Ks. Stefan Downar

Włocławski Słownik Biograficzny, pod red. S. Kunikowski, tom 6, s. 24-25.

pseud. Dewajtis, (1886-1942), ksiądz, wychowanek Seminarium Duchownego we Włocławku, działacz społeczny, poseł na sejm.

 

Urodził się 13 VIII 1886 r. w Wieruszowie. Jego rodzicami byli Andrzej i Antonina z d. Ginkowska. Po ukończeniu gimnazjum państwowego w Warszawie wstąpił do włocławskiego seminarium duchownego; 18 VI 1911 r. przyjął święcenia kapłańskie w katedrze włocławskiej. Był prefektem szkół powszechnych w Widawie (1912-1913), Kole i Parznie (1913- 1914) oraz Łasku (1914-1916). W l. 1916-1928 r. był prefektem w Miejskim Koedukacyjnym Gimnazjum Humanistycznym w Pyzdrach, przyczyniając się do jego rozwoju. Należąc do POW, brał czynny udział, w pierwszych dniach listopada 1918 r., w rozbrajaniu Niemców, za co został przez nich uwięziony. Biskup kujawsko-kaliski, widząc wielkie zalety młodego księdza, postanowił przenieść go z dniem 14 X 1920 r. do Zduńskiej Woli. Jednak na skutek sprzeciwu proboszcza, dyrekcji gimnazjum i mieszkańców Pyzdr pozostawił w ich parafii przedsiębiorczego kapłana.

W 1924 r. ks. Downar ze względu na zbyt dużą ilość godzin (ok. 50 godz. tygodniowo) zrezygnował z etatu prefekta szkoły powszechnej w Pyzdrach (mianowany 2 IX 1921 r. przez MWRIOP). W tym też czasie studiował historię na Uniwersytecie Poznańskim, gdzie 11 XII 1925 r. uzyskał dyplom nauczyciela historii szkół średnich i seminariów nauczycielskich. Tego samego roku (8 XI) został radnym miejskim w Pyzdrach oraz członkiem Sejmiku i Wydziału Powiatowego w Słupcy. Był również członkiem Rady Powiatowej w Koninie.

Po 12 latach pracy na stanowisku wikariusza i prefekta w Pyzdrach 29 VIII 1928 r. został mianowany proboszczem tej parafii. Pełniąc tę funkcję, przyczynił się do odnowienia kościoła parafialnego oraz odzyskania i odnowienia kościoła poklasztornego. Angażował się również w działalność społeczno-polityczną i 8 IX 1935 r. został wybrany na posła okręgu kolsko- konińskiego nr 19. Na prośbę biskupa włocławskiego zrezygnował 12 IX 1935 r. z pełnienia funkcji proboszcza parafii Pyzdry. I chociaż w jego obronie w specjalnym piśmie do biskupa włocławskiego wystąpili księża dekanatu słupeckiego zebrani na konferencji dekanalnej w Lądzie (19 IX 1935 r.), to jednak z dniem 18 XII 1935 r. ks. Downar został proboszczem parafii Zbrachlin na Kujawach.

Będąc posłem, pracował w dwóch komisjach sejmowych: oświaty (do grudnia 1937 r.) i regulaminowej. W październiku 1935 r. i w marcu 1936 r. został wybrany do specjalnej komisji sejmowej, która miała rozpatrzyć projekt ustawy o upoważnieniu prezydenta RP do wydawania dekretów. W interpelacji poselskiej z lipca 1938 r. zaproponował wprowadzenie możliwości zawieszenia działalności organizacji niemieckich, zwłaszcza narodowosocjalistycznych. Przyczynił się też do uzyskania przez KUL pełnych praw akademickich, za co rektor tej uczelni, ks. Antoni Szymański, dziękował w liście (31 III 1938 r.) do biskupa Karola Radońskiego.

Za swoją działalność ks. Downar został odznaczony Krzyżem Niepodległości (1937) i Krzyżem Oficerskim Orderu Polonia Restituta. Aresztowany przez Niemców 21 X 1939 r. był więziony w Aleksandrowie Kuj., a następnie w zakładzie dla umysłowo chorych w Świeciu i klasztorze werbistów w Górnej Grupie. Od 28 II 1940 r. przebywał w obozie koncentracyjnym Stutthof, a następnie od 10 IV 1940 r. w Sachsenchausen, i w Dachau od 14 XII 1940 r. (nr 22496), blok 28. Przeznaczony do grupy inwalidów (tych, którzy nie powinni żyć), został 4 V 1942 r. zagazowany.

ADW, Akta pers. ks. S. Downara, sygn. 57, s. 3, 5-10, 12-14, 25, 32- 35, 40, 42, 43-75; tamże, Akta parafii Pyzdry (1920-1939), sygn. 169, s. 14, 79, 94-95, 102; tamże, Akta parafii Zbrachlin (1920-1939), sygn. 241;- Dębiński J., Księża diecezji włocławskiej posłami i senatorami w II Rzeczypospolitej, „Studia Włocł.", 2006, t. 9, s. 452, 460; tenże, Duchowieństwo rzymskokatolickie diecezji włocławskiej w latach 1918-1939, Toruń 2010, s. 616; Jacewicz W., Woś J., Martyrologium, z. 4, s. 267; Kto był kim w Drugiej Rzeczpospolitej, red. J. M. Majchrowski przy współpracy G. Mazura i K. Stepana, Warszawa 1994, s. 267; Librowski S., Ofiary zbrodni niemieckiej spośród duchowieństwa diecezji włocławskiej, „Kron. Diec. Włocł.", 1947, R. XLI, s.187-188; Monitor Polski, 20 IX 1935, nr 216; Posłowie i Senatorowie Rzeczpospolitej Polskiej 1919- 1939. Słownik biograficzny, t. 1, red. M. Smogorzewska i A. K. Kunert, Warszawa 1998, s. 410-411; Sejm i Senat 1935-1940: IV(czwarta) kadencja, oprac. Scriptor (Leon Zieleniewski), Warszawa 1936, s. 129, 303; Skład osobowy Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej w dniu 4 października 1935 r., Warszawa 1935, s.10; Solarczyk M., Duchowni katoliccy w parlamencie II Rzeczypospolitej, Warszawa 2002, s. 84; Zatarg o gen. Żeligowskiego w Sejmie, "Goniec Częstochowski", 1938, nr 27, s. 2; - Album - Skorowidz Senatu i Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej oraz Sejmu Śląskiego. Kadencja 1935- 1940, Kraków 1936, s. 114.

 

Józef Dębiński