Ks. Józef Szuleta

W kampanii wrześniowej 1939 r. brał udział jako kapelan wojskowy. Zdemobilizowany został w randze majora. W czasie okupacji niemieckiej przebywał w Warszawie, gdzie prowadził tajne wykłady i ćwiczenia z zakresu botaniki dla studentów farmacji i biologii UW i Uniwersytetu Ziem Zachodnich. W końcu 1944 r. złożył egzamin doktorski z wynikiem summa cum laude, a w lipcu następnego roku podczas pierwszej powojennej uroczystej promocji doktorskiej na Uniwersytecie Warszawskim otrzymał dyplom doktora nauk matematyczno-przyrodniczych z numerem 1.

W lutym 1945 r. ks. Szuleta przystąpił ponownie do pracy w UW, gdzie od podstaw zorganizował Zakład Anatomii i Cytologii Roślin. Był kierownikiem tegoż Zakładu, najpierw jako adiunkt, a od stycznia 1951 r. jako zastępca profesora. W tym okresie Zakład prowadził intensywną działalność naukową i dydaktyczną. Entuzjazm i zaangażowanie ks. prof. Szulety udzielały się asystentom i studentom, których liczba wciąż rosła, bo i sam profesor osobiście, gdy tylko nadarzała się sposobna okazja, zachęcał niezdecydowanych do studiowania biologii.

Ks. Szultę dotknęły także represje okresu stalinowskiego. Dnia 31 III 1954 r. został „odwołany" z zajmowanego stanowiska i zwolniony z pracy w UW. Od 1 IV 1954 r. do 31 VIII 1956 r. pracował jako profesor kontraktowy na Wydziale Filozofii KUL, organizując Zakład Biologii, a także prowadząc wykłady i ćwiczenia z biologii. Jednocześnie dojeżdżał z wykładami z biologii do seminariów duchownych w Warszawie i we Włocławku. 25 V 1956 r. Centralna Komisja Kwalifikacyjna dla Pracowników Nauki przyznała mu tytuł profesora nadzwyczajnego. Ze względów zdrowotnych 1 IX 1956 r. przeniósł się do Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie, gdzie również zorganizował Zakład Biologii oraz prowadził wykłady i ćwiczenia na Wydziale Filozofii Chrześcijańskiej.

Po październikowej "odwilży", 1 X 1957 r. ks. prof. Szuleta został ponownie zatrudniony w Uniwersytecie Warszawskim jako samodzielny pracownik naukowy. Po reorganizacji Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego został kierownikiem Zakładu Botaniki Ogólnej, którą to funkcję pełnił z właściwym sobie zaangażowaniem i poświęceniem do 1978 r., kiedy przeszedł na emeryturę. W kierowanym przez siebie Zakładzie ks. prof. Szuleta pozostawił dobrze przygotowaną kadrę naukowo-dydaktyczną. W latach jego pracy na UW ..spod jego ręki" wyszło 69 magistrów, 3 doktorów i 2 doktorów habilitowanych.

Z Włocławkiem, oprócz czasu nauki (w liceum i w seminarium duchownym) ks. J. Szuleta związany był bezpośrednio zasadniczo tylko przez pięć lat (1955-1960), gdy jako profesor przyjeżdżał do WSD z wykładami dla studentów pierwszego roku (wybrane zagadnienia z biologii). Dla ks. prof. Szulety dydaktyka była najważniejszym elementem jego pracy. W niej widział najbardziej istotny cel funkcjonowania uniwersytetu. Dla- tego wielką wagę przykładał do jak najlepszego wyszkolenia studentów, aby stali się wysokiej klasy specjalistami w swojej dziedzinie.

Dawni studenci ks. Szulety podkreślają, że jego wykłady zarówno pod względem merytorycznym, jak i dydaktycznym były prowadzone na wysokim poziomie i mogły stanowić wzór wykładów uniwersyteckich. Treść wykładów była logicznie zwarta, zrozumiała i obejmująca całkowicie podjęty temat, przekazywana pięknym polskim językiem. Ks. profesor prowadził wykłady w sposób poglądowy, kreśląc schematy i rysunki, wykorzystując tablice i modele, a także naturalne eksponaty roślinne. Czasem stosował dygresje humorystyczne o wydźwięku politycznym, które w czasach stalinowskich stały się pretekstem do usunięcia go z Uniwersytetu Warszawskiego.

