Ks. Ignacy Charszewski

Włocławski Słownik Biograficzny, pod red. S. Kunikowski, tom 6, s. 12-13.

CHARSZEWSKI IGNACY LOJOLA PAULIN

pseud. (w prasie włocławskiej): Charix, Don Inigo, (1869-1940), ksiądz, popularyzator teologii, krytyk literacki, polemista, publicysta m.in. w czasopismach włocławskich; więzień i ofiara niemieckich obozów koncentracyjnych.

 

Urodził się 22 VI 1869 r. we wsi Lenie k. Dobrzynia n. Wisłą. Uczył się najpierw domu, zdobywając taką wiedzę, że złożył egzamin, na podstawie którego został przyjęty do gimnazjum w Płocku. Po ukończeniu szkoły średniej wstąpił w 1887 r. do Seminarium Duchownego w Płocku. Szerokie zainteresowania, nie zawsze naukami teologicznymi, spowodowały, że nawet powtarzał drugi rok. Wiele przemyśliwał nad swoim powołaniem, bo ukończywszy studia seminaryjne w 1893 r. za zgodą przełożonych, ale na własny koszt, udał się do Petersburga, aby tam studiować na Akademii Duchownej. Jednakże już po roku wrócił, do końca mając skrupuły, czy zostać kapłanem. Biskupowi płockiemu Michałowi Nowodworskiemu zawdzięczał rozwiązanie wielu wątpliwości i 8 IV 1894 r. przyjął święcenia kapłańskie. Jako wikariusz pracował rok w Wyszogrodzie, następny w Pułtusku, aby znowu wrócić do Wyszogrodu. Bardzo mu odpowiadała praca z proboszczem Wyszogrodu, znanym erudytą księdzem Antonim Borkowskim.

 Od 1898 r., przez dwa lata, był wikariuszem w katedrze płockiej, mając tu okazję do kontaktów z środowiskiem światłych kapłanów oraz ludzi świeckich. Widomym się stawało, że ksiądz Charszewski będzie znakomitym pisarzem, literatem, krytykiem i polemistą. On sam był o tym coraz bardziej przekonany i zapewne chcąc nabrać doświadczenia oraz wejść w środowisko osób piszących na łamach ówczesnej prasy, w 1900 r. uzyskał zezwolenie władzy diecezjalnej, aby przez dwa lata być wikariuszem w warszawskiej parafii NMP na Starym Mieście a proboszcza Jurgońskiego, który był redaktorem „Przeglądu Katolickiego".

Do diecezji płockiej powrócił w 1902 r., był najpierw przez trzy lata rektorem kościoła pofranciszkańskiego w Żurominie, potem kolejno proboszczem w Trzepowie, a od 1912 r. w Szpetalu Górnym pod Włocławkiem. Oddawał się z zapałem pisarstwu, wykazując wiele zrozumienia dla kwestii społecznej, co nie zawsze było mile widziane przez ówczesne ziemiaństwo. Cenił go za to bp Antoni Nowowiejski, honorując kanonią kapituły kolegiackiej w Pułtusku. Na probostwie w Szpetalu zastała ks. Charszewskiego zmiana granic diecezji w Polsce w 1925 r., w następstwie czego wraz z parafią znalazł się w diecezji włocławskiej. Ponieważ był zawsze związany z Mazowszem i diecezją płocką, nie czuł się dobrze w nowej diecezji, dość że w 1932 r. wrócił do swojej diecezji macierzystej i otrzymał probostwo w Dobrzyniu nad Drwęcą.

