Ks. Sylwan Dembczyk

Włocławski Słownik Biograficzny, pod red. S. Kunikowski, tom 3, s. 37-38.

krypt. Sas (1889-1942), ksiądz, redaktor czasopism religijnych, profesor Seminarium Duchownego we Włocławku, proboszcz parafii św. Jana we Włocławku, więzień hitlerowskich obozów koncentracyjnych.

 

Urodził się 26 II 1889 r. w Demeninie, pow. Radomsko. Jego rodzicami byli Wojciech i Weronika z d. Wojciechowska. Po ukończeniu gimnazjum w Częstochowie, w latach 1906-1912 studiował filozofię i teologię w Seminarium Duchownym we Włocławku. Dnia 9 VI 1912 r. otrzymał święcenia kapłańskie z rąk bpa Stanisława Zdzitowieckiego. Po święceniach kapłańskich został wysłany na studia do Petersburga, gdzie w 1916 r. otrzymał tytuł magistra teologii. W latach 1916-1917 był prefektem w polskiej szkole w Petersburgu, a następnie wikariuszem katedralnym (IX 1917 r.-II 1918 r.). W lutym 1918 r. został wikariuszem w polskim kościele pw. św. Katarzyny na Newskim Prospekcie. Jako duszpasterz polski w Petersburgu uczestniczył czynnie w życiu wielu organizacji katolickich, był także prezesem Koła Literackiego „Polonia”. Po wybuchu rewolucji październikowej szczęśliwie udało mu się przybyć do kraju. Od listopada 1918 r. do czerwca 1919 r. był profesorem w Seminarium Duchownym we Włocławku, gdzie uczył teologii dogmatycznej; był też prefektem w szkole średniej.

Następnie pracował (1919-1920) jako prefekt w szkołach średnich w Kaliszu -w gimnazjum im. Anny Jagiellonki oraz w gimnazjum im. Tadeusza Kościuszki, a także w Częstochowie w gimnazjum męskim im. R. Traugutta (1920-1924). W tej ostatniej placówce doszło do głośnego sporu na temat sposobów wychowywania młodzieży między nim a dyrektorem szkoły i jednym z nauczycieli o lewicujących poglądach. Spór skończył się wizytacją ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, która zdecydowała o odwołaniu ze szkoły wszystkich uczestników sporu.

W latach 1924-1933 był proboszczem w Koniecpolu i dziekanem gidelskim. Rozwinął tam znaczną działalność duszpasterską i społeczną. Między innymi wydawał dwutygodnik pt. „Gazeta Koniec- polska", a następnie był redaktorem diecezjalnego tygodnika kieleckiego pt. „Gazeta Tygodniowa". Dokonał też w parafii licznych prac gospodarczych. Na polu społecznym doprowadził do wybudowania mostu na Pilicy, był też znanym działaczem Ochotniczych Straży Pożarnych. W 1925 r. Koniecpol, z racji nowego podziału administracyjnego Kościoła w Polsce, został włączony do diecezji kieleckiej (dekanat we Włoszczowej). Bp Łoziński, doceniając jego działalność, mianował go wicedziekanem włoszczowskim i kanonikiem honorowym kolegiaty wiślickiej. Mimo licznych i bezspornych osiągnięć ksiądz Dembczyk posiadał charakter bardzo gwałtowny i bezkompromisowy, co doprowadzało do licznych zadrażnień z parafianami.

