Ks. Michał Morawski

Odwołany do diecezji został przejściowo mianowany wikariuszem w parafii św. Zygmunta w Częstochowie. Wobec zbliżającego się podziału diecezji szybko przeniesiono go do pracy duszpasterskiej przy katedrze włocławskiej (katedra nie była wówczas parafia). Jednocześnie od 1926 r. rozpoczął pracę dydaktyczną w WSD. Uczył do czasu aresztowania przez Niemców historii Kościoła, a także w I. 1928-1939 patrologii. Od 1925 r. prowadził z alumnami seminarium naukowe z historii Kościoła, a opracowywano na nim dzieje poszczególnych parafii i kościołów diecezji włocławskiej. Uczył także w Niższym Seminarium im. Piusa X, w gimnazjum im. Jana Długosza historii - po zdaniu egzaminu państwowego 23 X 1930 r. uprawniającego do nauczania historii w szkołach średnich.

Z powodu braku księży pełnił także szereg funkcji dodatkowych: był przede wszystkim opiekunem archiwum i biblioteki włocławskiej kapituły katedralnej oraz biblioteki seminaryjnej (1924-1928); pod jego nadzorem alumni seminarium odkurzali, porządkowali i spisywali książki biblioteki seminaryjnej, mieszczącej się wówczas w pomieszczeniu przygotowanym w 1908 r. na poddaszu pawilonu kleryckiego. Przez trzy lata był redaktorem „Kroniki Diecezji Włocławskiej" (1926-1927, 1929-1931). Po ks. Stefanie Wyszyńskim został dyrektorem diecezjalnego oddziału papieskiego Dzieła Rozkrzewiania Wiary (1931-21 IX 1933), pełnił także funkcję kapelana szpitala św. Antoniego we Włocławku (3 X 1928-2 VII 1929), w 1926 r. był nadzwyczajnym spowiednikiem sióstr zakonnych, a w 1938 r. został mianowany członkiem komisji kurialnej Consilium a vigilantia.

Mimo wielu zajęć dydaktycznych i innych, cały swój pozostały czas poświęcał pracy naukowej. Jej wyniki drukował jako artykuły przede wszystkim w miejscowych czasopismach: „Kronice Diecezji Włocławskiej" i „Ateneum Kapłańskim", ale także w innych czasopismach i wydawnictwach poza Włocławkiem. Ważniejsze z nich własnym sumptem przedrukowywał także jako osobne odbitki.

Temat podsunięty mu przez ks. Jana Fijałka, profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego: synod prowincjonalny piotrkowski z 1589 r. na tle stosunków kościelno-politycznych w dziesięcioleciu 1578-1588, do tego stopnia zafascynował młodego badacza, że jako wstępne opracowania do tego tematu opublikował na lamach „Kroniki Diecezji Kujawsko-Kaliskiej" i „Ateneum Kapłańskiego" w latach 1924-1927 pięć obszernych artykułów: Batory a katolicyzm, Sprawy Kościoła w Polsce na sejmach 1578-1585 za Batorego, Kościół w Polsce za bezkrólewia i w początkach Zygmunta III 1587-1589; Stan Kościoła i duchowieństwa w Polsce w l. 1578-1589, Sprawa zwołania synodu prowincjonalnego w Polsce w latach 1578-1589. Ostatni z tych artykułów stał się podstawą do uzyskania przez ks. Morawskiego w 1928 r. na KUL-u stopnia magistra teologii i filozofii w zakresie historii Kościoła. Natomiast drugi i trzeci zostały uznany przez ks. Fijałka za rozprawę doktorską i na jej podstawie Morawski zdobył w 1929 r. na UJ stopień doktora teologii. Tematykę synodalną kontynuował ks. Morawski w opracowaniach: Synod prowincjonalny prowincji gnieźnieńskiej w dawnej Polsce (1935); Synod diecezjalny w dawnej Polsce (1937); Synod piotrkowski w roku 1589 (1937). Prace te zadecydowały o tym, że uważany był za specjalistę od dziejów Kościoła katolickiego w Polsce 2. pol. XVI w.

