Ks. Józef Florczak

Włocławski Słownik Biograficzny, pod red. S. Kunikowski, tom 6, s. 29-31.

(1887-1943), wychowanek Seminarium Duchownego we Włocławku, znawca prawa świeckiego i kościelnego, profesor Akademii Duchownej w Petersburgu i Katolickiego Uniwersytetu w Lublinie, pracownik Roty Rzymskiej, prałat kapituły katedralnej we Włocławku, więzień i ofiara niemieckich obozów koncentracyjnych.

 

Urodził się w Brzykowie, w powiecie łaskim, 25 IX 1887 r. We wrześniu 1903 r. wstąpił do włocławskiego seminarium duchownego, gdzie odbył studia filozoficzne i teologiczne. Mając święcenia subdiakonatu, jesienią 1909 r. wyjechał na specjalistyczne studia teologiczne do Akademii Duchownej w Petersburgu, gdzie w 1913 r. uzyskał stopień magistra teologii. W czasie studiów, 7 VIII 1910 r., został wyświęcony na kapłana przez biskupa włocławskiego Stanisława Zdzitowieckiego w katedrze włocławskiej. W 1913 r. udał się do Rzymu na studia prawnicze na Angelicum (Collegium Pontificium Internationale Angelicum), gdzie 6 VII 1914 r. uzyskał doktorat obojga praw na podstawie rozprawy De caelibatu cleri Poloniae. Po powrocie ze studiów rzymskich został mianowany profesorem w Akademii Duchownej w Petersburgu: najpierw teologii pastoralnej (1914/1915), a następnie prawa kanonicznego i pełnił tę funkcję niespełna trzy lata (1915-IV 1918).

Po zamknięciu Akademii wyjechał ponownie do Rzymu, gdzie studiował teologię, a także pełnił funkcję adwokata Roty Rzymskiej oraz obowiązki kapelana sióstr nazaretanek. W 1919 r. (4 VII) uzyskał doktorat z teologii na podstawie rozprawy De caelibatu clericorum in Polonia (prawdopodobnie tej samej, na podstawie której w 1914 r. uzyskał doktorat obojga praw). W czerwcu 1922 r. otrzymał doktorat honoris causa Uniwersytetu w Padwie.

Figurował wśród pracowników Uniwersytetu w Lublinie. W 1919 r. powołany został na stanowisko profesora zwyczajnego na Wydziale Prawa Kanonicznego i Nauk Moralnych. Na rok akademicki 1919/20 został wybrany na dziekana tego wydziału i podejmował starania w Rzymie o pozyskanie profesorów dla Wydziału. W roku akademickim 1919/20 miał też wyznaczone wykłady na Wydziale Prawa i Nauk Społeczno-Ekonomicznych. Faktycznie bardzo rzadko przyjeżdżał z wykładami z Rzymu do Lublina. Na prośbę rektora Uniwersytetu ks. prof. I. Radziszewskiego zrezygnował ze stanowiska profesora na Uniwersytecie Lubelskim z powodu niemożności pogodzenia wykładów w Lublinie z podejmowanymi nowymi obowiązkami w Rzymie.

W 1919 r. został mianowany konsultorem Kongregacji Sakramentów. W 1920 r. (16 II) został powołany przez papieża Benedykta XV na bardzo ważny urząd audytora (sędziego) Roty Rzymskiej (trybunału pa- pieskiego), a w kwietniu 1920 r. został ponadto mianowany rektorem dopiero co odzyskanego z rąk rosyjskich kościoła św. Stanisława Biskupa i Męczennika oraz związanego z nim Domu (Hospicjum) Polskiego w Rzymie. Jesienią 1920 r. przeprowadził się do Hospicjum i zamieszkał w nim na stale. Zajmował się zasadniczo sprawami kultu, ponieważ administracja hospicjum i posiadłości kościoła powierzone zostały osobom świeckim, ale przyczynił się także osobiście do odnowienia zdewastowanego kościoła. Funkcja ta stwarzała mu okazję nawiązania bliskiej znajomości ze znaczącymi osobistościami z polskich sfer kościelnych, politycznych, naukowych i artystycznych. Jako prokurator Kongregacji Obrzędów załatwiał w Stolicy Apostolskiej w 1925 r. sprawę zatwierdzenia kultu błogosławionego Bogumiła. Pomagał też w załatwianiu przez władze diecezji włocławskiej innych spraw w Stolicy Apostolskiej.

W 1926 r. postawiono mu bliżej nieokreślone zarzuty odnoście jego działalności; sam Florczak twierdził, że była to intryga, której celem było uniemożliwienia osiągnięcia przez niego stanowiska dziekana (przewodniczącego) Roty. Zmusiło go to do uciążliwego oczyszczania się z zarzutów, bez przerywania normalnej działalności w Rocie. Sprawa ciągnęła się trzy lata i zakończyła się dymisją z urzędu audytora 30 VI 1929 r. Pozostawiono mu jednak stanowiska - o charakterze honorowym-konsultora Kongregacji Sakramentów oraz prokuratora Kongregacji Obrzędów.

