Ks. Feliks Gruse

Po wyzwoleniu, w l. 1945-1948 pracował w duszpasterstwie francuskim. Spotykając się tam niejednokrotnie z przejawami niesprawiedliwości społecznej, wyrobił w sobie szczególną wrażliwość na te sprawy, która pozostała mu do końca życia. Pewnie dlatego zawsze bliskie mu były ideały równości społecznej.

W 1948 r. wrócił do kraju i podjął funkcję wikariusza w parafii Lipno oraz kapelana w miejscowym szpitalu. Po dwóch latach został proboszczem parafii Szpetal Górny i pracował tam 16 lat (1950-1966). W parafii tej m.in. w 1955 r. sprawił organy dla kościoła parafialnego, a w 1957 r. zbudował kościół filialny w Witoszynie.

We Włocławku osiadł na stałe w 1966 r. Dnia 31 marca objął niedawno powstałą (1958) parafię Najświętszego Zbawiciela i pracował w niej przez 22 lata. Został przysłany przez biskupa włocławskiego Antoniego Pawłowskiego jako kolejny kapłan uważany początkowo przez władze komunistyczne za przychylnie nastawionego do nowego systemu - mający szanse wybudowania tu kościoła parafialnego, chociaż kilku poprzednim to się nie udało, m.in. dwóm doświadczonym już budowniczym kościołów ks. Stanisławowi Anzorge (1909-1967), administratorowi tej parafii w latach 1958-1959, i ks. Józefowi Prorokowi (1909-1987), administratorowi w latach 1960-1966. F. Gruse zaraz na początku urzędowania (1966), dokonał przebudowy i nieznacznego powiększenia tymczasowej kaplicy (na ok. 500 osób) na rogu ulic Jagiellońskiej i Chmielnej, którą wybudował ks. S. Anzorge. Dzieło budowy nowego kościoła parafialnego stało się ukoronowaniem jego pracy w tej parafii. Po otrzymaniu w 1981 r. od władz państwowych zezwolenia na budowę, nowa świątynia (na ok. 1500 osób), zlokalizowana przy Parku im. Łokietka, została wzniesiona w ciągu pięciu lat (1983-1988). W samej organizacji prac budowlanych ks. Gruse korzystał wydatnie z pomocy ks. Stanisława Płaszczyka, wikariusza tej parafii.

W działalności duszpasterskiej ks. Gruse zwracał szczególnie uwagę na nauczanie dostępne dla przeciętnych parafian. Jego kazania były krótkie i proste, ale treściwe. Organizował spotkania dla inteligencji, angażował do współpracy kapłanów wspierających duszpasterstwo stanowe (dzieci, młodzież, inteligencja), starannie dobierał rekolekcjonistów (przeważnie z duchowieństwa zakonnego). Dbał też o katechizację dzieci i młodzieży, chociaż jako proboszcz osobiście jej nie prowadził. Starał się natomiast o zapewnienie właściwych warunków do katechizacji, budując kolejne salki katechetyczne. Miał też zrozumienie dla warunków materialnych parafian i nigdy nie pobierał wygórowanych ofiar za posługi duszpasterskie, a nawet niejednokrotnie z nich rezygnował, gdy zauważył, że byłoby to uciążliwością dla interesantów. Nie tylko sam to robił, ale i swoim wikariuszom zalecał, aby od ślubujących studentów przyjmować niewielkie ofiary.

Najcięższa była dla niego we Włocławku pierwsza połowa lat siedemdziesiątych XX w., kiedy to komunistyczne organizacje partyjne i zależne od nich urzędy przypuściły na niego zmasowany atak. W listopadzie 1972 r. aktywiści partyjni Włocławka zaczęli w zakładach pracy rozgłaszać oszczerstwo, że w czasie badań ks. Grusego w szpitalu stwierdzono pod jego ramieniem tatuaż SS-mana. Zostało to na tyle nagłośnione i spowodowało takie zamieszanie wśród wiernych, że Kuria Diecezjalna we Włocławku uznała za konieczne wydanie specjalnego komunikatu dementującego. Nieco ponad rok później ks. Gruse został skazany przez władze komunistyczne za pobudowanie kolejnej salki katechetycznej.

Ks. Gruse był też najpierw (od 1960) wicedziekanem, a następnie (od 1963) dziekanem dekanatu włocławskiego.

Zdobyte wykształcenie w zakresie historii wykorzystywał przede wszystkim jako redaktor "Kroniki Diecezji Włocławskiej" w l. 1959-1973 (od 1969 tylko formalnie, ponieważ od tego roku faktycznie redagowaniem „Kroniki" zajmował się ks. Bolesław Cieślak jako kanclerz kurii diecezjalnej). Ks. Gruse miał ambitne zamiary rozbudowania w niej działu historycznego, prowadzenia bieżącej bibliografii diecezji włocławskiej oraz odnotowywania wszystkich publikacji drukowanych kapłanów diecezjalnych. Planów tych nie udało się mu jednak urzeczywistnić, ponieważ nie znalazł chętnych do zajęcia się tymi tematami. Sam jako redaktor pisał i publikował niewiele; ma w swym dorobku jedynie 21 pozycji drukowanych. Są to krótkie opracowania dotyczące historii i historii sztuki: szkice z dziejów diecezji włocławskiej, życiorysy zmarłych kapłanów, recenzje. W latach 1973-1976 należał jeszcze formalnie do komitetu redakcyjnego "Kroniki". Jego dziełem jest też „Rocznik Diecezji Włocławskiej" na rok 1962, który wyróżnia się solidnym opracowaniem merytorycznym, a przede wszystkim wprowadzeniem krótkich informacji historycznych o poszczególnych parafiach.

Prowadził też przez kilka lat działalność dydaktyczną w zakresie historii. Był wykładowcą tego przedmiotu we włocławskim Niższym Seminarium Duchownym (1958-1961), a przedtem nauki o Polsce i świecie współczesnym oraz historii sztuki chrześcijańskiej w Wyższym Seminarium Duchownym (1955-1957).

Odznaczony został przez władze kościelne naj- pierw tytułem radcy, potem przywilejem używania rokiety i mantoletu, a w 1975 r. godnością kanonika honorowego włocławskiej kapituły katedralnej.

Po przejściu na emeryturę 30 VI 1988 r. pozostał we Włocławku. Zmarł 12 XI 1989 r. w szpitalu w Łodzi. Pochowany został na cmentarzu we Włocławku (przy al. Chopina) w kwaterze kapłańskiej. Jego nazwisko figuruje także na tablicy upamiętniającej zmarłych rektorów i profesorów w seminarium włocławskim oraz na tablicy w kościele Najświętszego Zbawiciela.