Ks. Marian Chwilczyński

Włocławski Słownik Biograficzny, pod red. S. Kunikowski, tom 1, s. 42-43

CHWILCZYŃSKI MARIAN TADEUSZ (1916-1987), ksiądz, urzędnik kurii diecezjalnej i duszpasterz we Włocławku, więzień polityczny.

Urodził się 6 IX 1916 r. w Kaliszu w rodzinie Józefa i Stanisławy zd. Dudzińskiej. Tam też uczył się aż do otrzymania matury - naj pierw w szkole powszechnej im. 3 Maja (1923-1929), a następ nie w Gimnazjum im. Tadeusza Kościuszki (1929-1935). We wrześniu 1935 r. wstąpił do Seminarium Duchownego we Włocławku.

Wybuch wojny zastał go jako alumna piątego roku studiów. W dniu 7 XI 1939 r. we Włocławku został aresztowany przez Niemców i wraz z innymi alumnami, kapłanami włocławskimi, bp. Michałem Kozalem osadzony w więzieniu. W obozie przejściowym w Lądzie koło Słupcy ukończył piąty rok studiów seminaryjnych. W sierpniu 1940 r. podczas formowania transportu do Dachau zbiegł z Lądu. Przedostał się do Generalnego Gubernatorstwa i w seminarium księży pallotynów w Ołtarzewie dokończył studia seminaryjne. Święcenia kapłańskie otrzymał 20 IX 1941 r. w katedrze warszawskiej.

Pracował jako kapelan szpitali warszawskich i prefekt w tajnym nauczaniu (1941-1944). Po powstaniu warszawskim posługiwał jako kapelan warszawskiego Szpitala Wolskiego, ewakuowanego do Podkowy Leśnej (1944–1945).

Do Włocławka powrócił w marcu 1945 r. i pracował jako wikariusz katedry, wikariusz parafii pw. św. Jana Chrzciciela, prefekt Gimnazjum dla Dorosłych. Następnie był kapelanem szpitala (20 XI 1945-VI 1949), notariuszem kurii diecezjalnej (19 IX 1946-4 V 1951) i prefektem Szkoły Zawodowej (1947-1949), pełnił funkcję dyrektora Księgarni Diecezjalnej i administratora „Ładu Bożego" (I 1950 - V 1951), kapelana biskupa włocławskiego Karola Radońskiego (III 1950-16 III 1951).

Szczególnym rodzajem działalności kapłańskiej włocławskim księdza Chwilczyńskiego była jego posługa, zwłaszcza wobec skazanych na śmierć, we włocławskim więzieniu. Władze Urzędu Bezpieczeństwa podejrzewały, iż przy spełnianiu posług sakramentalnych wpływa na postawę skazanych, którzy, odwołując wcześniejsze zeznania obciążające innych, utrudniali prowadzenie śledztw. Podejrzliwość UB wzrosła, gdy aresztowani członkowie organizacji niepodległościowej „Samoobrona Ziemi Mazowieckiej", znający jeszcze księdza z czasów okupacji, zeznali, że ksiądz Chwilczyński udzielił im pomocy w zdobyciu papieru i urządzeń do drukowania. Przy próbie aresztowania przez UB w dniu 4 V 1951 r. uciekł z gmachu włocławskiej kurii diecezjalnej, ukrywał się pod fałszywym nazwiskiem m.in. w Kaliszu, Częstochowie, Warszawie. Został aresztowany w Warszawie 31 I 1953 r. i osadzony w więzieniu mokotowskim. Zarzucano mu szpiegostwo na rzecz Watykanu i USA i dążenie do obalenia przemocą ustroju PRL. Wyrokiem Sądu dla m. st. Warszawy z dnia 18 VIII 1955 r. skazany został na pięć lat więzienia. Karę po wyroku odbywał w więzieniu we Wronkach. Na mocy amnestii, tzw. kwietniowej, zwolniony został z więzienia 3 V 1956 r.

Po powrocie do diecezji pracował w duszpasterstwie parafialnym. Był kolejno administratorem pa rafii: Lubanie (21 VII-17 VIII 1956), Kościelec Kaliski (16 X 1956-3 VIII 1957), Tłokinia (3 VIII 17 VIII 1965), Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kaliszu (17 VIII 1965-18 VI 1985). Był także dziekanem dekanatu opatowskiego (1 II 1963-11 X 1965), dekanatu kaliskiego- po podziale w lutym 1971 r. dekanatu kaliskiego I (11 X 1965-1 VII 1983). Ze względu na stan zdrowia przeszedł na emeryturę 18 VI 1985 r.

Odznaczony został godnością kanonika honorowego (1965), a następnie gremialnego kolegiaty kaliskiej (1974). Zmarł 14 IV 1987 r. w Kaliszu. Pochowany został na cmentarzu tynieckim w Kaliszu.

ADW, Akta personalne ks. M.T. Chwilczyńskiego, b. sygn., k. nlb Akta Delegatury UOP w Bydgoszczy, sygn. 75/III, t. 1-4; Akta UOP MF 2806/3;-Bombicki M.R., Księża przed sądami specjalnymi 1944-1954, Poznań 1993, s. 266-272; Fratczak W., Kr Marian Chwilczyński, „Kron. Diec. Włocł.", 1987, t. 70, s. 140 141; Jacewicz W., Woś J., Martyrologium polskiego duchowieństwa rzymskokatolickiego pod okupacją hitlerowską w latach 1939-1945, z. 4, Warszawa 1978, s. 519, Librowski S., Materiały do dziejów diecezji włocławskiej czasu wojny 1939-1945, "Arch. Bibl. Muz.", 1979, t. 38, s. 242-275; Podlewski S., Wierni Bogu i Ojczyźnie, Warszawa 1982, s. 386, 388, 390; Poniński A., Chwilczyński Marian, [w:] Leksykon duchowieństwa represjonowane go w PRL w latach 1945-1989, pod red. J. Myszora, Warszawa 2002, t. 1, s. 35-37.

Antoni Poniński