Ks. Jan Nepomucen Sobczyński

Z Włocławkiem ks. Sobczyński związany był zarówno przez trzy lata studiów seminaryjnych, jak i przez późniejszą 14-letnią pracę na stanowisku profesora (10 IX 1887-27 VI 1901) w tutejszym seminarium duchownym, chociaż nie posiadał wyższych studiów specjalistycznych poza seminaryjnymi. Prowadził wykłady z filozofii, łaciny i historii powszechnej, a także zastępczo (II-VI 1890) historii Kościoła powszechnego. Jako profesor upamiętnił się przede wszystkim poprzez rozbudzanie u seminarzystów zamiłowania do języka łacińskiego dzięki interesująco prowadzonym zajęciom. Przez 10 lat (1889 1899) pełnił funkcję bibliotekarza w książnicy seminaryjnej (pośredniczył w nabywaniu i przesyłaniu książek do biblioteki seminaryjnej także po przeniesieniu się z Włocławka do Kalisza), ale nic nie wskazuje na to, aby miał jakieś szczególne osiągnięcia w porządkowaniu i opracowaniu księgozbioru; ograniczał się raczej do załatwiania prac bieżących. Pracował poza tym przez pewien czas w archiwum kapitulnym. Jako bibliotekarz i archiwista utrzymywał korespondencję naukową z uczonymi polskimi, m.in. z Hieronimem Łopacińskim (dwa listy ks. Sobczyńskiego do Łopacińskiego zachowały się w Bibliotece PAU w Krakowie). Pomagał ks. S. Chodyńskiemu przy opracowywaniu kolejnych zeszytów wydawnictwa źródłowego Monumenta historica dioeceseos Wladislaviensis. Ponadto od 1894 r., ze względu na dobrą znajomość łaciny, pełnił obowiązki notariusza w Konsystorzu Generalnym. W tym czasie zgromadził już znaczną część swego cennego księgozbioru, wchodząc w posiadanie m.in. dubletów z biblioteki seminaryjnej.

Oprócz tego pełnił funkcję kapelana przy miejscowym szpitalu. Ponieważ profesorowie seminaryjni nie otrzymywali wówczas pensji, przydzielono mu etat proboszczowski w parafii Piątek Wielki, co dawało mu prawo do pobierania pensji proboszczowskiej, bez obowiązku rezydencji (przebywania w parafii) i spełniania obowiązków proboszczowskich.

Gdy w 1901 r. stało się pewne, że do diecezji po wakacjach wróci ks. Idzi Radziszewski ze stopniem doktora filozofii zdobytym na Uniwersytecie Lowańskim, ks. Sobczyński zrozumiał, że nie ma szans na dalsze utrzymanie się na stanowisku profesora w seminarium włocławskim. Przyjął więc zaproponowaną mu parafię św. Mikołaja w Kaliszu i 11 IV 1901 r. został instalowany jako jej proboszcz (prepozyt). mu Ostatecznie 30 VI 1901 r. opuścił Włocławek i przeniósł się do Kalisza. Z tym drugim co do znaczenia miastem diecezji włocławskiej związał się już do śmierci i zapisał się na trwałe w jego historii.

Jako proboszcz kontynuował rozpoczętą w drugiej połowie XIX w. przebudowę i odnowę świątyni parafialnej. W 1905 r. dokonano pod jego kierunkiem rekonstrukcji prezbiterium, następnie zaś świątynię przyozdobiono nową polichromią wykonaną przez artystów sprowadzonych z różnych ośrodków, m.in. przez Włodzimierza Tetmajera z Krakowa. Postarał się o konserwację (1920-1923) obrazu Rubensa „Zdjęcie z Krzyża".

Pełnił tu liczne funkcje kościelno-administracyjne: od 1901 r. sędziego surogata (zastępcy) tamtejszego konsystorza foralnego, a od 1905 r. jego przewodniczącego. Po wprowadzeniu w życie nowego kodeksu prawa kanonicznego od 1918 r. pełnił funkcje wikariusza generalnego na były oficjalat kaliski i wiceoficjała kościelnego sądu pomocniczego kaliskiego (do czasu ich zniesienia w 1929 r.). Od 1908 r. był dziekanem kaliskim.