W ciągu 20-letniego pobytu w Szpetalu Górnym był bardzo silnie związany z Włocławkiem, do które go chodził codziennie pieszo (5 km), zimą i latem, po korespondencję i prasę, którą czytał niemal namiętnie. Zaznaczył się przede wszystkim w życiu kulturalnym miasta poprzez swoją publicystykę. Uwielbiał polemiki, które prowadził z adwersarzami na łamach miejscowych czasopism, przede wszystkim w „Słowie Kujawskim" (pod pseudonimami Charix i Don Inigo), gdzie w latach 1919-1924, prowadząc wspólnie z Tadeuszem Foppem, nauczycielem Gimnazjum im. ks. Jana Długosza-dział literacki, opublikował około 500 tekstów, oraz „Dzienniku Kujawskim", w którym w 1932 r. ukazało się około 40 jego artykułów. W tym czasie tłumaczył także bajki Iwana Krylowa oraz próbował sił w poezji. Wstawił się, kilka miesięcy trwającą, ciętą dysputą prasową, w której występował przeciwko nadmiernemu kultowi Stefana Żeromskiego (w latach 1926-1927 wydał ponadto cztery broszury pod wspólnym tytułem „Z bojów o Żeromskiego”), narażając się na protesty nauczycieli i młodzieży szkolnej, ostre repliki Romana Ściślaka na łamach „Expressu Kujawskiego", a nawet interpelację socjalistów w sejmie. Wspomniany R. Ściślak, zaliczając Charszewskiego do wybitnych oryginałów włocławskich okresu międzywojennego, tak ocenił jego pisarstwo z tego czasu: „Język miał bardzo staranny, polszczyzna jędrna, styl swoisty, z lekka przypominający Nowaczyńskiego, trochę go też przypominał czepianiem się personalnym swych adwersarzy oraz zjadliwą ostrością, co jednak u niego było złagodzone szczerą żarliwością wypowiadanych poglądów. Był bowiem bojowym publicystą katolickim".

Był już szeroko znany jako pisarz, i chociaż w Dobrzyniu nad Drwęcą prowadził normalne duszpasterstwo, nadal dużo pisał, czego owocem był cały szereg książek i artykułów z dziedziny literatury, teologii, filozofii i innych, tak w czasopismach katolickich, jak i świeckich. Ponadto prowadził obszerne osobiste zapiski, uzupełniane fotografiami czy wycinkami prasowymi, co dziś stanowi bogaty materiał do dziejów tamtych czasów.

W Dobrzyniu nad Drwęcą zastał go wybuch drugiej wojny światowej. Okazał się pasterzem nie tylko kościelnym, ale i patriotycznym, głosząc podniosłe, przepełnione miłością ojczyzny kazania i uroczyście odprawiając nabożeństwa różańcowe w październiku 1939 r. Spowodowało to reakcje Niemców. Został aresztowany 5 XI 1939 r. Więziony w kilku obozach przejściowych, ostatecznie 10 IV 1940 r. znalazł się w Sachsenhausen, gdzie na trzeci dzień, 14 IV 1940 r. zmarł na skutek ciężkiego pobicia przez oprawców obozowych.

ADW, Akta Kurii Diecezjalnej we Włocławku, Akta personalne ks. Ignacego Charszewskiego, sygn.: AKD pers. 30, Grzybowski M., Charszewski Ignacy Lojola Paulin, [w:] SPTK, t. 5, s. 176-197 (tamże bibliogr. podmiotowa i przedmiotowa); tenże, Martyrologium duchowieństwa diecezji płockiej w latach II wojny światowej 1939 1945, Płock 1982, s. 45-47, Jacewicz W., Woś J., Martyrologium, z 1, s. 189; Jezusek W., Ks. kan. Ignacy Charszewski proboszcz parafii Dobrzyń nad Drwęcą. „Miesięcznik Pasterski Płocki", 1951, 1.40, s. 143-150, Krajewski M., Słownik biograficzny ziemi dobrzyńskiej (do 1945 r), Lipno 1992, s. 545; Librowski S., Charszewski Ignacy ks, [w:] EK, t. 3, kol. 85; Sciślak R., Galeria oryginałów włocławskich, Włocławek 2002, s. 111-114; Wajer J., Recepcja twórczości Stefana Żeromskiego na prowincji, czyli włocławskie boje o autora Przedwiośnia", [w:] Między polityką a literaturą, Poznań 1999, s. 89-98; tenże, Życie kulturalne, s. 142-144, 151, 180, http://ejnik.wordpress.com/2008/12/08/osobo-wosc-ksiedza-charszewskiego

 

Witold Kujawski