Zainteresowania naukowo-badawcze ks. prof. J. Szulety koncentrowały się przede wszystkim na cytologii roślin. Rozpoczęte jeszcze przed wojną badania nad powstawaniem elementów garbnikowych i lokalizacji garbnika u różnych roślin zaowocowały kilkoma publikacjami naukowymi odnoszącymi się do gatunku Sambucus nigra (dziki bez czarny), np. Über die Gerbstoffbehälter bei Sambucus nigra L. („Sprawozdania z posiedzeń Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Wydział IV", 1938, t. 31, s. 183-210, pl. 1; toż w osobn. odb.), cytowanych w piśmiennictwie zagranicznym i w podręcznikach. W czasie okupacji ks. Szuleta we własnym mieszkaniu, w prymitywnych warunkach, prowadził badania, które uzupełnione po wojnie stały się przedmiotem rozprawy doktorskiej oraz kilku publikacji powojennych, ukazujących procesy niszczenia drewna sosnowego przez niektóre grzyby, np. Cyto-chemiczne zmiany drewna sosnowego pod wpływem grzybów Poria vaporaria Fr., Poria Vaillantii (De Cand.) Fr. i Merulius lacrymans Fr. („Acta Societatis Botanicorum Poloniae", 1947, t. 18, nr 2, s. 1-21), a także w związku z zagadnieniami kariologicznymi (dotyczącymi jąder komórek) interesująca i bardzo znacząca naukowo publikacja o występowaniu centrosomów u roślin z rodziny przewiertniowatych W sprawie centrosomów u Caprifoliaceae („Sprawozdania IV Wydziału Towarzystwa Naukowego Warszawskiego", 1950-1951, t. 43, s. 1-4).

Później, przez wiele lat ks. prof. Szuleta prowadził badania nad hamującym działaniem wyciągów i soków z niektórych roślin na podziały komórkowe. Myślał o ewentualnym wykorzystaniu tych badań do walki z rakiem (przeprowadził wiele obserwacji, ale niestety, wyników nie opublikował drukiem). Doświadczenia te stały się natomiast punktem wyjścia kilku rozpraw doktorskich i habilitacyjnych. Był bowiem inspiratorem badań naukowych swoich uczniów. Następczyni ks. prof. Szulety w Zakładzie Anatomii i Cytologii Roślin (i dawna studentka), prof. Jadwiga A. Tarkowska tak o tym wspomina: „Na rzeczową dyskusję naukową, wskazówki i pomoc zawsze mogli liczyć jego uczniowie (i nie tylko oni), w tym widział swoją rolę. Ksiądz Profesor zawsze cieszył się z naszych publikacji, awansów. Trzeba koniecznie podkreślić, że nigdy nie dopisywał swojego nazwiska do publikacji uczniów, chociaż miał do tego prawo, gdyż był inicjatorem i kierownikiem prac wykonywanych w zakładzie".

Obok tej naukowej drogi ks. prof. Szulety równolegle biegła jego kapłańska droga jako kapelana różnych zgromadzeń zakonnych i instytucji. Jako student pełnił funkcję kapelana dominikanek w Warszawie w kaplicy przy ul. Czackiego. W okresie okupacji był kapelanem w kaplicy Stowarzyszenia Dzieci Maryi przy ul. Radnej. Podczas powstania warszawskiego był kapelanem AK. Po powstaniu przebywał przez pewien czas u Sióstr Matki Bożej Miłosierdzia w Walendowie. Od chwili zakończenia wojny był kapelanem w Szpitalu Dziecięcym i sióstr szarytek przy ul. Kopernika w Warszawie. Po zamknięciu w latach stalinizmu tamtejszej kaplicy został kapelanem Zgromadzenia Sióstr Sług Jezusa na Sewerynowie. Poza oficjalnymi zajęciami kapłańskimi ks. Szuleta nie uchylał się nigdy od szeroko rozumianej pracy apostolskiej i duszpasterskiej wśród swych współpracowników z uniwersytetu i bardzo wielu studentów, którzy byli słuchaczami jego wykładów. Był dla nich nie tylko doradcą w rozwiązywaniu problemów związanych z pracą naukową, ale także służącym im dyskretną pomocą duszpasterzem (zawsze przychodził na wykłady w sutannie, mimo że ówcześni decydenci uniwersyteccy usilnie go nakłaniali, aby zastąpił ją garniturem). Chętnie udzielał sakramentów, błogosławił małżeństwa, chrzcił dzieci, pomagał wielu młodym ludziom w wyborze drogi życiowej.

Wieloletnia wierna służba Bogu i ludziom na obydwu drogach jego życiowego powołania (naukowego i kapłańskiego) oraz takie zalety, jak: uczciwość rzetelność naukowa, zwłaszcza w czasach stalinowskiego zakłamania i terroru, pełna zaparcia i ofiary praca naukowo-dydaktyczna, prawość i bezkompromisowość w życiu, sprawiły, że ks. prof. J. Szuleta stał się niepodważalnym autorytetem moralnym dla swych uczniów i wychowanków.

Otrzymał kilka odznaczeń nadawanych przez władze PRL-u: Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Polonia Restituta (24 IX 1973), Medal XXX- lecia Polski Ludowej (22 VII 1974), Medal Komisji Edukacji Narodowej (14 X 1983), ale się nimi nie chlubił, chociaż akurat w jego przypadku były to rzeczywiście odznaczenia za pracę, a nie za uległość wobec władz komunistycznych. Natomiast władze kościelne przyznały mu skromną jak na tak zasłużonego kapłana godność kapelana papieskiego (22 X 1970).

Ksiądz Józef Szuleta zmarł 3 I 1997 r. w Warszawie i został tam pochowany 9 stycznia na Cmentarzu Bródnowskim (Al. 41G, rząd 1, grób 26).