Po powrocie ks. Florczaka do Polski biskup włocławski Karol Radoński-zgodnie z życzeniem Stolicy Apostolskiej-powierzył mu eksponowaną parafię Turek, którą Florczak objął 28 IX 1931 r. Wykorzystując wcześniejszą, nawiązaną za granicą, znajomość z Józefem Mehofferem, zaangażował go do zaprojektowania całości dekoracji kościoła parafialnego Najśw. Serca Pana Jezusa, obejmującej polichromię, obrazy, witraże i sprzęty oraz osobistego wykonania niektórych z tych elementów (niektóre elementy polichromii, obrazy) w latach 1933-1939. Do zbierania funduszy na ten cel i zarządu nimi powołał Komitet Malowania Kościoła. Przyczynił się także do wzniesienia domu katolickiego (obok plebanii) i gimnazjalnego. W dniu 3 XII 1936 r. biskup włocławski powierzył mu stanowisko dziekana dekanatu tureckiego.

Ksiądz Florczak zarekomendował biskupowi włocławskiemu Karolowi Radońskiemu do wykonania projektu witraży do trzech głównych okien w prezbiterium katedry włocławskiej Józefa Mehoffera, a potem prowadził z nim korespondencję i załatwiał różne sprawy (szczególnie finansowe) wynikające w czasie realizacji przedsięwzięcia. Wykonane witraże zostały wmontowane w 1938 r. i do dziś są ozdobą katedry.

Dorobek naukowy ks. Florczaka jest niewielki. W latach 1914-1915 ogłosił drukiem w wydawanym przez seminarium włocławskie czasopiśmie, „Ateneum Kapłańskie" trzy artykuły na temat dziejów celibatu w Polsce, które są rozdziałami jego pracy doktorskiej z prawa kanonicznego i teologii.

Bp Stanisław Zdzitowiecki, w dowód uznania jego zasług dla diecezji włocławskiej poza granicami Polski, mianował go kanonikiem kolegiaty kaliskiej (3 I 1926). Nieco później otrzymał godność honorowego kanonika kapituły siedleckiej. Dokument papieski z 1929 r. przyniósł mu godność papieskiego prałata domowego, a potem prałata archidiakona bazyliki włocławskiej (instalowany 26 IX 1930 r.). Rząd polski za jego zasługi dla Polski odznaczył go Krzyżem Komandorskim Polonia Restituta. Za zasługi dla Turku na wniosek Rady Miejskiej otrzymał w 1936 r. Złoty Krzyż Zasługi. Okazywali mu szacunek dostojnicy państwowi i kościelni: trzykrotnie odwiedzał go na plebanii w Turku prymas Polski August Hlond (1932, 1935, 1938), a także nuncjusz Filip Cortesi.

W październiku 1939 r. znalazł się w Warszawie, gdzie został aresztowany przez Niemców i osadzony na Pawiaku, ale po kilku tygodniach został wypuszczony. Na początku 1942 r. został aresztowany ponownie i odesłany do Oświęcimia. Tegoż roku, 5 maja, został przewieziony do Dachau, gdzie nadano mu numer 30277 i przydział na blok 28. Często zapadał na zdrowiu. Zmarł w szpitalu więziennym 20 IV 1943 r. na zapalenie płuc. Jego ciało zostało spalone w obozowym krematorium. W Turku upamiętnia go m.in. ulica jego imienia.

ADW, Akta personalne ks. Józefa Florczaka, sygn. 65, 22 k.; Archiwum Uniwersyteckie KUL, Akta osobowe Józefa Florczaka, sygn. A-95; Archiwum parafii Najświętszego Serca Jezusowego w Turku, Schematyzmy diecezji włocławskiej 1905-1939; Dzieje Turku, red. E. Makowski i C. Łuczak, Poznań 2002, s. 209-212, 232, 259, 390; Filipiak B., Listy z Rzymu, Rzym 1968, s. 15-16; Jacewicz W., Woś J., Martyrologium, z. 4, s. 449-450; Karolewicz G., Nauczy ciele akademiccy Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w okresie międzywojennym, t. 2, Lublin 1996, s. 64-65; Księga jubileuszowa 50-lecia Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1969, s. 31-32, 57, 107, 109; Księga jubileuszowa z okazji 90-lecia Wydziału Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, red. A. Dębiński [i in.]. Lublin 2008, s. 393, 395, 398, 406, 578, 587, 705; Librowski S., Ofiary zbrodni niemieckiej spośród duchowieństwa diecezji włocławskiej 1939-1945, Włocławek 1947, s. 32-33; Machejek M., 400 lat Kościoła i Hospicjum św. Stanisława w Rzymie, Rzym 1978, s. 45, 94-100; Michalak Z., Kościelne dzieje Turku, Kalisz-Turek 2007, s. 204-210 i in. wg indeksu, Misztal H., Florczak Józef. [w:] Polscy kanoniści (wiek XIX i XX), cz. 1, Warszawa 1981, s. 130-131; Orzeszyna K., Józef Florczak, [w:] Dziekani Wydziału Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, red. A. Dębiński (i in.], Lublin 2008, s. 55- 59, fot, tenże, Józef Florczak, [w:] Profesorowie prawa Katolickiego Uniwersytety Lubelskiego, red. A. Dębiński [i in.], wyd. 2 popr. i rozsz., Lublin 2008, s. 135-138; Petrani A., Wydział Prawa Kanonicznego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego i jego działalność dydaktyczno-naukowa w ciągu ubiegłego pięćdziesięciolecia, Roczniki Teologiczno-Kanoniczne" 1968, r. 15, z. 5, s. 9-10; Rabiega T. Ks. Józef Florczak, „Echo Turku" 1992, nr 45, s. 7; Rulka K., Florczak Józef, [w:] Encyklopedia katolicka, t. 5, Lublin 1989, szp. 329, Wodzianowska 1., Rzymskokatolicka Akademia Duchowna w Petersburgu, Lublin 2007, s. 157-158.

 

Kazimierz Rulka