Ks. Stefan Pietruszka-Jabłonowski

Z czasem, po reorganizacji struktur Akcji Katolickiej zainicjowanej przez Episkopat Polski, od 17 IX 1934 r. został asystentem kościelnym Katolickich Stowarzyszeń Młodzieży Męskiej i Żeńskiej diecezji włocławskiej, a od 1937 r. prezesem Stowarzyszenia Katolickiej Młodzieży Męskiej diecezji włocławskiej. Przyczynił się do powstania w 1937 r. we Włocławku „Domu Młodzieży” przy ul. Seminaryjskiej (ob. Prymasa Stanisława Karnkowskiego) 7, służącego działalności stowarzyszeń (ob. prowadzi w nim działalność „Caritas” diecezji włocławskiej). Stowarzyszenia skupiały młodzież parafialną w wieku od 14 do 30 lat, miały charakter apolityczny i jak określał to ich statut – miały na celu „wyrabianie członków na światłych i czynnych członków Kościoła katolickiego, przygotowanie ich do indywidualnego i zbiorowego apostolstwa Chrystusowego oraz szerzenie zasad katolickich przez wszystkie dziedziny życia i kultury". W skali ogólnopolskiej, w 1937 r. obydwa Stowarzyszenia Młodzieży skupiały ponad 330 tys. osób. Równolegle ze swoimi głównymi obowiązkami epizodycznie (IX 1928-VIII 1929) pełnił obowiązki redaktora „Kroniki Diecezji Włocławskiej".

We wrześniu 1939 r., jako sekretarz biskupa włocławskiego Karola Radońskiego, opuścił wraz z nim Polskę. Na Węgrzech pomagał w organizowaniu pracy duszpasterskiej wśród uchodźców i żołnierzy polskich, utworzył w Budapeszcie Katolicki Uniwersytet Powszechny, ale też pomagał w organizowaniu żołnierzom ucieczek.

Zagrożony aresztowaniem, we wrześniu 1940 r. wraz z bp. K. Radońskim -przez Jugosławię. Turcję i Syrię przybył do Palestyny i tam podjął pracę duszpasterską wśród rodaków. W pewnym okresie w Palestynie było ich około 45 tys., m.in. znajdowała się tam przybyła z Syrii Brygada Strzelców Karpackich, złożona z polskich żołnierzy i oficerów, związana z armią brytyjską. Później dużą część przebywających w Palestynie Polaków stanowili rodacy przybyli z ZSRR. W 1941 r. został kapelanem Legii Oficerskiej i w tym charakterze brał udział w działaniach wojennych o Tobruk. Biskup Radoński, opuszczając Palestynę, polecił mu pozostać tam w charakterze swojego zastępcy dla kontynuowania tej działalności i powiadomił o tym Stolice Apostolską pismem z 25 II 1942 r. Od 7 IV 1942 r., po nominacji od patriarchy łacińskiego Jerozolimy Alojzego Barlassini, ks. Pietruszka kontynuował pracę duszpasterską w charakterze wikariusza patriarchy. Zorganizował 14 ośrodków duszpasterskich dla polskich uchodźców.

Po zakończeniu wojny pozostał w Jerozolimie. Potwierdzony w tym charakterze został w 1946 r. przez kolejnego patriarchę Alberta Gori. Był redaktorem „Tygodnika Katolickiego". Mieszkał w tzw. Starej Jerozolimie, czyli do 1967 r. na terenie podległym Jordanii, i przechodził do Izraela dla pełnienia funkcji duszpasterskich w Nowej Jerozolimie, Nazarecie, Jaffie. Pod koniec l. 40. uzyskał od patriarchatu ormiańsko-katolickiego w Jerozolimie zgodę na dzierżawienie dwóch kaplic- trzeciej i czwartej stacji Drogi Krzyżowej w Jerozolimie. Odnowił je w l. 1949-1957. Przy trzeciej stacji w 1955 r. utworzył Polskie Muzeum Biblijno-Archeologiczne. Dzięki niemu też w Bazylice Narodów w Getsemani powstał ołtarz z mozaiką „Ego sum...", a także ołtarz Matki Boskiej Częstochowskiej w bazylice Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny w Nazarecie. Prowadził rekolekcje w polskich ośrodkach emigracyjnych w Palestynie, opiekował się jako duszpasterz rodzinami powstałymi z małżeństw mieszanych, pomagał polskim pielgrzymom w Jerozolimie. Jednocześnie był kapelanem dwóch jerozolimskich domów zakonnych sióstr elżbietanek. Wspierał rodzimą bibliotekę Wyższego Seminarium Duchownego we Włocławku wydawnictwami zagranicznymi co w latach powojennych w Polsce było ewenementem i polonikami wyszukiwanymi w antykwariatach. Już w początkowym okresie pobytu w Jerozolimie dołączył do swego nazwiska drugi człon Jabłonowski, co w rzeczywistości było powrotem do pierwotnego nazwiska rodowego, zmienionego przez jego dziadka, powstańca z 1863 r., który uczynił to dla uniknięcia represji.

Został uhonorowany godnościami kościelnymi: najpierw kanonika honorowego (1935), a później gremialnego (1937) kapituły kolegiaty kaliskiej; w 1963 r. została mu przyznana godność szambelana papieskiego, a w 1965 r. papieskiego prałata domowego. Odznaczony był Komandorią Orderu Odrodzenia Polonia Restituta przez Rząd Emigracyjny w Londynie oraz orderami brytyjskimi i arabskimi. Od września 1939 r. nie był w Polsce. Zmarł 21 XI 1973 r. w Jerozolimie i tam na cmentarzu na górze Sion został pochowany.