Ks. Rudolf Filipski

Cała reszta twórczego okresu życia ks. Filipskiego poza czteroletnią (1914-1918) przerwą w czasie I wojny światowej, kiedy to, z powodu odcięcia od Włocławka przez front wojenny, przebywał w Charkowie (tam w polskiej szkole średniej uczył religii oraz zastępczo j. polskiego)-związana była z Włocławkiem. Przybył tu w listopadzie 1907 r. i podjął najpierw obowiązki wikariusza przy katedrze włocławskiej, a od początku roku akademickiego 1908/ 1909 obowiązki profesora w tutejszym Seminarium Duchownym: uczył historii Kościoła, historii powszechnej i historii Polski oraz historii literatury polskiej, wykorzystując do wykładów dostępne w tym czasie podręczniki do tych przedmiotów, a nie-jak to czynili niektórzy inni profesorowie seminaryjni - z własnych opracowań. Ponieważ profesorowie nie otrzymywali wówczas pensji, został przez władzę diecezjalną mianowany administratorem najpierw par. Dworszowice (IX 1908-1910), a potem Bronisław (1910-1920), co upoważniało go do pobierania tzw. etatu proboszczowskiego (pensji wyznaczonej proboszczom jako rekompensata za zabrane majątki kościelne) bez obowiązku przebywania w parafii.

Ponadto ks. Filipski pełnił różne funkcje w Gimnazjum im. ks. Jana Długosza we Włocławku. Najpierw był delegatem biskupim do spraw tego zakładu naukowego powołanego do życia w 1916 r. przez bpa Stanisława Zdzitowieckiego. W 1920 r. został mianowany dyrektorem Gimnazjum i pełnił tę funkcję przez trzy lata (do 1923). Na jego barki spadł trudny obowiązek zorganizowania na nowo szkoły, która wskutek bombardowania Włocławka w sierpniu 1920 r. straciła wszystko, siedziba, którą było jedno skrzydło pałacu biskupiego razem z całym budynkiem legła w gruzach; wszystkie urządzenia, pomoce szkolne, książki biblioteczne i akta spłonęły. Do tego doszły trudności wynikłe z galopującej dewaluacji pieniądza Jednak pod kierunkiem ks. Filipskiego, przy wydatnej współpracy inspektora ks. Karola Makowskiego oraz całego grona pedagogicznego, urządzono prowizorycznie Gimnazjum w domu p. Ostaszewskiej. w którym przedtem mieściła się bursa uczniowska. Zaczęto od czterech klas gimnazjalnych i co roku dodawano jedną klasę. W tymże gimnazjum ks. Filipski był przez kilka lat profesorem j. polskiego (po odejściu w końcu października 1918 r. na świeżo zorganizowany katolicki uniwersytet w Lublinie dotychczasowego wykładowcy tego przedmiotu, ks. Cezarego Pecherskiego).

Umiłowaną dziedziną działalności ks. Filipskiego była praca redaktorska. Już jako kleryk w seminarium włocławskim należał do redakcji wydawanego tu (na hektografie) w l. 1890-1891 tygodnika satyrycznego „Lustro", w którym ujawnił się jego talent pisarski. Ukończone studia z teologii (ze specjalizacją w historii Kościoła) w Petersburgu, pogłębiona na uniwersytetach zachodniej Europy znajomość filozofii, a także dobra orientacja w historii i literaturze polskiej znacznie wzbogaciły jego wrodzone predyspozycje redaktorskie. Przez 14 i pół roku był redaktorem i wydawcą „Kroniki Diecezji Kujawsko-Kaliskiej" (1908- 1926, z przerwą w latach 1914-1918), rozbudowując w niej dział historyczny (monografie poszczególnych parafii i kościołów) i kronikarski, zwłaszcza w ramach działu Wieści z diecezji, skrupulatnie prowadził dział bibliograficzny, w którym omawiał nadsyłane do redakcji książki. Postawił „Kronikę" na tak wysokim poziomie merytorycznym, że uchodziła ona za najlepiej redagowaną wśród tego rodzaju czasopism polskich i żadnemu z jego następców nie udało się utrzymać tej rangi „Kroniki". Ponadto był członkiem redakcji innych czasopism włocławskich: dziennika Słowo Polskie" (wychodzącego od 1918 r., później jako „Słowo Kujawskie") oraz tygodnika „Gazeta Niedzielna" (wychodzącej w latach 1916-1919). W 1908 r. został wybrany przez grono profesorów seminarium włocławskiego na redaktora naczelnego planowanego czasopisma teologicznego „Ateneum Kapłańskie", ale na tle kontrowersji kompetencyjnych ze swoim zastępcą, ks. Antonim Szymańskim, zrezygnował z tej funkcji przed jej objęciem. Jednak po utworzeniu czasopisma brał czynny udział w pracach zespołu redakcyjnego, do którego wchodzili wówczas wszyscy profesorowie seminarium.

