Ks. Stanisław Wojsa

W roku akademickim 1921/1922 był przewodniczącym zarządu „Odrodzenia". Jako członek tej organizacji w 1921 r. wszedł do zarządu Bratniaka na KUL-u, pełniąc w nim funkcję skarbnika. Później działał w grupie seniorów „Odrodzenia", którzy w 1930 r. utworzyli Związek Polskiej Inteligencji Katolickiej. Brał udział w Tygodniach Społecznych "Odrodzenia" organizowanych każdego roku w Lublinie, głosił na nich referaty i pisał z nich sprawozdania do Ateneum Kapłańskiego".

W wakacje 1922 r. wrócił do Włocławka, gdzie najpierw powierzono mu funkcję prefekta w Gimnazjum Ziemi Kujawskiej (1922-1924); w roku szkolnym 1923/1924 był dodatkowo prefektem w seminarium nauczycielskim. Od 1924 do końca 1926 r. był prefektem w Gimnazjum im. ks. Jana Długosza: uczył tu religii we wszystkich klasach, a ponadto propedeutyki filozofii w klasie VIII; okresowo był także wychowawcą klasowym. Od początku 1927 r. wrócił na stanowisko prefekta w GZK i utrzymał je do 1929 r., nauczając religii, a także propedeutyki filozofii. Należał do Towarzystwa Nauczycieli Szkół Średnich i Wyższych (Koło Włocławskie) i przejawiał w nim znaczną aktywność, włączając się w organizowanie okolicznościowych akademii i głosząc referaty na zebraniach ogólnych i dyskusyjnych; w 1931 r. wszedł w skład jego komisji rewizyjnej. W styczniu 1923 r. wziął udział w dwutygodniowym kursie instruktorskim zorganizowanym przez kuratorium warszawskie dla księży prefektów. W l. 1923-1928 był prezesem oddziału włocławskiego (wykazując się tutaj szczególną gorliwością) i zarządu ogólnodiecezjalnego Koła Księży Prefektów Diecezji Włocławskiej. Ponadto przez cztery lata (XI 1927-1931) pełnił funkcję wikariusza w katedrze włocławskiej. Był też członkiem miejskiej Rady Szkolnej. Okresowo pełnił także funkcję kapelana wojskowego (1919), a potem był kapelanem rezerwy. Był także kapelanem harcerskiego hufca męskiego we Włocławku (1926).

Zajmował się także działalnością wśród robotników: w l. 1928-1930 (jako wikariusz przy katedrze) pełnił funkcję patrona chrześcijańskich związków zawodowych. Przyczynił się przede wszystkim do udaremnienia prób rozbicia chrześcijańskich związków zawodowych przez endecję i sprowadził z Warszawy wykwalifikowanego działacza związkowego Henryka Siemieńskiego, który objął funkcję sekretarza ChZZ i doprowadził je do świetności. Ks. Wojsa przyczynił się także do zorganizowania Chrześcijańskiego Uniwersytetu Robotniczego we Włocławku. Był patronem z chrześcijańskich stowarzyszeń robotniczych Towarzystwa Miłośników Sceny we Włocławku (1930). Później był członkiem komisji rewizyjnej Chrześcijańskiego Zjednoczenia Zawodowego we Włocławku (1931).

W 1929 r. (3 IX) został mianowany przez bpa włocławskiego Karola Mieczysława Radońskiego zapewne w ramach podjętej przez hierarchię kościelną próby unifikacji Stowarzyszenia Robotników Chrześcijańskich sekretarzem generalnym tego Stowarzyszenia. Było to w czasie, w którym próbowano odnowić tę założoną na początku XX w. organizację. która po powstaniu chrześcijańskich związków zawodowych całkowicie podupadła. Teraz miała się zajmować głównie działalnością duszpasterską, kulturalno-oświatową i społeczną wśród robotników. Ks. Wojsa bardzo gorliwie zabrał się do organizowania kół Stowarzyszenia w poszczególnych parafiach, ale rozpoczęty wkrótce proces organizowania Akcji Katolickiej zepchnął tę sprawę na dalszy plan.

Będąc członkiem, a ok. 1928 r. nawet członkiem Prezydium Zarządu Okręgowego Chrześcijańskiej Demokracji we Włocławku, prowadził także działalność polityczną. W wyborach do Sejmu z 4 III 1928 r. kandydował na posła z listy Polskiego Bloku Katolickiego (nr 25), ale został jedynie zastępcą posła (posłem został wybrany jego kolega partyjny Franciszek Zieliński).

