Ks. Leon Moczyński

Dla uzupełnienia studiów w zakresie muzyki kościelnej, organów i śpiewu w 1893 r. (od stycznia do sierpnia) przebywał w Ratyzbonie, gdzie pod kierunkiem ks. F. Haberla specjalizował się w śpiewie chórowym, zapoznając się także z utworami klasyków i współczesnych mistrzów.

Z Włocławkiem Leon Moczyński związany był nie tylko przez studia seminaryjne, ale także przez całą późniejszą działalność (przez niemal 30 lat). Po święceniach pracował jako katecheta w szkołach podstawowych. Przez 18 lat był prefektem młodzieży żeńskiej. Od 1885 do 1891 r. należał do kolegium wikariuszy katedry włocławskiej. Jednocześnie od 1889 do 1891 r. pełnił funkcję kapelana bp. Bereśniewicza. W latach 1890-1914 był profesorem muzyki i śpiewu w seminarium włocławskim. Od roku 1909 należał do zespołu redakcyjnego czasopisma teologicznego „Ateneum Kapłańskie" i zajmował się także jego korektą. Formalnie mianowany był w latach 1892-1902 administratorem parafii Chwalborzyce, a później od 1903 do 1914 r. proboszczem parafii w Radziejowie, co uprawniało go do pobierania niewielkiego wynagrodzenia, bez obowiązku osobistego zajmowania się duszpasterstwem parafialnym, które w jego imieniu prowadził inny kapłan. Rezydował jednak cały czas we Włocławku, gdzie powierzono mu sprawy muzyczne w katedrze i w seminarium duchownym.

Założył i prowadził we Włocławku trzy chóry, a mianowicie: chór złożony z kleryków (zwany seminaryjnym, powstał w 1886 r.), chór męski, do którego należały osoby świeckie z miasta (założony w 1888 r., po zniesieniu dawnej orkiestry katedralnej) i chór chłopięcy (należeli do niego chłopcy w wieku od 8 do 14 lat). Na wielkie uroczystości te trzy chóry śpiewały razem pod batutą ks. Moczyńskiego. Występowały one pod nazwą „Chóry Katedralne", wykonując podczas uroczystości katedralnych rzymskie melodie hymnów i pieśni. Po sprowadzeniu nowych ksiąg liturgicznych na stałe wprowadzono do repertuaru chórów chorał gregoriański i utwory klasycznej polifonii kościelnej w duchu polifonii G.P. Palestriny, odrzucając lokalne melodie i śpiewy. W repertuarze chórów znalazły się takie utwory, jak: Oquam amabilis i Dobranoc ks. J. Surzyńskiego, Lament nad śmiercią Zbawiciela z manuskryptu klarysek gnieźnieńskich, Adoramus te oraz In Monte Olivietti M. Zieleńskiego, Adoramus Te i Benedicite Dominum Bernharda Kothego, Sepulto Domino ks. G.G. Gorczyckiego czy Popule meus T.L. da Vittoria. Utwory te wykonywane były w Wielki Piątek przy Grobie Pańskim w katedrze włocławskiej. W repertuarze chórów katedralnych były także utwory Palestriny, O. di Lasso, M. Gomółki. Dobór repertuaru klasycznego przez ks. Moczyńskiego był stawiany jako wzorcowy. Dla potrzeb chórów ks. Moczyński założył przy katedrze bibliotekę muzyczno-kościelną.

Pod ogólnym nadzorem ks. Leona Moczyńskiego działał także oddzielny chór klerycki prowadzony przez samych kleryków. Odpowiedzialny za niego był kleryk Roman Kossowski, bardzo zdolny i utalentowany muzyk. Chór ten śpiewał w czasie uroczystości seminaryjnych i często podczas rekreacji wieczornych w sali teologicznej oraz na wycieczkach czwartkowych poza miasto.