Z dużym zaangażowaniem oddawał się sprawom społecznym i kulturalno-oświatowym. Był członkiem kaliskiego Towarzystwa Dobroczynności, współzałożycielem Stowarzyszenia Rzemieślników Chrześcijan pw. św. Józefa w Kaliszu, współzałożycielem (1905) Towarzystwa Biblioteki i Czytelni Publicznej im. Adama Mickiewicza (prezes w l. 1907-1910, 1928-1935) oraz utworzonej w 1907 r. Biblioteki Publicznej im. Adama Mickiewicza, Kaliskiego Towarzystwa Oświatowego (1909) i Muzeum Ziemi Kaliskiej (prezes w l. 1908-1914). W 1919 r. wybrany został do Rady Miejskiej z listy Związku Ludowo-Narodowego. Był członkiem założycielem Towarzystwa Przyjaciół Książki w Kaliszu, działającego w l. 1927-1936, a także członkiem Naczelnej Rady Bibliofilskiej powstałej w Krakowie w 1925 r. Główną pasją ks. Sobczyńskiego było jednak kolekcjonowanie książek i zabytków oraz historia. Interesowała go szczególnie historia Kalisza. Chociaż nie pozostawił poza nielicznymi drobnymi drukowanymi pracami, po sobie szerszej spuścizny pisarskiej, ważnym jego dziełem była prowadzona na bieżąco w l. 1901-1938 - wysoko oceniana przez badaczy, choć pisana bardzo subiektywnie, szczególnie w ocenie osób kronika parafii św. Mikołaja i miasta Kalisza (z siedmiu jej tomów zachowały się tylko cztery: 1, 5, 6 i 7 w Archiwum Diecezjalnym we Włocławku; pozostałe zaginęły w czasie II wojny światowej).

Zgromadził poważny zbiór, oceniany na około 10- 15 tys. jednostek: starych i nowych druków, rękopisów oraz archiwaliów (dokumentów i akt), a także obiektów muzealnych. Częściowo pochodziły one z opuszczonych klasztorów w Kaliszu i jego okolicach. Po śmierci Sobczyńskiego zbiory te zostały wywiezione przez Niemców; na część z nich natrafiono w 1945 r. w Bityniu, co może sugerować, że zostały one wywiezione przez Niemców do Poznania i tam zostały zniszczone podczas bombardowań miasta; istnieje też przypuszczenie, że księgozbiór Sobczyńskiego mógł być wywieziony w kierunku Łodzi. Żadne jednak z tych przypuszczeń nie zostało do dziś potwierdzone. Tylko niewielką część księgozbioru zachowaną w zamaskowanej komórce - ocaliła siostrzenica ks. Sobczyńskiego- Mieczysława Błażejewska, która czasopisma kaliskie przekazała Muzeum w Kaliszu, książki (w liczbie ok. 1500 woluminów; do dziś zidentyfikowano 547 woluminów)- włocławskiej bibliotece seminaryjnej (20 III 1946), natomiast archiwalia-Archiwum Diecezjalnemu we Włocławku.

Z odznaczeń świeckich ks. Sobczyński posiadał otrzymany w czasach carskich Order św. Stanisława 3 kl., a z kościelnych: godność kanonika honorowego (1898), od 1910 r. kanonika rzeczywistego kaliskiej kapituły kolegiackiej, w której zajmował kolejno wszystkie stopnie, aż do prałata prepozyta. Ponadto w 1930 r. otrzymał godność prałata papieskiego.

Zmarł 30 III 1942 r. w Kaliszu, przeżywszy 81 lat. Pochowany został na kaliskim Tyńcu; w 1945 r. zwłoki przeniesiono do rodzinnego grobowca na cmentarzu miejskim w Kaliszu. Jego epitafia znajdują się w zakrystii i lewej nawie kościoła św. Mikołaja w Kaliszu. W seminarium włocławskim jego nazwisko widnieje na tablicy poświęconej zmarłym rektorom i profesorom tej uczelni.

Miał czworo rodzeństwa: Władysława, Marię, Józefa i Edmunda. Władysław Sobczyński (1864-1932) wstąpił do zakonu benedyktynów (imię zakonne Jozafat), w 1924 r. osiadł w klasztorze w Lubiniu i tam zmarł. Maria Sobczyńska (1866-1921), zona Władysława Błażejewskiego, mieszkała wraz z rodziną u brata od 1912 r. Jej córka, Mieczysława Błażejewska (1896-1986), wieloletnia nauczycielka, odegrała znaczną rolę w ocaleniu pozostałej spuścizny ks. Sobczyńskiego. Józef Sobczyński (1867-1936) prowadził sklep w Stawiszynie i po śmierci tam został pochowany. Edmund Sobczyński (1879-1939), po ukończeniu gimnazjum filologicznego w Kaliszu, pracował jako urzędnik kolei żelaznej warszawsko-wiedeńskiej oraz pełnił kilka ważnych społecznie funkcji na terenie Kalisza.