Ks. Ignacy Mosiński

MOSIŃSKI IGNACY

(1812-1864), ks., wychowanek SD we Włocławku, powstaniec 1863 r.-rewolucyjny naczelnik okręgowy, jeden z pięciu kapłanów z terenu Królestwa Kongresowego skazanych przez Rosjan na śmierć za udział w powstaniu styczniowym i stracony

Urodził się 28 I 1812 r. w Ostrzeszowie (w Wielkim Księstwie Poznańskim) jako syn Józefa i Katarzyny z d. Gruszczyńskiej. Rodzice trudnili się rolnictwem. Miał dwóch braci. Od siódmego r. życia zdobywał początki nauki w szkole elementarnej w Ostrzeszowie. W 1827 r. (w piętnastym r. życia) został oddany przez rodziców do szkół publicznych w Kaliszu, gdzie ukończył klasę IV. Naukę musiał przerwać z powodu wybuchu powstania listopadowego, chociaż nie brał w nim udziału. Udał się do dworu w Kuźnicy Grabowskiej, gdzie do 31 VIII 1832 r. pełnił funkcję nauczyciela prywatnego. W 1832 r. został przyjęty do seminarium duchownego we Włocławku. Po odbyciu studiów filozoficzno-teologicznych został wyświęcony na kapłana 17 I 1836 r.

Po święceniach został wysłany na wikariat do Ko- biel Wielkich, gdzie pracował dwa i pół r. (do 1 IX 1838 r.). W 1838 r. został zaprezentowany na komendarza (administratora) par. Dmenin przez kolatora kościoła, p. Biernackiego, i został zatwierdzony na to stanowisko przez władzę kościelną. W Dmeninie od razu zaznaczył się jako niezwykle czynny i zapobiegliwy administrator, powiększył bowiem szczupły kościółek dmeniński, a także przyczynił się do rozszerzenia parafii. Za jego staraniem oraz zezwoleniem biskupa i zgodą okolicznych właścicieli majątków przyłączono do Dmenina: Kuchary, Łagiewniki, Bugaj, Posadówkę, Łowicz i Brzezinki. W Łagiewnikach (dzisiaj nazywa się Bugaj) stała kaplica św. Leonarda, którą dzięki zabiegom ks. Mosińskiego, swoim kosztem powiększyła właścicielka Zakrzewa.

Jako kapłan i jako człowiek zyskał sobie cześć i miłość powszechną, które towarzyszyły mu aż do grobu. Za zasługi dla diecezji władza kościelna obdarzyła go godnością kan. kapituły kolegiackiej kaliskiej. Już przed powstaniem styczniowym ks. Mosiński uświadamiał parafian, zachęcał do konspiracji i jawnego przeciwstawiania się polityce zaborcy. W tym duchu głosił kazania także w czasie powstania. Odczytywał z ambony dekrety Rządu Narodowego, zakazywał parafianom płacić czynsz i podatki państwowe. 15 i 16 VIII 1863 r. wygłosił w kościele dmenińskim do ludu szczególnie płomienne kazanie o patriotycznych obowiązkach Polaka. Zachęcał włościan do chwycenia za broń i do czynnego poparcia powstania. Mówił o miłości Ojczyzny, o potrzebie ofiar, o konieczności wypędzenia wroga, który naród polski ciemiężył, a kraj odzierał z czci i sławy. Rząd Narodowy powołał go na rewolucyjnego naczelnika okręgowego pow. piotrkowskiego.

Na skutek donosu, 2 X 1863 r. po przeprowadzonej rewizji w kościele, na plebanii oraz u brata ks. Mosińskiego, włościanina wsi Dmenin, podczas której nie znaleziono nic obciążającego-ks. Mosinski został jednak aresztowany i przewieziony najpierw do więzienia w Radomsku, a następnie do cytadeli w Piotrkowie. 8 X 1863 r. rozpoczęło się postępowanie przed Wojenno-Śledczą Komisją w Piotrkowie.

Oskarżenie oparto na wymuszonych przemocą zeznaniach mieszkańców par. Dmenin: Iohana Macha, Józefa Stolarczyka, Pawła Kępy, Walentego Nowińskicgo, Franciszka Basińskiego, Ignacego Stefańczyka, Wawrzyńca Fietzka oraz ewangelika Wilhelma Klicha Moskale posądzali ks. Mosińskiego o formalną i faktyczną działalność konspiracyjną, a więc formowanie oddziałów zbrojnych, zbieranie składek, udzielanie pomocy powstańcom. Bili go w czasie śledztwa i domagali się potwierdzenia oskarżeń. 6 XI 1863 r. ze- brane akta przekazano do naczelnika wojennego oddziału warszawsko-wiedeńskiej kolei, jen. mjr. bar. Teodora Radena. 4 III 1864 r. odbył się sąd polowy (przewodził mu mjr Zagórski), który orzekł, że ks. Mosiński „winien jest wszystkich stawianych mu zarzutów". Mimo licznych próśb mieszkańców par. Dmenin, podpisywanych także przez kolonistów niemieckich i Żydów, o ułaskawienie ks. Mosińskiego, naczelnik Raden za udział w powstaniu i szczególnie szkodliwą działalność rewolucyjną" pozbawił ks. Mosińskiego wszelkich praw osobistych, jak i nabytych z racji zajmowanego stanowiska, godności duchownej oraz skazał na śmierć przez powieszenie, w gronie kilkunastu innych uczestników powstania, w tym Ignacego Bleszyńskiego (ps. Malczewski)- dowódcy powstań- czego. Wyrok wykonano 5 III 1864 r. (w wyroku podana jest data śmierci według kalendarza rosyjskiego -22 II 1864 r.) w Piotrkowie. Świadkowie egzekucji zapamiętali ostatnie słowa skazańca: „Raduje się dusza moja, że schodzę z tego świata dla dobra Ojczyzny".

Zwłoki ks. Mosińskiego, wraz z ciałami współskazańców, zostały przez Moskali-zgodnie ze stosowaną przez nich zasadą zagrzebane na miejscu kaźni. Późn. zwłoki jego zostały przez mieszczan piotrkowskich wykopane i pochowane na cmentarzu piotrkowskim. Wydobycie ciał pozostałych skazańców brutalnie udaremnili kozacy moskiewscy, z grupy grabarzy ochotników wszyscy zostali okrutnie pobici, dwóch straciło życie, jeden został zesłany na Sybir. W 1925 r. (21 V) wmurowano tablicę pamiątkową ku czci ks. Mosińskiego w zewnętrzną ścianę kościoła w Dmeninie. 20 X 1928 r. zwłoki jego pochowano pod pomnikiem wybudowanym na cmentarzu w Piotrkowie Trybunalskim na cześć powstańców 1863 r.