Ks. Baltazar Gissa

GISSA (GHISA, GHISSA, GIZA, GISZ) BALTAZAR ALEKSANDER

(1625-1689), kanonik i oficjał generalny włocławski, opiekun i darczyńca zbiorów bibliotecznych.

Urodzony w 1625 r. pochodził z rodziny szlacheckiej osiadłej w Prusach, herbu własnego. Pobierał nauki u jezuitów w Ingolstadzie w 1651 r. Następnie wyjechał do Rzymu, gdzie uzyskał stopień doktora obojga praw wydany in gymnasio publico reginis S. Eustachii 16 IV 1654 r. Po powrocie do kraju przyjął święcenia kapłańskie. Do kapituły katedralnej we Włocławku został przyjęty 4 XI 1662 r. i był instytuowany przez bp. Kazimierza Floriana Czartoryskiego (1655-1673) w Grabicy. Otrzymał wtedy wolną kanonię doktorską po zmarłym Piotrze Skibnickim (zm. 1662). Instalowali go kanonicy: Stefan Olędzki (zm. 1672) i Stanisław Mogilnicki (zm. 1672). Kolejnym etapem była habilitacja, która nastąpiła w sierpniu 1663 r. Również od bp. Czartoryskiego otrzymał stanowisko prałata-archidiakona w kolegiacie kruszwickiej w 1661 r. Przyjęto go jeszcze do kapituł: warszawskiej kapituły św. Michała na zamku w Krakowie, a 13 IV 1674 r. do kapituły katedralnej gnieźnieńskiej, którą otrzymał od papieża Klemensa X. W diecezji włocławskiej pełnił obowiązki oficjała generalnego od 25 VIII 1681 r. do 1689 r. Był również dziekanem wolborskim i sekretarzem królewskim. W ramach kapituły katedralnej we Włocławku przez długi okres był prokuratorem majątku kapitulnego (wielokrotnie był wysyłany w celu przeprowadzenia rewizji poszczególnych majętności kapitulnych), jak również pełnił obowiązki komisarza generalnego dóbr biskupich. Szczególną jego zasługa było zgromadzenie z własnych funduszy placów kapitulnych, wikariuszy i poszczególnych mieszczan, złączenie ich i wybudowanie dworku z zabudowania- mi gospodarczymi, a następnie przekazanie ich na rzecz miejscowej kapituły. W zamian za tę ofiarę w styczniu 1681 r. zostało zatwierdzone postanowienie o odprawianiu za niego, po śmierci, co roku mszy żałobnej w miesiącu kwietniu.

Gissa pełnił także obowiązki w bibliotekach kapituł katedralnych we Włocławku i w Gnieźnie. W pierwszym roku po wstąpieniu do grona kanoników włocławskich, czyli w 1663 r., został wyznaczony razem z archidiakonem Michałem Franciszkiem Czerniakowskim (zm. 1665) do uporządkowania dokumentów i ksiąg w archiwum kapitulnym. Z kolei w Gnieźnie w 1687 r. wraz z kanonikiem i bibliotekarzem biblioteki katedralnej Franciszkiem Augustynem Appelem (zm. 1690) podjął się rewizji i uporządkowania księgozbioru prawniczego (iuris bibliotheca) oraz wybrania książek do zabiegów konserwacyjnych.

Kanonik Gissa był darczyńcą miejscowych bibliotek: seminaryjnej, franciszkanów-reformatów i kapituły katedralnej. Fragment księgozbioru otrzymał również kanonik Marcin Protficz. Dotychczas zidentyfikowane pozycje świadczą o humanistycznych zainteresowaniach Gissy, wśród 31 woluminów z XVI i XVII w. znalazły się prace z prawa kanonicznego i cywilnego, dzieła teologiczne i historyczne. Gromadził pozycje w języku łacińskim i włoskim. Swoje książki sygnował imieniem i nazwiskiem oraz doda- wal obecnie pełnione funkcje w obrębie wymienionych wyżej kapituł. Poszczególne woluminy zaopatrywał raczej w skromną oprawę pergaminową. Jedyną pracą, którą sam napisał, było dziełko Modulla crucis perpetua lectissimis suavissimisque ardentium affectuum fructibus redundans (Oliwa 1682), dedykowane wstępującemu na stolicę biskupią włocławską Bonawenturze Madalińskiemu w 1681 r. Po śmierci 6 V 1689 r. jego zasługi i długoletnia służba w ramach kapituły włocławskiej zostały upamiętnione epitafium, z brązowego marmuru, na którym wykonano napis barokową minuskułą, z elementami majuskuły. Tablica jest umieszczona w lewej nawie, na trzecim filarze katedry włocławskiej. D(eo) O(ptimo) M(aximo) Magnae pietatis. Insignis memoriae Humanitate incomparabilis. HIC Expectat legente(m) ut ei aeterna(m) procet salute(m). BALTHASAR ALEXANDER GISSA Gnesnen(sis) Vladislavien(sis), Varsavien(sis) Canonic(us) Volborien(sis) Qui Post diuturna(m) patienter tolerata(m) infirmitate(m) in sedem ceoli Suprema(m) D(omi)num ascendente(m), Laetus secutus est.