Z tego powodu postanowił powrócić do rodzinnej diecezji włocławskiej. Po uzyskaniu zgody obu zainteresowanych biskupów został 1VII 1933 r. inkardynowany (przyjęty) do diecezji włocławskiej i mianowany proboszczem eksponowanej parafii św. Jana we Włocławku i dziekanem dekanatu włocławskiego. Ta zaskakująca decyzja wynikała zapewne z faktu, iż bp włocławski K.M. Radoński dążył do założenia pisma diecezjalnego i szukał odpowiedniego redaktora. Ksiądz Dembczyk zaraz po przybyciu do Włocławka, w sierpniu 1933 r. zaczął wydawać miejscowe „Wiadomości Parafialne". Zdobywszy odpowiednie doświadczenie już w grudniu tr. zaczął wydawać dla całej diecezji „Tygodnik Polski”, który redagował do 30 VI 1935 r. Nadał mu profil utrzymujący się w zasadzie do 1939 r. Powstałe czasopismo w pierwszym rzędzie wspierało Akcję Katolicką, informowało o życiu w diecezji, a zarazem zawierało bogaty dział informacji politycznych pochodzących od znanych polskich dziennikarzy, m.in. Leona Radziejowskiego. Ksiądz Dembczyk sam wiele pisywał zarówno do miejscowej prasy, jak i lwowskiej „Gazety Kościelnej". Był także współpracownikiem „Ateneum Kapłańskiego". W kurii diecezjalnej do wybuchu II wojny światowej był członkiem Rady Administracyjnej (od 12 I 1934) i sędzią posynodalnym (od 1 IX 1935), przewodniczącym Zarządu Bratniej Pomocy Duchowieństwa Diecezji Włocławskiej. Reprezentował diecezję na międzynarodowym zjeździe Związku Misyjnego Duchowieństwa (11-13 VIII 1936). Jako proboszcz kierował licznymi organizacjami religijnymi i charytatywnymi w parafii. Był także członkiem Rady Komunalnej Kasy Oszczędnościowej m. Włocławka w 1938 r.

Zgromadził znaczny księgozbiór, głównie z zakresu kaznodziejstwa, teologii dogmatycznej apologetyki, a także literatury francuskiej. Był to jego warsztat redakcyjny i duszpasterski. Ocalałe po II wojnie światowej resztki księgozbioru znajdują się w Bibliotece Wyższego Seminarium Duchownego we Włocławku.

Ksiądz Dembczyk za zasługi w pracy został mianowany kanonikiem honorowym kolegiaty w Wiślicy i kanonikiem kapituły katedralnej we Włocławku, w 1937 r. otrzymał godność szambelana papieskiego.

Po wybuchu II wojny światowej w 1939 r. z nieznanych powodów znalazł się w Warszawie, gdzie został aresztowany i osadzony w więzieniu na Pawiaku (3-15 X 1939). Wypuszczony na wolność, wrócił do Włocławka. Tu 7 XI tr. wraz z całym duchowieństwem włocławskim, na czele z bp. Michałem Kozalem, został aresztowany i osadzony w więzieniu włocławskim. Wywieziony Lądu (1611940), następnie Szczeglina (28 VIII 1940), Sachsenhausen (29 VIII 1940), trafił do obozu koncentracyjnego w Dachau 25 IV 1941 r. Nosił numer 24 548. Z powodu choroby i niezdolności do pracy przeniesiono go do bloku inwalidzkiego, gdzie czekał na zagazowanie. Zmarł jednak wcześniej - 6 lub 10 X 1942 r. z głodu i wyczerpania. Ciało spalono w krematorium obozowym.

Działalność ks. Sylwana Dembczyka jako proboszcza we Włocławku upamiętnia tablica w kruchcie kościoła pw. św. Jana. Jego nazwisko znajduje się także na tablicy upamiętniającej zmarłych rektorów i profesorów w seminarium włocławskim.

ADW, Akta pers. ks. S. Dembczyka, sygn. 53; Schematyzmy, 1907- 1939; Czy wiesz, s. 137; Domagała J., Ci, którzy przeszli przez Dachau, Warszawa 1957, s. 91, poz. 233; Jacewicz W., Woś J., Martyrologium, z. 4, s. 446-447; Librowski S. Materiały, s. 321-322; tenże, Ofiary, s. 24-25; Micewski B., Dembczyk Sylwan, [w:] Słownik biograficzny katolicyzmu społecznego w Polsce, t. A-J, Warszawa 1991, s. 104-105; Rulka K., Dary książkowe dla Biblioteki Seminarium Duchownego we Włocławku, „Kron. Diec. Włocł.", 1993, s. 273; Szczeblewski S., Dembczyk Sylwan, [w:] EK, t. 3, k. 1137,

 

Wojciech Frątczak