Ks. Józef Iwanicki

W latach 1934-1935 w Paryżu podjął specjalistyczne studia z historii filozofii XVII w. w École des Hautes Études (pod kierunkiem A. Koyré) oraz w Collège de France (u E. Le Roy'a) i na Sorbonie (u L. Brunschvicga). Owocem tych studiów były ze- brane materiały do rozprawy o Morinie, którą zredagował już po powrocie do Włocławka, a wydał w 1936 r. w Paryżu (Morin et les demonstrations mathématiques de l'existence de Dieu).

Z Włocławkiem, oprócz czasu nauki (w liceum, a później w seminarium duchownym), ksiądz Iwanicki związany był (z przerwami) przez wiele lat. Przede wszystkim przez wykłady (od 1935) z logi- ki, teodycei, ontologii oraz teologii dogmatycznej w Wyższym Seminarium Duchownym, które pro- wadził aż do wybuchu II wojny światowej. Jednocześnie z pracą profesora w seminarium włocławskim, stanowiącym wtedy ważny ośrodek studiów filozoficzno-teologicznych w Polsce, łączył pracę w redakcji „Ateneum Kapłańskiego", prowadząc część prac redakcyjnych i administracyjnych czasopisma i współpracując ze swoim kolegą, ks. prof. Stefanem Wyszyńskim, jako redaktorem naczelnym.

W czasie okupacji hitlerowskiej ks. prof. J. Iwanicki przebywał w Warszawie, biorąc udział w tajnym nauczaniu. Wykładał filozofię na tajnych kompletach oraz w Seminarium Duchownym Księży Marianów.

W marcu 1945 r. powrócił do Włocławka i otrzymał nominację na proboszcza parafii Dąbie Kujawskie (pracował tu do 1951), skąd dojeżdżał do organizującego się po zniszczeniach wojennych Seminarium Duchownego najpierw w Lubrańcu, a potem we Włocławku. Od marca 1946 r. miał wykłady zlecone z logiki na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Warszawskiego, a w listopadzie tegoż roku podjął wykłady zlecone z ogólnej metodologii nauk na Wydziale Filozofii Chrześcijańskiej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. W tym też czasie przygotował monografię pt. Dedukcja naturalna i logistyczna, która stała się podstawą do kolokwium habilitacyjne- go w dniu 7 III 1950 r.

Wyborem na rektora KUL-u (30 X 1951) zakończył się bardzo pracowity okres włocławski działalności naukowej księdza Iwanickiego. Warto tutaj podkreślić, że nigdy nie odmawiał on pomocy włocławskiemu seminarium. Ilekroć zwracano się do nic go, spieszył zawsze z pomocą (np. dojeżdżał z Warszawy z wykładami epistemologii, kosmologii i psychologii w latach 1957-1965).

Działalność ks. prof. J. Iwanickiego, zwłaszcza jako rektora KUL-u (1951-1956) i, później, Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie (1965-1972), dla przetrwania i rozwoju tych uczelni była ogromna i pełna poświęcenia. Szczególnie lata rektorstwa na KUL-u to dla księdza Iwanickiego najtrudniejszy okres w życiu, a dla uniwersytetu najcięższe czasy w historii powojennej Polski. Były to bowiem lata szalejącego stalinizmu i nieustannych prób zlikwidowania uczelni. Ksiądz rektor Iwanicki uczynił wszystko, aby nie tylko nie dopuścić do zamknięcia uniwersytetu, ale przeprowadzić go bezpiecznie ku lepszym czasom. Były to starania wymagające niezwykłej zręczności, inteligencji, a nawet pewnej przebiegłości w zabiegach i kontaktach na różnych szczeblach ówczesnej administracji państwowej i partyjnej. W tych czasach doprowadził on m.in. do wybudowania konwiktu dla księży studentów.

Swój wielki talent organizacyjny, połączony z mądrą, dalekowzroczną troską, przede wszystkim o dobro uczelni, ksiądz Iwanicki rozwinął zwłaszcza wtedy, gdy pełnił funkcje administracyjne na ATK w Warszawie, najpierw dziekana Wydziału Filozofii, a następnie rektora. Tej działalności poświęcał wiele czasu i trudu, zabiegając o wszechstronny rozwój akademii. Do trwałych i szczególnie ważnych osiągnięć księdza Iwanickiego, jako rektora, należy zaliczyć rozbudowanie specjalizacji na poszczególnych wydziałach ATK, wyjednanie u władz państwowych wielu nowych etatów i odpowiednich funduszy dla akademii, usprawnienie pracy redakcyjnej wydawanych czasopism, powołanie nowego czasopisma filozoficznego „Studia Philosophiae Christianae" (którego był też pierwszym redaktorem naczelnym), powstanie wydawnictwa ATK. Można bez przesady powiedzieć, że za jego rektoratu ATK w Warszawie z niewielkiej liczebnie szkoły wyższej, służącej zasadniczo kształceniu duchownych, stała się liczącą uczelnią zarówno dla duchownych, jak i świeckich.

