Ks. Stanisław Ignacy Nawrocki

Włocławski Słownik Biograficzny, pod red. S. Kunikowski, tom 6, s. 110-112.

(1879-1958), ksiądz, wychowanek seminarium duchownego we Włocławku, działacz społeczny i niepodległościowy, poseł na Sejm RP, posiadacz znacznego księgozbioru.

 

Urodził się 18 I 1879 r. w folwarku Bystryszki (Bystrzyszki, Bystoryszki, Bistoryszki) w miejscowości Zdaniszki, parafii Giedrojcie, w pow. wileńskim, w szlacheckiej rodzinie ziemiańskiej Nawrockich h. Pobóg. Jego rodzice, Benedykt (ur. 1846) i Józefa z Szulców (ur. 1857), w 1880 r. wyjechali wraz dziećmi do Moskarzowa k. Włoszczowej, w guberni kieleckiej. gdzie brat ojca, Konstanty (1839-1891) był wówczas proboszczem. W 1885 r. Stanisław z ojcem przeniósł się wraz ze stryjem do kolejnej jego placówki duszpasterskiej do Przybynowa k. Będzina, a matka z pozostałymi dziećmi wróciła na Litwę. W 1888 r. przeniósł się z ojcem do nabytego w 1886 r. Katarzynowa w ziemi piotrkowskiej. Uczył się najpierw w szkole ludowej w Jasieniu (1888), następnie w szkole Fabianiego w Radomsku (1889-1892), prywatnie w Katarzynowie (1892-1893), potem w gimnazjum w Piotrkowie Trybunalskim (1893-1895), gdzie ukończył IV klasę gimnazjalną, i znowu prywatnie w Radomsku (1895-1896). 

W l. 1896-1903 studiował filozofię i teologię w seminarium duchownym we Włocławku. Studia te przedłużyły się z powodu przerw w nauce: w roku seminaryjnym 1900/1901 podejmował bezskuteczne starania u moskiewskich władz rządowych o pozwolenie na przeniesienie się do seminarium wileńskiego, rok 1902/1903 spędził w seminarium jako oczekujący na święcenia. Święcenia kapłańskie przyjął 29 VI 1903 r. w katedrze włocławskiej od bp. Stanisława Zdzitowieckiego.

Z języków obcych obok łaciny posiadł dobrą znajomość j. rosyjskiego i niemieckiego.

Ks. Nawrocki związany był bezpośrednio z Włocławkiem przez 15 lat: przez czas nauki w seminarium duchownym i w ostatnim okresie swego życia, kiedy to w l. 1950-1958 był rezydentem w tymże seminarium. Upamiętnił się tu przez przekazanie bibliotece seminaryjnej swego cennego księgozbioru. Pozostałe lata życia spędził poza Włocławkiem.

Po święceniach kapłańskich przez dwa lata (1903- 1905) pracował w duszpasterstwie bez oficjalnej funkcji kościelnej, zapewne w Radomsku, potem przez pięć lat (VII 1905-IX 1910) pełnił tam oficjalnie funkcję wikariusza i prefekta. Zaznaczył się tamże jako inicjator sklepów spółdzielczych, dla których utworzył centralę, a także angażował się w tworzenie szkół polskich i działalność wśród robotników.

W 1910 r. otrzymał wreszcie zgodę władz kościelnych i państwowych (moskiewskich), na powrót do rodzinnej Litwy. Przez niespełna rok (X 1910-VI 1911) był wikariuszem parafii św. Jana w Wilnie i notariuszem tamtejszej kurii biskupiej. Następnie przez 16 lat (VI 1911-IV 1927) był proboszczem parafii Zabłudów (w pow. białostockim). Dla kościoła parafialnego postarał się o czternastogłosowe organy pneumatyczne firmy A. Szymańskiego w Warszawie. nowe stacje drogi krzyżowej oraz wymalowanie wnętrza świątyni. Zaznaczył się tam także jako działacz niepodległościowy, współtwórca tajnych polskich bibliotek i szkół (14). W 1914 r. naraził się władzom moskiewskim przez agitowanie przeciwko wstępowaniu do armii rosyjskiej, a następnie niemieckim przez szerzenie idei niepodległościowych (groziło mu za to zesłanie do obozu jenieckiego). Pełnił funkcję prezesa Centralnego Komitetu Narodowego na Obwód Ziemi Białostockiej, zorganizowanego w 1917 r. W 1918 r. uczestniczył w rozbrajaniu wojsk niemieckich w Zabłudowie.

W l. 1922-1927 był posłem na Sejm RP, wybranym w okręgu 5 w Białymstoku z listy nr 12-Polskie Centrum. Najpierw należał do Klubu Narodowego Chrześcijańskiego Stronnictwa Pracy, ale w 1925 r. przeszedł do „Klubu Polskiego Stronnictwa Ludowego Piast". Należał m.in. do Komisji Administracyjnej, Komisji Spraw Więziennych i Komisji Opieki Społecznej.