Ks. Moczyński jako profesor w seminarium włocławskim troszczył się o wysoki poziom wykształcenia muzycznego alumnów. Na jego wniosek w 1901 r. zwiększono ilość wykładów śpiewu do jednej godziny tygodniowo na każdym kursie (I-VI). Na I kursie ks. Leon Moczyński wykładał teorię muzyczną, na następnych kursach przerabiany był kancjonał i psalmodia kościelna; klerycy uczyli się intonacji oraz zapoznawali się z wydawanymi przez Stolice Apostolską instrukcjami dotyczącymi muzyki kościelnej. Jako podręczników używał najpierw Cantionale ecole siasticum ks. J. Surzyńskiego, później Praktyczne ćwiczenia odległości ks. I. Mitterera i Magister choralis ks. F. Haberla. Prowadził też ćwiczenia z chórem kleryckim i uczył gry na fisharmonii. Na II kursie miał również ćwiczenia z j. niemieckiego. Wychował spośród alumnów cały zastęp miłośników muzyki kościelnej. Ma on także znaczący udział w rozwoju muzyki kościelnej na forum ogólnopolskim przez włączenie się do propagowania w Polsce ruchu cecyliańskiego. powstałego w Ratyzbonie (tam ks. Moczyński podczas swoich studiów poznał jego zasady), który w wieku XIX- okresie upadku kultury muzycznej w Kościele (podczas liturgii wykonywano utwory wypaczonego wybujałego baroku, a zaniedbywano tradycyjny chorał) dążył do przywrócenia właściwego miejsca chorałowi gregoriańskiemu, polifonii klasycznej XVI i XVII w. oraz pieśni ludowej. Starał się także podnieść poziom gry organowej.

W zaborze rosyjskim, obejmującym większą część diecezji kujawsko-kaliskiej, działacze ruchu odnowy skupili się wokół utworzonej w 1895 r. Sekcji Miłośników Muzyki Kościelnej przy Warszawskim Towarzystwie Muzycznym. Ks. Leon Moczyński udzie lal się w Zarządzie Sekcji. Uczestniczył w zjazdach i sympozjach na terenie kraju i za granicą: Zjazd Generalny Towarzystwa św. Cecylii w Kolonii (1903 r.), Międzynarodowy Kongres Chóralny w Strasburgu (1905 r.). Organizował szkolenie organistów w diecezji włocławskiej i na forum ogólnopolskim. Już w 1895 r. miał w swoich chórach kilku chłopców, którzy przy organistach katedralnych kształcili się na organistów. Do Włocławka przyjeżdżali także doświadczeni organiści, aby pod okiem ks. Moczyńskiego studiować chorał gregoriański, a później w parafiach wprowadzać reformę śpiewu kościelnego. Szkolenia te dopiero w 1909 r., dzięki zaangażowaniu ks. Moczyńskiego i poparciu bp. Stanisława K. Zdzitowieckiego. przybrały formę zorganizowaną. Dzięki pomocy Stowarzyszenia Organistów w Królestwie Polskim przyjęto program szkolenia i egzaminów według trzech stopni i ustalono skład komisji egzaminacyjnej, do której weszli dyrygenci chórów katedralnych i profesorowie śpiewu w seminariach, między innymi ks. Moczyński. Program działalności Stowarzyszenia został zatwierdzony w diecezji włocławskiej 10 VIII 1909 r. Malo jest jednak śladów konkretnej działalności ks. Leona Moczyńskiego w tym Stowarzyszeniu na terenie diecezji. Więcej jest danych o jego działalności w Sekcji Muzyki Kościelnej przy Warszawskim Towarzystwie Muzycznym. Jednym z pierwszych zadań Sekcji było zorganizowanie dwutygodniowych kursów dla organistów oraz założenie klasy organowej (1895). Nadzór nad klasą organową powierzono właśnie ks. Moczyńskiemu, który był najaktywniejszym członkiem Sekcji (uczestniczył we Wszystkich posiedzeniach Zarządu, a w 1898 r. został jej przewodniczącym). Jednym z ważnych osiągnięć Sekcji Muzyki Kościelnej było zatwierdzanie repertuaru śpiewów liturgicznych.

