Ks. Cezary Onufry Pęcherski

krypt. X.C.P. (1881-1925)-ks., pedagog, historyk literatury, wychowanek WSD, potem wykładowca w Liceum Długosza i seminarium duchownym, prof. KUL

Urodził się, jako syn Antoniego, 12 VI 1881 r. w Sokółce k. Grodna. Początkowe wykształcenie zdobył w Częstochowie i tamże ukończył niższe klasy gimnazjalne. W 1898 r. wstąpił do seminarium duchownego we Włocławku, gdzie odbył 5-letnie studia filozoficzno-teologiczne. Obok obowiązkowych wykładów szczególnie interesował się literaturą polską. Wtedy też okazały się jego zdolności literackie; próbował swego pióra w drobnych nowelkach, z których kilka zamieścił w warszawskiej „Kronice Rodzinnej". Po ukończeniu studiów seminaryjnych w 1903 r. przyjął święcenia kapłańskie.

Po święceniach kapłańskich pełnił posługę duszpasterską w diecezji włocławskiej (kujawsko-kaliskiej), formalnie notowany jako rezydent, a od 1905 r. naj- pierw jako wikariusz w Piotrkowie Trybunalskim, potem tamże jako nauczający religii w szkole prywatnej, był tam także notariuszem przy konsystorzu foralnym piotrkowskim (1906-1909), a także przez r. kapelanem więzienia piotrkowskiego (1906-1907). Już tutaj dał się poznać jako wybijający się kaznodzieja. Jednocześnie kontynuował naukę jako eksternista w III Gimnazjum im. Jana Sobieskiego w Krakowie, gdzie w 1910 r. złożył egzamin maturalny. Następnie podjął studia z filologii polskiej na Wydziale Filozoficznym UJ. Słuchał tu wykładów z polonistyki, filologii klasycznej i germanistyki, a także z filozofii ścisłej. W 1913 r. uzyskał stopień mgra, a w 1916 r. stopień dra (filozofii) na podstawie pracy Brodziński a Herder (opublikowanej drukiem, Kraków 1916), napisanej pod kierunkiem I. Chrzanowskiego. Ukończył także kurs wymowy w szkole dramatycznej w Krakowie. W l. studiów w Krakowie posługiwał jako kapelan w tamtejszym domu zakonnym ss. sercanek. Prawdopodobnie już w wakacje 1914 r. został przez władzę diecezjalną wezwany do Włocławka dla podjęcia wykładów z j. polskiego oraz historii literatury polskiej w seminarium duchownym, ale wybuch I wojny światowej spowodował odwleczenie się w czasie realizacji tej nominacji. Dopiero w 1916 r. przybył do Włocławka i przez dwa I. (1916-1918) był tu nauczycielem j. polskiego w nowo powstałym Gimnazjum Filologicznym im. ks. Jana Długosza, a także wykładowcą j. polskiego oraz historii literatury polskiej w miejscowym seminarium duchownym. Jako świeżo mianowany prof. seminarium wygłosił w nim wykład inauguracyjny na rozpoczęcie r. seminaryjne- go 1917/1918. Dla podreperowania jego uposażenia władza diecezjalna przydzieliła mu formalnie etat proboszcza w Lądzie k. Słupcy, gdzie duszpasterstwo w jego imieniu prowadził wikariusz. We Włocławku zaznaczył się także jako kaznodzieja, m.in. podniosłą mową wygłoszoną na nabożeństwie żałobnym za duszę ś.p. Henryka Sienkiewicza, odprawione we włocławskiej bazylice katedralnej przez J.E. ks. bpa Zdzitowieckiego 21 XI 1916 r. („Kron. Diec. Kuj. Kalis." 1916, r. 10, nr 11, s. [321-326], błędnie wydruk, s. 289-294; toż w osobn. odb., Włocławek 1916). Opublikował tu ponadto Pieśń legionów. Jeszcze Polska nie zginęła" pod względem historyczno-literackim i ideowym (Pierwszy Rocznik 8-klasowego Gimnazjum Filologicznego im. ks. J. Długosza we Włocławku 1917/1918, Włocławek 1918, s. 6-21).

W 1918 r. przeniósł się do Lublina, gdzie został zaangażowany do pracy na zorganizowanym w tym r. przez ks. Idziego Radziszewskiego, kapłana włocławskiego, Uniwersytecie Lubelskim (późn. KUL). Rozpoczął wykłady na Wydziale Nauk Humanistycznych jako zastępca prof. historii literatury polskiej. Wykładał historię literatury staropolskiej, głównie szesnastowiecznej, zorganizował też seminarium polonistyczne. Pełnił także funkcję pierwszego kuratora Koła Polonistów KUL. Od 1921 r. prowadził wykłady z dykcji na Wydziale Nauk Humanistycznych oraz na Wydziale Teologicznym (do 1923 r.). W l. 1923-1925 wykładał na Wyższym Państwowym Kursie Nauczycielskim w Lublinie.

Nie zdążył opublikować dwutomowej pracy habilitacyjnej nt. Polska wymowa sejmowa czasów zygmuntowskich (wiek XVI do 1573 r) (ukazał się jedynie jej fragment pt. „Zygmunt August jako mówca sejmowy Przegląd Współczesny" 1923, r. 2, L. 6, s. 161-175 w rkp. pozostało także studium o Mikołaju Reju. Drobne prace zamieszczał w czasopiśmie „Ziemia Lubelska". Był założycielem i prezesem Oddziału Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza w Lublinie, a także wiceprezesem Lubelskiego Komitetu Obchodu Setnej Rocznicy Zgonu Stanisława Staszica (1924). Prowadził także działalność filantropijną. m.in. opiekując się przytułkiem dla dzieci w Lublinie. Księgozbiór, który gromadził jako warsztat pracy dydaktycznej i naukowej, po jego śmierci zakupiła Biblioteka KUL.

Zm. 26 VI 1925 r. w Lublinie i na tamtejszym cmentarzu został pochowany. Zapewne przez przeoczenie nie zamieszczono jego nazwiska na tablicy upamiętniającej rektorów i wykładowców włocławskiego WSD.