Ks. Józef Bohdan Nowak

Włocławski Słownik Biograficzny, pod red. S. Kunikowski, tom 9, s. 122-124.

(1952-2020), ks., wykładowca muzyki kościelnej w WSD we Włocławku, dyr. chórów katedry włocławskiej

 

Urodził się 1 II 1952 r. w Niesłuszu, dziś dzielnicy tzw. Nowego Konina, w rodzinie Stanisława, sztygara miejscowej kopalni węgla brunatnego, i Zofii z d. Wałęsy. Po śmierci męża w wypadku na terenie kopalni odpowiedzialność za wychowanie czworga dzieci, trzech synów i córki, spadła na barki matki. Sytuacja stała się dodatkowo trudniejsza przez fakt, iż wdowa nie zgodziła się na proponowany przez kopalnię świecki pogrzeb męża. W konsekwencji przyznano rodzinie najniższą rentę i taki stan utrzymywał się do przemian 1980 r.

W 1959 r. Józef rozpoczął naukę w szkole podstawowej w Morzysławiu, miejscowości, która z czasem została włączona w obręb Nowego Konina. Po jej ukończeniu w 1967 r. kontynuował naukę w II Liceum Ogólnokształcącym w Koninie. W 1971 r. po zdaniu matury wstąpił do WSD we Włocławku. Podczas studiów przygotowujących do kapłaństwa wyróżniał się mimo braku formalnego wykształcenia w tym za kresie- nieprzeciętnymi zdolnościami muzycznymi. Przez niemal cały czas 6-letnich studiów był organistą w kościele seminaryjnym św. Witalisa, spośród alumnów zorganizował zespół instrumentalno-wokalny występujący głównie w par. diecezji włocławskiej.

Święcenia kapłańskie otrzymał 29 V 1977 r. we włocławskiej Bazylice Katedralnej. Od 15 VI 1977 r. do 16 VI 1979 r. był wikariuszem par. Lubień Kujawski, a jednocześnie po r. pracy został skierowany na studia muzykologiczne na ATK w Warszawie. Przez dwa l. 1978-1980 łączył pracę parafialną ze studiami -w Lubieniu, a następnie jako wikariusz par. św. Bartłomieja w Koninie 16 VI 1979-16 VI 1980. Przez kolejne trzy lata 1980-1983 studiował już stacjonarnie. W VI 1983 r. uzyskał magisterium z zakresu muzykologii kościelnej na podstawie pracy Analiza źródłoznawcza rękopisu muzycznego MS. 3 z Biblioteki SD we Włocławku. Jego pr. magist., została opublikowana w dziewiątym tomie serii naukowej Muzyka religijna w Polsce, Warszawa 1988, s. 243-322. Po ukończeniu studiów był wikariuszem parafii katedralnej, od 30 VI 1983 r. do 30 VI 1989 r. Jednocześnie przejął kierowanie chórami działającymi w tej parafii - schola dziecięcą „Kyrie" i chórem mieszanym, kontynuatorem założonego w 1888 r. męskiego chóru katedralnego. Kierowanie obydwoma chórami pozwalało w naturalny sposób poszerzać skład chóru mieszanego. Uświęcony tradycją wywodzącą się od założyciela chóru katedralnego ks. Leona Moczyńskiego repertuar śpiewów kościelnych, zwłaszcza towarzyszących liturgii Wielkiego Tygodnia-pasje, improperia uzupełniał śpiewami nowymi, zrodzonymi dla potrzeb liturgii zreformowanej po Soborze Watykańskim II. Chór pod jego kierownictwem przez 37 lat towarzyszył stale uroczystościom katedralnym, corocznie ogólnowłocławskim procesjom w uroczystość Boże go Ciała, zwyczajnym i wyjątkowym wydarzeniom kościelnym jak pogrzeby dwóch ordynariuszy włocławskich, biskupów- Jana Zaręby i Bronisława Dembowskiego, dwóch biskupów pomocniczych - Romana Andrzejewskiego i Czesława Lewandowskiego; konsekracjom biskupim- Romana Andrzejewskiego, Bronisława Dembowskiego, Stanisława Gębickiego, Wiesława Meringa; ingresom biskupów ordynariuszy-Henryka Muszyńskiego, Bronisława Dembowskiego, Wiesława Meringa; uroczystościom rocznicowym-425 i 450 rocznicy powstania włocławskiego seminarium duchownego, 600-leciu katedry. Tradycją stały się koncerty kolęd w katedrze. Chór katedralny śpiewał w wielu kościołach diecezji włocławskiej, ale także poza jej granicami – w sanktuarium jasnogórskim, w kościele Św. Krzyża w Warszawie podczas mszy transmitowanych przez Polskie Radio. Pod jego kierownictwem, z towarzyszeniem orkiestr, śpiewały połączone chóry z diecezji podczas pielgrzymek papieskich we Włocławku w 1991 r. i w Licheniu w 1999 r. Równolegle z tą pracą prowadził zajęcia w Diecezjalnym Studium Organistowskim. W 1987 r. nadal pozostając wikariuszem katedralnym otrzymał zajęcia we włocławskim WSD-prowadzenie chóru kleryckiego, scholi wykonującej śpiewy gregoriańskie oraz wykłady z kultury muzycznej na pierwszych l. studiów.

