Ks. Stanisław Pruski

Włocławski Słownik Biograficzny, pod red. S. Kunikowski, tom 8, s. 148-150.

(1867-1940), ks., wychowanek Seminarium Duchownego we Włocławku, długoletni urzędnik włocławskiej kurii diecezjalnej; działacz polityczny i społeczny.

 

Urodził się 8 XI 1867 r. w miejscowości Jeżów (Jeżew), w powiecie Rawa Mazowiecka. Rodzicami jego byli Antoni i Florentyna, z domu Gajewska. Wykształcenie w zakresie szkoły średniej zdobył w Kaliszu (zakończył je jako abiturient klasy IV gimnazjalnej - tzw. mała matura). W latach szkolnych mieszkał na plebanii w Iwanowicach u swojego wuja, ks. Józefa Gajewskiego (1840-1889). Pięcioletnie studia filozoficzno-teologiczne odbył w seminarium duchownym we Włocławku (1885- 1890). Święcenia kapłańskie przyjął 25 III 1890 r.

Po święceniach pracował najpierw jako wikariusz w Srocku (1890-1893), a następnie w Wolborzu (1893-1894). W latach 1894-1896 był administratorem parafii w Nieszawie. W 1896 r. został mianowany proboszczem w Ostrowąsie, a stąd w 1906 r. został przeniesiony na takie samo stanowisko do Mierzyna, ale 10 IV 1908 r. został pozbawiony tego probostwa na żądanie władz rosyjskich. Była to forma represji za pisanie akt metrykalnych w języku polskim. Wtedy wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie przez 4 lata pełnił funkcję wikariusza i prefekta (w Nowym Jorku).

Po powrocie z Ameryki przez sześć lat (14 VII 1912-1 X 1918), w tym także w bardzo trudnym okresie I wojny światowej, prowadził sprawy gospodarcze Seminarium Duchownego we Włocławku jako prokurator, czyli dyrektor ekonomiczny. W tym czasie, w 1914 r., seminarium otrzymało oświetlenie elektryczne z zainstalowanej turbiny. Sporządzono także plany rozbudowy gmachów seminaryjnych (m.in. osobnego budynku dla biblioteki seminaryjnej), która miała rozpocząć się w 1919 r., ale nie doszło do tego z powodu galopującej inflacji. Następ- nie przez 12 lat (1 X 1918 r.-1 IX 1930 r.) prowadził sprawy finansowe Kurii Diecezjalnej we Włocławku jako skarbnik. Starał się m.in. o zgromadzenie środków finansowych na naprawienie szkód wyrządzonych przez ostrzał bolszewicki Włocławka w 1920 r.- także jako członek powstałego we wrześniu 1920 r. Głównego Komitetu Pomocy Biskupowi Włocławskiemu [Stanisławowi Zdzitowieckiemu] - m.in. odbudowę pałacu biskupiego, a także na poważną inwestycję, jaką była budowa gmachu Gimnazjum im. ks. Jana Długosza (przy ul. Łęgskiej 26).

Jednocześnie był nominalnym administratorem parafii w Myśliborzu (1912-1913), następnie w Lubotyniu (1913-1916), a wreszcie przez 14 lat (1916-1930) nominalnym proboszczem w Radziejowie. (Stanowiska takie były dawane księżom pracującym w kurii lub seminarium jako źródła utrzymania; faktycznie funkcje duszpasterskie spełniał tam inny kapłan. Parafianie przeważnie nie byli zachwyceni takim stanem i błagali bpa o proboszcza, który by przebywał na miejscu. Tak było i w przypadku ks. Pruskiego). W 1930 r., po 40 latach pracy, już schorowany (szczególnie dokuczało mu chroniczne zapalenie krtani), został przeniesiony w stan spoczynku, otrzymując państwowy zasiłek emerytalny.

