kościelnych Nieszawy, [w:] Dzieje Nieszawy, t. 1, Do roku 1945, pod red. R. Czai, Toruń 2004, s. 300-311; Walewander E., Kneblewski Wacław, [w:] EK, t. 9, szp. 201-202; Zieliński S., Mały słownik pionierów polskich kolonialnych i morskich, Warszawa 1938, s. 218-219.

 

Antoni Poniński