Poza tym w jego dorobku naukowym obejmującym w sumie 143 pozycje (ale w tym aż 106 recenzji i not biograficznych)-znalazło się jeszcze kilka innych poważniejszych opracowań: Błogosławiony Bogumił arcybiskup gnieźnieński (1926); Stanowisko Kościoła wobec niebezpieczeństwa żydowskiego w dawnej Polsce (1938), W pięćsetną rocznicę Soboru i unii florenckiej 1438-1439 (1939). Opracował i opublikował artykuły biograficzne duchownych włocławskich: bp. Stanisława Zdzitowieckiego (1927), bp. Władysława Krynickiego (1928) i ks. Piotra Czapli (1928). Napisał kilka biogramów do Encyklopedii kościelnej (1.33) i Polskiego słownika biograficznego (t. 1, 3-4).

Pracował też na polu rozwijającej się w tym czasie regionalistyki. Za pracę Materiały do dziejów m. Lodzi w Archiwum Kapituły Katedralnej Włocławskiej (1930) oraz odnalezienie ważnego dokumentu erekcji miasta dostał oficjalne podziękowanie od Magistratu w 1931 r Uwieńczeniem jego działalności naukowej, dziełem życia, było wydanie w 1933 r. (własnym nakładem w 1000 egzemplarzach) książki Monografia Włocławka (Włocławia), jak dotąd najlepiej udokumentowanego źródłowo opracowania o Włocławku, ukazującego jego rozwój terytorialny, handlowy, przemysłowy, a także jego instytucje kościelne, społeczne i ustrojowe. Za tę pracę w 1935 r. otrzymał na Wydziale Teologicznym uniwersytetu im. Stefana Batorego w Wilnie tytuł docenta. Publikacja ta do tej pory nie straciła na swej wartości, o czym może świadczyć chociażby wydanie przez Włocławskie Wydawnictwo Diecezjalne jej reprintu w 2003 r.

Zainteresowania regionalne ks. Morawskiego sprawiły, że włączył się także w działalność Oddziału Kujawskiego Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego (od 1934 r. był jego honorowym członkiem). W I. 1931-1936 wygłosił kilka odczytów, m.in. „O Włocławku" (1931), „O Władysławie Łokietku" (1932), „Historia Włocławka na tle historii Kujaw" (1936). Jego autorstwa są też dwa ważne artykuły zamieszczone w „życiu Włocławka i Okolicy", czasopiśmie wydawanym przez Miejski Komitet Regionalny, a związanym także z PTK: Ksiądz Stanisław Karnkowski (1928) oraz Materiały źródłowe do dziejów Włocławka w Archiwum Kapituły Katedralnej Włocławskiej (1930-1931).

Jako profesor historii Kościoła zgromadził osobisty księgozbiór, głównie o tematyce historycznej, liczne zbiory źródeł, łącznie około 2 tys. tomów, które stracił praktycznie w całości w czasie wojny.

Aresztowany przez Niemców wraz z nauczycielami Włocławka 15 X 1939 r. został zamknięty w sali kina „Słońce", a następnie przewieziony do obozu Springborn (obecnie Stoczek Klasztorny) i Hohenbruch k. Królewca. Stamtąd przewieziono go prawdopodobnie do Działdowa, gdzie zginął w niewyjaśnionych okolicznościach i nieznanym bliżej czasie, po 17 IV 1940 r., wraz z innymi duchownymi. Ponieważ był niewielkiego wzrostu i słabej postury, mogło to nastąpić nawet znacznie wcześniej. Miał wtedy zaledwie 41 lat. Jego nazwisko figuruje na dwóch tablicach w seminarium włocławskim: jednej upamiętniającej bp. Michała Kozala oraz profesorów i alumnów, którzy stracili życie w obozach niemieckich, i drugiej upamiętniającej zmarłych rektorów i profesorów.

Kapłanem włocławskim był także młodszy brat ks. Michała Morawskiego ks. Teofil Morawski - (1904-1979), w seminarium włocławskim uczeń swego brata, wyświęcony na kapłana w 1931 r., od 1945 r. przebywający we Francji, od 1977 r. w Polsce, zmarły w Ciechocinku.