Ks. Moczyński zajmował się także komponowaniem kościelnych dzieł muzycznych. Był twórcą następujących utworów: Christus factus est na tzw. Ciemne Jutrznie; 4-głosowe Ecce Sacerdos (Ecce Sacerdos Magnus) na Wielkanoc; Msza „Cibavit" na 4 głosy, którą wykonywał chór alumnów; Quis ascendet na 3 głosy męskie; Communio, Viderunt na chór mieszany; Msza na Święta Bożego Narodzenia na 4 głosy męskie; Missa in honorem Immaculatae Conceptionis Beatae Mariae Virginis ad duas voces aequales (Msza ku czci Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny); psalm Miserere na 2 chóry; O drogi krzyżu (O święty krzyżu, O drogie drzewo godne czci) na 4 głosowy na chór mieszany. Spośród wymienionych utworów najbardziej znanym i popularnym był Missa in honorem Immaculatae Concep tionis Beatae Mariae Virginis. Powstał prawdopodobnie w 1897 r. Pierwszy raz wykonali go uczniowie klasy organowej przy Warszawskim Towarzystwie Muzycznym na zakończenie roku szkolnego 10 VI 1897 r. w kościele św. Antoniego w Warszawie. Częściowo utwory te zaginęły, zachowały się tylko niektóre.

Jest autorem Śpiewnika parafialnego, wydanego we Włocławku dwukrotnie (1893, 1902). Zawiera on pieśni i hymny łacińskie, pieśni adwentowe, na Boże Narodzenie, pieśni wielkopostne, pieśni Wielkanocne, na Zesłanie Ducha Świętego, na Boże Ciało, do Matki Bożej, pieśni przygodne, do świętych Pańskich, za zmarłych. Umieszczone były w nim także Gorzkie Żale, Godzinki, litanie: do Imienia Jezus, do Najśw. Maryi Panny, do Wszystkich Świętych. W obydwu wydaniach znajdują się same melodie pieśni z tekstem. Zgodnie z wysuniętym postulatem, ks. Moczyński przygotował do nich akompaniament oraz opracowania na chór mieszany i w latach 1904-1906 zamieścił je w dodatkach muzycznych do „Śpiewu Kościelnego". W 1908 r. powierzono mu opracowanie nowego wydania Śpiewnika, niestety dzieło to, prawdopodobnie z powodu choroby ks. Moczyńskiego, nie zostało zrealizowane, a przygotowane materiały zaginęły. W swoim drukowanym dorobku ks. Moczyński ma także artykuły naukowe i popularyzatorsko-publicystyczne z zakresu muzyki i śpiewu.

Za zasługi dla diecezji, szczególnie w zakresie propagowania muzyki kościelnej i śpiewu kościelnego, pod koniec życia (w 1913 r.) został uhonorowany godnością kanonika kapituły kolegiackiej w Kaliszu. W 1911 r. ks. Moczyński zachorował na paraliż mózgu, co spowodowało stopniowe wyłączenie go z działalności muzycznej. Zmarł po dwuletniej chorobie, 11 VI 1914 r., w seminarium włocławskim, w chwili, gdy chór katedralny w uroczystość Bożego Ciała w pobliżu jego mieszkania, na miejscu obecnego skwerku katedralnego, wykonywał przy ołtarzu O sacrum convivium, kompozycję jego serdecznego przyjaciela ks. E. Gruberskiego. Przeżył 54 lata, w kapłaństwie 29. Został pochowany na cmentarzu we Włocławku przy al. Chopina; pomnik na jego grobie (przy głównej alei cmentarza) ufundowano w 1938 r., z okazji obchodów 50-lecia istnienia chórów katedralnych (projekty nagrobka pochodzą z 1914 r.). Jego nazwisko figuruje na tablicy upamiętniającej zmarłych rektorów i profesorów w seminarium włocławskim.