Jako profesor seminarium włocławskiego należał w l. 1921-1927 do Związku Zakładów Teologicznych w Polsce, ale nie brał udziału w zjazdach tej organizacji. Obok tych podstawowych, a pracochłonnych zajęć, ks. Filipski był ponadto: sędzią w Sądzie Biskupim, radcą Kurii Diecezjalnej, członkiem komisji nadzoru nad dyscypliną w seminarium duchownym (od 1919 r.), prezesem zarządu włocławskiego oraz ogólnodiecezjalnego Koła Księży Prefektów Diecezji Włocławskiej (do 1923), członkiem komisji egzaminacyjnej na prefektów szkół średnich, seminariów nauczycielskich i katechetów świeckich dla szkół powszechnych, członkiem diecezjalnej rady konsultorów (od 1918), sędzią i egzaminatorem prosynodalnym (od 1913), członkiem rady szkolnej okręgu włocławskiego.

Był autorem ponad 100 publikacji drukowanych. Wśród nich są trzy wydawnictwa samoistne: Historia biblijna Starego Testamentu dla użytku uczących się (Łódź 1904), przygotowana jako podręcznik dla szkół średnich, ale używana także w seminariach duchownych; Nabożeństwo adoracyjne miesięczne dla odprawiania w kościołach diecezji kujawsko-kaliskiej (Włocławek 1911); Mały katechizm do nauczania wiary św. oraz przygotowania do spowiedzi i Komunii w (Charków 1916). Reszta to artykuły, przeważnie o tematyce historycznej, sprawozdania i recenzje. życiorysy zmarłych kapłanów publikowane w większości na łamach Kroniki Diecezji Kujawsko- Kaliskiej", sporadycznie także w Przeglądzie Katolickim", „Ateneum Kapłańskim", „Kwartalniku Teologicznym" Słowie Kujawskim". Szczególnie interesował się wychodźstwem Polaków w poszukiwaniu pracy o którym opublikował kilka artykułów. Wśród nich najważniejszy to W sprawie wychodźstwa (Kron. Diec. Kuj. Kalis.", 1913, r. 7, s. 20-23, 72-79, 108-116, 150- 157, 239-248, 303-311, 343-346). Z okazji beatyfikacji Joanny d'Arc ogłosił opracowanie Bl. Joanna d'Arc w literaturze historycznej (Aten. Kapł.", 1909, t. 1, s. 407-418; t. 2, s. 42-52, 136-148).

Jako historyk ks. Filipski był bardzo ceniony przez ks. Stanisława Chodyńskiego, wybitnego znawcę dziejów diecezji włocławskiej, który jemu przekazał swój dorobek naukowy pozostający w rękopisach (w tym kilka bardzo cennych dzieł), z nadzieją, że postara się on o publikację tych materiałów, przynajmniej w odcinkach w redagowanej przez siebie „Kronice". Tymczasem ks. Filipski nie był w stanie tego wykonać. Sporządził tylko spis dorobku ks. Chodyńskiego i opublikował w 1919 r. w „Kronice", a następnie przekazał go do biblioteki kapituły katedralnej we Włocławku.

Za ofiarną pracę otrzymał od władz kościelnych najpierw godność kanonika honorowego kapituły sandomierskiej, a następnie (8 VIII 1918) godność kanonika gremialnego kapituły katedralnej włocławskiej. Wiosną 1926 r., z powodu postępującej choroby psychicznej, zrezygnował ze wszystkich pełnionych dotąd funkcji (chociaż schematyzmy diecezjalne jeszcze przez kilka lat notują jego przynależność do różnych komisji diecezjalnych) i przeszedł na emeryturę. Przebywał najpierw u swego bliskiego kolegi ks. Wacława Blizińskiego w Liskowie. Jeden z kapłanów zapamiętał go z tego czasu jako siwowłosego starca (miał wtedy około 60 lat), obecnego tylko fizycznie w swoim pokoiku i patrzącego nieustannie nieruchomym wzrokiem w dal. Potem został przeniesiony do domu księży emerytów w Ciechocinku, gdzie zmarł 27 VII 1932 r. i został pochowany na miejscowym cmentarzu. Jego nazwisko widnieje na tablicy w seminarium włocławskim upamiętniającej zmarłych rektorów i profesorów tej instytucji.