W 1927 r. (2 IV) został mianowany proboszczem parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa w Wilnie i pracował tam przez 18 lat (do 1945 r.). Podejmował starania o dokończenie budowy kościoła parafialnego, zaprojektowanego przez znanego artystę i architekta Antoniego Wiwulskiego (1877-1919), rozpoczętej jeszcze w 1913 r., a przerwanej wybuchem I wojny światowej. Zaakceptowany w 1937 r. przez władze diecezjalne zmieniony projekt nie został do końca zrealizowany wskutek wybuchu II wojny światowej. Jako proboszcz pisał kronikę kościoła i parafii, której nie zdążył ukończyć.

Pełnił ponadto inne obowiązki: proboszcza konsultora kurii archidiecezjalnej (mian. 1931), członka rady archidiecezjalnej do spraw liturgii, śpiewu i muzyki kościelnej, asystenta kościelnego Katolickiego Stowarzyszenia Kobiet i Katolickiego Stowarzyszenia Mężczyzn na okręg wileński (1934), członka Zarządu Głównego i wicedyrektora Pobożnego Stowarzyszenia dla Misji Wewnętrznych w Archidiecezji Wileńskiej (1933).

Po przyłączeniu Wilna do Litwy sowieckiej ks. Nawrocki w październiku 1945 r. wyjechał do Polski wraz z repatriowanymi Polakami. Przez miesiąc przebywał w Białymstoku. Zatrzymał się na kilka miesięcy (XII 1945-V 1946) w Częstochowie, a następnie przez cztery lata (V 1946-1 IV 1950) przebywał w majątku seminarium włocławskiego Radonie (Żydowo) i pełnił funkcję kapelana pracujących tam sióstr służek. Po zagarnięciu majątku przez państwo zamieszkał jako rezydent w gmachu seminaryjnym we Włocławku.

Ks. Nawrocki posiadał dość cenny księgozbiór i materiały archiwalne, które udało mu się zabrać ze sobą, gdy wyjeżdżał z Wilna. Przekazał je w całości seminarium włocławskiemu. Księgozbiór (w sumie ok. 2500 woluminów, oznaczonych jego ekslibrisem) - w tym znaczna część zakupiona wcześniej od Jana Kamieńskiego (zm. 1939 r.), adwokata wileńskiego- a także materiały dotyczące Antoniego Wiwulskiego, zostały włączone do zbiorów biblioteki seminaryjnej. Pozostałe materiały archiwalne, w tym akta parafii Zabłudów, plany dotyczące budowy kościoła Najśw. Serca P. Jezusa oraz kronika tego kościoła i parafii, zostały odesłane do Archiwum Archidiecezji w Białymstoku. W swoim księgozbiorze posiadał wiele cennych wydawnictw XIX-wiecznych dotyczących historii Polski i literatury polskiej. Do dziś są one często wykorzystywane przez czytelników biblioteki seminaryjnej.

Z odznaczeń kościelnych posiadał godność kanonika honorowego kapituły wileńskiej.

Zmarł 1 I 1958 r. (przeżywszy 79 lat) we Włocławku i 3 I został pochowany na włocławskim cmentarzu przy al. Chopina (kwatera kapłańska).

ADW, akta personalne ks. S. Nawrockiego, sygn.: pers. 218, k. 51 Liber actorum in Seminario Wladislav. 1883-1903, sygn.: A.Sem 14, k. 78v, 81, Biblioteka Litewskiej Akademii Nauk, sygn.: F 318- 29606, Ankieta personalna ks. S. Nawrockiego z 1940 r.;-Schematyzmy diecezji włocławskiej 1897-1910, 1949, 1957; Schematyzmy archidiecezji wileńskiej 1911-1939; Bełcikowska A., Przewodnik praktyczny po sejmie i senacie RP, Warszawa 1925. s. 25, 44, 79; Librowski S., Nawrocki Stanisław Ignacy, [w:] PSB t. 22, s. 630 (bibliogr.); Majewski P., Posłowie i senatorowie Rzeczypospolitej Polskiej 1919-1939. Słownik biograficzny, t. 4, Warszawa 2009, s. 221 (fot., bibliogr.), Parlament Rzeczypospolitej Polskiej 1919-1927, pod red. H. Mościckiego i W. Dzwonkowskiego, Warszawa 1928, s. XV (fot.), 191-192; Rulka K., Dary książkowe dla biblioteki seminarium duchownego we Włocławku, „Kron. Diec. Włoch.", 1993, t. 76, s. 281; tenże, Dwa wileńskie księgozbiory inteligenckie z XX w. w bibliotece seminarium duchownego we Włocławku, „Studia Włocł.", 2001, t. 4, s. 365-384; tenże, Nawrocki Stanisław Ignacy, [w:] SPKP. Suplement II, s. 113 (bibliogr.); tenże, Personalne księgozbiory historyczne w bibliotece seminarium duchownego we Włocławku, „Arch. Bibl. Muz.", 1996, t. 65, s. 385 386; Rzepecki T., Rzepecki W., Sejm i Senat 1922-1927, Poznań 1923, s. 137 (fot.), 141, 471; Szot A., Kronika kościoła Najświętsze go Serca Jezusa w Wilnie, „Wiad. Kościelne Archidiec. Białostockiej", 2005, R. 14(33), nr 1, s. 221-236.

 

Kazimierz Rulka