Od czasu przybycia do Włocławka, także po przejściu na emeryturę, udzielał się w życiu politycznym, społecznym i kulturalnym miasta. W wyniku wyborów z 9 III 1919 r. wszedł z listy nr 1 (Komitet Narodowy) jako radny do Rady Miejskiej. Był członkiem powołanego w 1925 r., z inicjatywy Oddziału Kujawskiego Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, Komitetu Budowy Muzeum Ziemi Kujawskiej, przy zbiegu ulic Szkolnej (obecnie Mickiewicza) i Ogrodowej (obecnie Słowackiego). Należał do popierających Kasę im. Mianowskiego (1928), był prezesem Zarządu Banku Spółdzielczego we Włocławku (1933, 1937), członkiem w Radzie Powiatowej Włocławka z gminy Łęg (1938-1939), choć nie są to zapewne wszystkie funkcje pełnione przez niego we Włocławku.

Władza diecezjalna wysoko oceniła tę nietypową dla kapłana pracę i odznaczyła go najpierw (1918). godnością kanoniku honorowego, potem (1924) kanonika gremialnego, a wreszcie (1931) prałata archidiakona kapituły kolegiackiej w Kaliszu.

Po przejściu na emeryturę zamieszkał na stałe we własnej willi w Wieńcu-Zdroju, podwłocławskim sanatorium, z którym był związany od momentu jego powstania, będąc jego współzałożycielem. W 1923 r. wszedł jako udziałowiec do spółki "Zdrojowisko Siarczane Wieniec Spółka z o.o." (na początku 1931 r. posiadał 259 udziałów z ogólnej puli 1 tys. akcji, co stanowiło 25,9% kapitału akcyjnego). Przez wiele lat był członkiem "Zarządu Zdrojowiska Wieniec", a w 1923 r. pełnił funkcję wiceprezesa. Wszelkimi możliwymi sposobami propagował zalety tego uzdrowiska i przyczyniał się do jego rozwoju. M.in. nakłonił siostry szarytki pracujące w szpitalu włocławskim do zakupu działki w Wieńcu-Zdroju i wybudowania domu letniskowego dla sióstr (po wojnie stał się on właściwym domem zakonnym). W 1929 r. pobudował z własnych funduszy niewielki drewniany kościółek w stylu zakopiańskim (rozebrany w czasie wojny przez Niemców), w którym odprawiał nabożeństwa dla kuracjuszy i mieszkańców Wieńca-Zdroju. Po wybuchu wojny pozostał w Wieńcu-Zdroju, gdzie zmarł 3 V 1940 r. (data z dawnego nagrobka). 6 V został pochowany na cmentarzu parafialnym w Wieńcu.

ADW, Akta personalne ks. S. Pruskiego, sygn. 272 (29 k.), Akta Sem. 3(32), Kwalifikacje do stanu duchownego, k. 410r; Schematyzmy... 1886-1939 (podają datę urodzenia: 28 XI 1867), 1949; - Adamczyk A., Wieniec -Zdrój. Dzieje i wspomnienia, Włocławek 2017, s. 16, 17, 22-25, 115; Gruszczyńska M., Organizacja władz miejskich Włocławka w latach 1914-1939, w: Włocławek, t. 2, Włocławek 2001, s. 103; Jaros M., Dyrektorzy ekonomiczni (prokuratorzy), w: 425 lat Wyższego Seminarium Duchownego we Włocławku. Profesorowie, s. 154; Kubicki P., Bojownicy kapłani za sprawę Kościoła i ojczyzny w latach 1861-1915, cz. 1, t. 1, Sandomierz 1933, s. 537; [Rulka K.] K.R., Ks. Stanisław Pruski, „Kron. Diec. Włocł" 1989, t. 72, dod. do nru 10-11, s. 63-64; tenże, Z kościelnych dziejów Wieńca-Zdroju, „Kron. Diec. Włocł." 2003, t. 86, s. 552; Ziółkowski B Duchowni włocławscy w pracach PTK w latach 1908-39, „Biuletyn Przewodnicki" 2000, nr 67, s. 10; - „Prz. Katol." 1911, s. 784. Fot. ze zbiorów BWSD we Włocławku.

 

Kazimierz Rulka