Oprócz czasochłonnej i niezwykle trudnej działalności administracyjnej księdza Iwanickiego, jako rektora KUL-u i ATK, oraz w wielorakiej pracy naukowo-organizacyjnej i dydaktycznej, jako profesora i kierownika kolejnych katedr naukowych (Katedry Metodologii Nauk na KUL-u, którą, jako pierwszą w Polsce, powołał do istnienia, a później na ATK Katedry Psychologii Teoretycznej i Eksperymentalnej oraz Katedry Logiki, Ogólnej Metodologii Nauk i Teorii Poznania), na szczególną uwagę zasługuje jego twórczość filozoficzna, zwłaszcza pod względem jakościowym.

Opublikowany dorobek naukowy księdza Iwanickiego obejmuje: 3 książki (2 w języku francuskim, 1 po polsku), 23 artykuły, 18 recenzji, 3 sprawozdania oraz w ramach „Kroniki naukowej" (na łamach Ateneum Kapłańskiego") 23 zestawy informacji naukowych. Obok wyżej wspomnianych pozycji książkowych, należy wymienić (liczące po kilkadziesiąt stron) artykuły takie, jak: Problematyka filozoficzna w ciągu ostatniego 50-lecia w Polsce („Aten. Kapł.", 1959, t. 58, s. 255-293), „Psychiczne", „duchowe" w człowieku według materializmu dialektycznego i według tomizmu (tamże, 1965, t. 1, nr 1, s. 17- 74), O sylogistyce Arystotelesa (tamże, 1965, t. 1, nr 2, s. 67-102), Charakterystyka postulatów terminologicznych w psychologii ogólnej (tamże, 1967, t. 3, nr 1, s. 55-87), Wartość dowodu z celowości na istnienie Boga (tamże, 1968, t. 4, nr 1, s. 23-45).

Zainteresowania filozoficzne księdza Iwanickie- go ukazane w jego publikacjach, a pogłębiane i poszerzane na wykładach i seminariach, są określane jako „badania logiczne" (w szerokim tego słowa znaczeniu) i charakteryzowane jako „,uściślanie filozofii". Idą one w następujących kierunkach: 1) metodologia metafizyki, wzięta zarówno w konkretnej postaci u wielu filozofów (zwłaszcza XVII w.), jak też abstrakcyjnie i systematycznie potraktowana od strony dowodów metafizycznych; 2) logika formalna, zwłaszcza preferowana przez księdza Iwanickiego dedukcja naturalna i różne nowoczesne ujęcia tradycyjnej sylogistyki. Jego dociekania na polu logiki formalnej dotyczyły głównie problematyki metodologicznej budowania systemów logicznych lub sposobów zwiększenia ich waloru prakseologicznego; 3) kontrowersyjny problem zastosowania logiki formalnej do filozofii neoscholastycznej, szczególnie metafizyki tomistycznej. Jest to nawiązanie przez księdza Iwanickiego wprost do badań i działalności bardzo aktywnego w filozofii polskiej okresu międzywojennego tzw. Koła Krakowskiego, postulującego zastosowanie logiki współczesnej do filozofii; 4) metodologiczna charakterystyka współczesnej filozofii i psychologii.

Trzeba również podkreślić rozległość zainteresowań naukowych księdza Iwanickiego, ogromną erudycję, skrupulatność i matematyczną precyzję dokonywanych analiz. Uderza u niego wnikliwy krytycyzm i obiektywizm spojrzenia, znamionujący jego postawę myślową, a przede wszystkim jego ścisły język, przekazujący żelazną logikę argumentacji. To uczulenie na ścisłość i uporządkowanie potrafił przekazać także swoim uczniom. Dzięki jego wysiłkom zagadnienia metodologiczne uzyskały znaczące miejsce w strukturze studiów w owym czasie na Wydziałach Filozofii KUL i ATK. W ten sposób ksiądz Iwanicki włączył się do wspaniałych tradycji polskich badań logiczno-filozoficznych szkoły lwowskiej K. Twardowskiego, kontynuowanej później przez przedstawicieli szkoły lwowsko-warszawskiej, zwłaszcza J. Łukasiewicza i K. Ajdukiewicza.

Patrząc na postać ks. prof. J. Iwanickiego z perspektywy jego osiągnięć naukowo-organizacyjnych, mimo ogromnie trudnych warunków, w jakich wypadło mu żyć i pracować, można za wieloma autorami powiedzieć, że był on „znakomitym uczonym i filozofem, doskonałym nauczycielem i organizatorem nauki".

Dla podkreślenia znaczącego wkładu księdza Iwanickiego w dzieje polskiej kultury chrześcijańskiej i myśli filozoficznej odznaczono go Medalem Komisji Edukacji Narodowej, a także Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. W 1973 r. otrzymał od biskupa włocławskiego godność kanonika gremialnego katedralnej we Włocławku.

Zmarł 4 VIII 1995 r. w Warszawie. Pochowany został 9 sierpnia w kwaterze kapłańskiej na cmentarzu komunalnym we Włocławku. Nazwisko jego figuruje na tablicy upamiętniającej zmarłych rektorów i profesorów w Wyższym Seminarium Duchownym we Włocławku.