Ks. Józef Bromski

(1872-1937), ksiądz, orientalista, profesor Uniwersytetu Warszawskiego.

Urodził się 1 III 1872 r. w Wieruszowie koło Wielunia, w zamożnej, wielodzietnej rodzinie mieszczańskiej Teodora i Anieli z d. Świeściakowskiej. Wiedzę w zakresie szkoły średniej zdobył w stojącym na dobrym poziomie gimnazjum filologicznym w Kaliszu. Następnie przez pięć lat (1890-1895) studiował filozofię i teologię w Seminarium Duchownym we Włocławku. Święcenia kapłańskie przyjął 27 I 1895 r. Mimo posiadanych zdolności i zamiłowania do pracy naukowej nie danym mu było wyjechać na studia do Akademii Duchownej w Petersburgu. Dalszą wiedzę zdobywał przez samokształcenie. Po opanowaniu trzech języków nowożytnych: niemieckiego, francuskiego i angielskiego przystąpił - korzystając z podręczników obcojęzycznych do nauki hebrajskiego i arabskiego, a następnie asyryjsko-babilońskiego i sumeryjskiego. Jednocześnie odbywał podróże naukowe po Europie. W 1912 r. wyjechał do Jerozolimy i blisko dwa lata studiował w Kolegium św. Szczepana, rezygnując jednak niefrasobliwie z uwieńczenia ich stopniem naukowym. Odbywał podróże naukowe po Palestynie, Syrii i Egipcie. Studia kontynuował w Papieskim Instytucie Biblijnym w Rzymie, znów bez ubiegania się o stopień naukowy. Konieczny dla kariery naukowej stopień (doktora teologii) uzyskał dopiero w 1921 r. na uniwersytecie we Lwowie. Habilitował się w 1926 r.

Z Włocławkiem ksiądz Bromski związany był bezpośrednio jedynie przez pięć lat nauki w tutejszym Seminarium Duchownym. Odbyte tu studia dały mu jednak podstawę do przyszłej kariery naukowej. Zanim jednak rozpoczął działalność naukową, która przyniosła mu uznanie w Polsce, pracował w duszpasterstwie. Był wikariuszem w Warcie (1895-1897), w Lutomiersku (1897-1898), w Kłobucku (1898), w Raciążku (1898-1899). W 1899 r. przeniósł się do Piotrkowa Trybunalskiego, gdzie pełnił funkcję rektora kościoła pobernardyńskiego. Funkcja ta zostawiała mu sporo wolnego czasu, który mógł przeznaczyć na osobiste studia i zagraniczne podróże naukowe. W 1913 r. został ponadto prefektem w miejscowym gimnazjum polskim. Na początku 1915 r. został z tych funkcji zwolniony, ponieważ naraził się władzom swoimi związkami ze Stronnictwem Narodowym (od 1905), a po wybuchu I wojny światowej z Legionami. Wtedy wynajął prywatnie mieszkanie w Piotrkowie i utrzymywał się z lekcji na pensjach i w szkole handlowej (uczył religii, matematyki, języka francuskiego i niemieckiego, historii powszechnej i polskiej).

Jego kariera naukowa rozpoczęła się w 1921 r. Zaproponowano mu wówczas zorganizowanie na Wydziale Teologii Katolickiej Uniwersytetu Warszawskiego katedry języków orientalnych, jako jedynemu specjaliście z tej dziedziny w Polsce. Jednak kiedy zjawił się na uczelni, doznał wielkiego rozczarowania - nie mógł bowiem podjąć się pełnienia funkcji kierownika katedry, gdyż, chociaż był uznanym specjalistą, nie posiadał wymaganego stopnia naukowego. Zajęcia rozpoczął jako lektor języka asyryjskiego. Z pomocą księdzu Bromskiemu przyszedł Uniwersytet Lwowski i bardzo szybko (jeszcze w 1921) — na podstawie przedstawionych zaświadczeń o odbytych studiach i uzyskanych wynikach z egzaminów wypromował go na doktora... teologii. Formalnościom stało się zadość i teraz już bez przeszkód ksiądz Bromski objął katedrę języków semickich, pracując najpierw (od 1921) na stanowisku docenta, następnie (od 1922) zastępcy profesora, a wreszcie (od 1930) profesora nadzwyczajnego. W roku akademickim 1932/1933 był dziekanem Wydziału Teologii Katolickiej.

Dorobek naukowy księdza Bromskiego w dziedzinie orientalistyki (asyriologii i sumerologii) jest znaczący. Do ważniejszych jego prac należą m.in. Kultura Chaldei i ślady jej wpływów w sąsiednich krajach w okresie kamienia, miedzi i brązu, cz. 1, Okres kamienia (Warszawa 1924), Piśmiennictwo w Šumero-Akkadzie, w Babilonii i Asyrii (Warszawa 1931), Historia Azji Przedniej (w: Wielka historia powszechna, t. 1, Warszawa 1935, s. 489- 629). Ogłosił także tłumaczenia na język polski starożytnych poematów religijnych: Enuma Eliš, czyli opowieść babilońska o stworzeniu świata (Warszawa 1925) oraz Gilgameš. Poemat asyryjski (Warszawa 1936). W „Roczniku Orientalistycznym” ogłosił trzy artykuły, w których zamieścił odczytane, wspólnie z M. Schorrem, starożytne napisy na fragmentach tablic kamiennych: Inscription votive du Sulgi (1919-1924, t. 2, s. 188- 189); Le nouveau monument d'Add-Nirâri I (1926, t. 4, s. 190-195); Les tablettes cunéiformes de la collection du Musée National à Varsovie (1927, t. 5, s. 1-20)- dwie ostatnie opublikowano także w osobnych odbitkach.

Odznaczony był godnością kanonika honorowego kapituły katedralnej sandomierskiej oraz Krzyżem Niepodległości.

Zmarł 1 II 1937 r. (w wieku 65 lat) - już po rozpoczęciu procedury zmierzającej do awansu na profesora zwyczajnego - w Warszawie i tamże został pochowany.