Przy współudziale ks. Wojsy chrześcijańskie związki zawodowe we Włocławku, wszedłszy w skład ugrupowania Polski Gospodarczy Komitet Wyborczy (zwany później Polskim Zjednoczeniem Gospodarczym), złożonego z członków Narodowej Demokracji i Chrześcijańskiej Demokracji, wprowadziły do RM Włocławka pięciu swoich przedstawicieli w wyniku wyborów przeprowadzonych 16 X 1927 r. Jednym z nich był sam ks. Wojsa, który wszedł ponadto do Prezydium Rady jako pierwszy wiceprezes. Wkrótce jednak przedstawiciele ChZZ wystąpili ze Zjednoczenia i utworzyli osobną Grupę Chrześcijańsko-Społeczną, by móc niezależnie bronić interesów robotniczych. Bardziej znane przejawy działalności tej grupy w RM to: protesty przeciwko obniżeniu płac na terenie Włocławka, żądanie zmniejszenia bezrobocia, wnioski o ubezpieczenia emerytalne robotników. We wrześniu 1931 r. ks. Wojsa należał do reprezentantów części radnych oskarżających prezydenta miasta Stefana Pachnowskiego i ławników o nadużycia finansowe i w związku z tym sprzeciwiających się zatwierdzeniu sprawozdań budżetowych Magistratu za rok 1929/1930 i 1930/1931. Został odwołany z funkcji wiceprezesa (wraz z całym Prezydium) 10 XII 1931 r. W 1932 r. (25 IV) postawił wniosek o rozwiązanie RM, głównie za złą działalność gospodarczą. Złożył swój mandat (wraz z ośmioma radnymi Zjednoczenia Gospodarczego) 12 V 1932 r. jako wyraz protestu przeciwko zatwierdzeniu spornego sprawozdania budżetowego Magistratu. Protest ten nie spowodował wówczas upadku RM, ale niespełna rok później, 28 III 1933 r., została ona rozwiązana decyzją ministra spraw wewnętrznych.

Dwa razy był redaktorem odpowiedzialnym gazety codziennej wydawanej przez Kurię Diecezjalną Włocławską Słowo Kujawskie": pierwszy raz w 1925 r. (od połowy stycznia do początku października) oraz drugi raz od 1 XI 1928 do grudnia 1929 r., czyli do końca ukazywania się tego czasopisma. Po jego upadku wszedł do "Komitetu Redakcyjnego jego następcy Praca Kujaw i Ziemi Dobrzyńskiej", pisma codziennego, które jednak wkrótce (1930) także upadło.

Kolejne, szerokie pole działalności ks. Wojsy we Włocławku to Akcja Katolicka. Zgodnie z wytycznymi papieża Piusa XI, zawartymi w encyklice Ubi arcano z 1922 r., jej celem było odnowienie życia katolickiego w rodzinie i społeczeństwie przez chrystianizację wszystkich dziedzin życia w ramach ścisłych form organizacyjnych ustalonych przez hierarchię kościelną.

Ks. Wojsa wyróżnił się w organizowaniu Akcji Katolickiej na terenie Włocławka oraz w diecezji włocławskiej. Najpierw jako członek tymczasowego komitetu organizacyjnego Ligi Katolickiej (od czerwca 1927) zajmował się propagowaniem tej organizacji, która była poprzedniczką Akcji Katolickiej. W lutym 1930 r. został mianowany przez bpa włocławskiego dyrektorem (w wykazach oficjalnych występuje zawsze jako sekretarz) diecezjalnej centrali Akcji Katolickiej, nazywanej później Diecezjalnym Instytutem Akcji Katolickiej, czyli był jej faktycznym kierownikiem. Ponadto od 1934 r. pełnił funkcję asystenta kościelnego w dwóch z czterech utworzonych wówczas tzw. kolumn Akcji Katolickiej: Katolickim Stowarzyszeniu Mężów i Katolickim Stowarzyszeniu Kobiet. Sekretarzem DIAK był przez pełne dwie trzyletnie kadencje: 1931-1934 i 1934-1937 oraz został mianowany na trzecią kadencję, która miała trwać do 1 X 1940 r.