Uczenie śpiewu kościelnego, prowadzenie chórów było u ks. Nowaka nie tylko pasją wypływającą ze zdolności muzycznych i powierzonych zadań. Angażował się w nie cały, traktując to jako oczywistą konsekwencję postawy, iż oddawanie czci Bogu przez śpiew powinno być na najwyższym poziomie wykonawczym. Na ścisły i ubogacający duchowo związek śpiewu i liturgii uczulał szczególnie alumnów przygotowujących się do kapłaństwa. Wykłady ilustrowane były praktycznymi wskazaniami odwołującymi się do wewnętrznego, duchowego angażowania się w wykonawstwo muzyczne. Potwierdzeniem jego kompetencji była obecność w diecezjalnej Komisji Muzyki Kościelnej, do której został włączony już w 1979 r., a w ostatnich l. był jej przewodniczącym. Do Komisji Liturgicznej został włączony w dziesięć lat późn. i pracował w niej do końca. W ramach tych prac zajmował się także stanem organów w całej diecezji, odbiorem nowych i odrestaurowanych instrumentów. W 1990 r. został mianowany diecezjalnym duszpasterzem pracowników kościelnych-organistów, zakrystianów. Regularnie urządzał dla nich rekolekcje, spotkania dokształcające i formacyjne.

Pochodną kompetencji muzykologicznych ks. Nowaka była działalność pisarska i wydawnicza. Oprac. dla Włocławskiego Słownika Biograficznego biogramy dziewięciu tutejszych muzyków kościelnych. pr. zbior. pod red. prof. Andrzeja Radzimińskiego Dzieje diecezji włocławskiej, t. 1: Średniowiecze wydanej we Włocławku w 2008 r. znalazło się jego oprac. Liturgia i muzyka (s. 221-254). W wydawnictwie jubileuszowym 450 lat Almae Matris Vladislaviensis, Włocławek 2019, rozdział poświęcony seminaryjnym wykładowcom muzyki kościelnej z ostatniego półwiecza (s. 190-200). Wydał opracowania muzyczne i kompozycje ks. Zbigniewa Szygendy i włocławskich organistów: Mieczysława i Kazimierza Antkowskich, Antoniego Wierzbickiego. W swoich środowiskach otaczał dyskretnie opieką i wsparciem osoby przeżywające trudności, doświadczane kłopotami osobistymi, rodzinnymi. Przez kilkanaście lat jeden z miesięcy wakacyjnych spędzał na zastępstwie w par. polonijnych na północy Francji. Zawsze jednak wracał na odpust katedralny Wniebowzięcia NMP.

Odrębną gałęzią działalności ks. J. Nowaka była funkcja archiwisty w Kurii Diecezjalnej. Rozpoczął ją w 2007 r. i prowadził do chwili złożenia go przez śmiertelną chorobę. Za jego czasów archiwum zostało wyposażone w nowe regały, a zbiory dokumentów, prócz uszeregowania wszystkich z właściwą mu pedanterią, w dużej mierze wprowadzone do bazy komputerowej. Ta zresztą dziedzina-obsługa komputerów była jego kolejną specjalizacją, w której był biegły mimo braku formalnego wykształcenia z jej zakresu.

Lubiany i szanowany przez wielu ludzi miał też uznanie władz kościelnych. W 1998 r. na prośbę bpa Bronisława Dembowskiego otrzymał godność kapelana papieskiego, zwyczajowo związaną z tytułowaniem prałatem, a w 2015 r. został powołany do ścisłego grona Kapituły Katedralnej jako jej kan. gremialny.

Stał się pierwszą ofiarą covidu spośród kapłanów diecezji włocławskiej. Zachorował w pierwszych dniach XI 2020 r. Kiedy, jak zdawały się wskazywać zewnętrzne objawy, choroba wydawała się cofać, zm. nad ranem 17 XI 2020 r. Liturgia pogrzebu odbyła się w katedrze, cztery dni późn., w dzień patronki śpiewu kościelnego i patronki chóru katedralnego, św. Cecylii. Spoczął w kwaterze kapłańskiej na włocławskim cmentarzu komunalnym przy ul. Chopina.

Najmłodszy brat, Stanisław, jest ks. diecezji włocławskiej.

Kamiński K., Uczył nas muzyki i życia, „Przedświt" 2021, nr 125; Kondolencje władz miasta Włocławka, „Gaz. Pom." 2020, 19 XI; Niemira A., Homilia wygłoszona na pogrzebie sp. Ks. prał. Prof. Józefa Nowaka. Katedra włocławska, 21 XI 2020 r., KDW 104 (2021), s. 126-135; Szygenda Z., Sp. Ks. prał. Józef Nowak-w służbie Kościołowi, KDW 104 (2021), s. 119-126. Źródło fot. Rocznik Diecezji Włocławskiej" 2019.

 

Antoni Poniński