Ks. Henryk Brzuski

Po powrocie ze studiów w 1924 r. został mianowany wykładowcą sztuki chrześcijańskiej w Seminarium Duchownym we Włocławku. Powierzono mu też stanowisko kustosza Muzeum Diecezjalnego. W 1925 r. dodatkowo otrzymał funkcję radcy kurialnego do spraw budownictwa w diecezji, a rok później został mianowany członkiem komisji państwowo-kościelnej ochrony zabytków kultury i sztuki na diecezję włocławską. W okresie międzywojennym należał do nielicznych w kraju znawców sztuki i budownictwa sakralnego.

W latach 1924-1932 był prefektem w Gimnazjum żeńskim Janiny Steinbokówny we Włocławku. W 1932 r. został mianowany wicerektorem Wyższego Seminarium Duchownego, a w 1938 r. egzaminatorem prosynodalnym.

W opinii alumnów uchodził za człowieka skromnego, gorliwego i roztropnego. W 1927 r. wydał dla nich skrypt pt. Dzieje budownictwa kościelnego. I chociaż nie miał najlepszej wymowy, to jego wykłady ze względu na dobrą znajomość przedmiotu cieszyły się wielkim uznaniem.

Oprócz problematyki teologiczno-filozoficznej oraz z zakresu sztuki, interesował się też medycyna, higieną, a nawet ogrodnictwem, zwłaszcza kwiatami. Spuściznę naukową ks. H. Brzuskiego stanowią artykuły poświęcone zabytkom Włocławka i okolicy, np. średniowiecznemu tryptykowi w kościele seminaryjnym czy restauracji kościoła św. Witalisa. Wiele uwagi poświęcił też współczesnej sztuce kościelnej, kościołom drewnianym czy też wystawom polskiego malarstwa.

Był aktywnym członkiem PTK. W jego Oddziale Kujawskim w latach 1929-1933 był członkiem zarządu, przede wszystkim jednak przez wiele lat kierował sekcją ochrony zabytków. Jako znakomity znawca sztuki i budownictwa kościelnego wygłosił na zebraniach otwartych szereg odczytów m.in. „O zabytkach przeszłości na Mazowszu" (1932), „Historia kościoła i zamku w Raciążku" (1933), „Zabytki artystyczne Włocławka" (1936).

Władze państwowe doceniając jego wkład w działalność życia kulturalnego w Polsce odznaczyły go w 1938 r. Złotym Krzyżem Zasługi.

Aresztowany 7 XI 1939 r. przebywał do 14 I 1940 r. we włocławskim więzieniu, a potem do kwietnia 1941 r. był internowany w zamienionym na obóz przejściowy klasztorze salezjanów w Lądzie, a następnie przewieziony do obozu koncentracyjnego Dachau, gdzie nadano mu nr 24 550. Przeznaczony do grupy inwalidów dostał się na blok 25. Zginął 12 X 1942 r.

Ksiądz H. Brzuski był znany ze swojego realizmu i nieulegania złudzeniom. Nigdy nie zachwiał się na duchu. Przeznaczony na śmierć przez zagazowanie w chwili wywózki ofiarował ks. Franciszkowi Korszyńskiemu (późniejszemu biskupowi) kawałeczek mydła, twierdząc, że jemu już nie będzie potrzebne i ze spokojem miał powiedzieć: „Ja wiem, że idę na pewną śmierć".