W ciągu ośmiu lat przewodzenia włocławskiej Akcji Katolickiej, mając zdecydowane poparcie bpa K.M. Radońskiego, zgromadził w jej szeregach ok. 27 tys. członków, co stanowiło 2,7 proc. katolików w diecezji włocławskiej i stawiało ją pod tym względem na siódmym miejscu wśród ówczesnych 20 diecezji Kościoła katolickiego w Polsce. Ale i tak w 15 parafiach diecezji (około 6 proc.) nie udało się założyć żadnego stowarzyszenia Akcji Katolickiej, a 19,5 proc. parafii nie miało żadnego stowarzyszenia wśród dorosłych parafian (mężów i kobiet). Zarządzenia dotyczące działalności Akcji Katolickiej ks. Wojsa zamieszczał początkowo w "Kronice Diecezji Włocławskiej", a od 1933 r. także w założonym przez siebie czasopiśmie "Wskazania Diecezjalnego Instytutu Akcji Katolickiej we Włocławku", które redagował do kwietnia 1938 r. i wydawał w nakładzie od 500 do 1600 egzemplarzy.

W czasie jego kierowania Diecezjalnym Instytutem Akcji Katolickiej wybudowano we Włocławku Dom Młodzieży Katolickiej im. J.E. Ks. Biskupa Karola Radońskiego przy ul. Seminaryjskiej (obecnie S. Karnkowskiego) 7, oddany do użytku 5 IX 1937 r. Doceniając szczególnie znaczenie formacji intelektualnej członków, którzy później mogliby podjąć funkcje kierownicze w Akcji Katolickiej, we współpracy z Włocławskim Towarzystwem Teologicznym, utworzonym w 1928 r. przez profesorów włocławskiego seminarium duchownego, organizował wykłady dla inteligencji w okresie Adwentu i Wielkiego Postu, które z czasem, już za jego następcy ks. Jerzego Bekiera, zostały w 1938 r. przekształcone w Instytut Wyższej Kultury Religijnej.

Za zasługi w działalności na rzecz Akcji Katolickiej ks. Wojsa został odznaczony w 1937 r. godnością kanonika gremialnego kapituły kolegiackiej w Kaliszu.

Pełnił także wiele innych funkcji o charakterze społecznym; szczególnie często powoływany był na członka komisji rewizyjnych różnych instytucji: Polskiej Macierzy Szkolnej, okręg we Włocławku (1926- 1929), włocławskiego koła Związku Oficerów Rezerwy (1930), Rady Nadzorczej Banku Spółdzielczego we Włocławku (1933, 1937). Ponadto był członkiem Oddziału Kujawskiego PTK oraz wchodził w skład komitetu organizacyjnego Dni Przeciwgruźliczych we Włocławku (1929).

W końcu marca 1938 r. zrezygnował nagle z nieznanych, ale zapewne ważnych powodów - z wszystkich pełnionych we Włocławku funkcji; przejął je po nim 1 IV 1938 r. i pełnił do wojny ks. Jerzy Bekier. Ks. Wojsa przeniósł się w 1938 r. do Lublina na stanowisko dyrektora konwiktu księży studentów przy KUL.

Aresztowany przez okupantów niemieckich 11 XI 1939 r., był więziony na Zamku Lubelskim do czerwca 1940 r., skąd został przewieziony do obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen, a następnie 14 XII 1940 r. do Dachau (nosił numer obozowy 22 716). Dostał obłędu z powodu tęsknoty za ojczyzną oraz obiecywanego, a niespełnionego zwolnienia z obozu. Do tego dołączyła się choroba fizyczna. Zginął 1 XI 1941 r. od kuli strażnika obozu. Ciało jego zostało spalone w krematorium.

Ks. Wojsa był utalentowanym kaznodzieją, porywającym wiernych wymową płomienistą jak jego oczy i kazaniami, w których "Ewangeliści mieszali się z trzema wieszczami w całość godną druku" (M. Danilewicz-Zielińska, Dom). Głosił wkłady dla inteligencji w ramach serii prelekcji adwentowych i wielkopostnych. Obdarzony był pewnym charyzmatem prowadzenia instytucji kościelnych. Był bardzo popularny we Włocławku (I. Newerly upamiętnił go w Pamiątce z Celulozy jako ks. Wojdę). Jeszcze długo po wojnie wspominany był przez mieszkańców Włocławka i przez kapłanów diecezji włocławskiej.