Ks. Adam Jankowski

Ksiądz Jankowski po skończonych studiach w Leuven w 1912 r. powrócił do kraju i został (jak to było ówczesnej praktyce kościelnej) skierowany do pracy duszpasterskiej. Najpierw pracował jako wikariusz w Szadku (1912-1913), następnie przez dwa lata (1913-1915), jako prefekt w Kole, uczył w tamtejszych szkołach religii. W latach 1913-1920 miał formalnie przydzielony etat wikariusza w parafii kolegiackiej w Kaliszu, za który otrzymywał fundusze na swoje utrzymanie.

Z Włocławkiem ksiądz Jankowski był związany (oprócz czasu studiów seminaryjnych) jako profesor w Wyższym Seminarium Duchownym przez 34 lata (wliczając w to okres II wojny światowej). 10 IX 1915 r. bp S. Zdzitowiecki mianował go „zastępczym" profesorem filozofii (zastępstwo trwało rok). W międzyczasie jednak rozszerzono znacznie zakres nauk przyrodniczych, które zostały powierzone księdzu Jankowskiemu (fizyka, chemia oraz najogólniejsze zasady kosmografii, meteorologii, geologii i biologii ogólnej, ze szczególniejszym uwzględnieniem strony teoretycznej w związku z filozofia). I trzeba przyznać, że do ich wykładania był on świetnie przygotowany dzięki studiom lowańskim. Po wprowadzeniu w 1918 r. we włocławskim Seminarium Duchownym dwóch lat studiów filozoficznych, ksiądz Jankowski objął większość dyscyplin filozoficznych, które wykładał do końca życia (w czasie II wojny światowej wykładał również filozofię i socjologię w seminarium duchownym paulinów w Częstochowie).

Oprócz wykładów w Seminarium Duchownym ksiądz Jankowski w latach 1916-1917 uczył również w Gimnazjum im. ks. J. Długosza geografii i geometrii. Ponadto, przez pewien czas uczył religii (1918/1919) i logiki w Gimnazjum Realnym (ob. LZK) oraz przez kilka lat (1921-1923) fizyki w Liceum im. Piusa X we Włocławku. Po 1918 r. uzyskał państwowe uprawnienie do nauczania fizyki i propedeutyki filozofii w szkołach średnich ogólnokształcących i seminariach nauczycielskich. 21 VIII 1922 r.

został mianowany wizytatorem nauczania religii w szkołach włocławskich, a od 1928 r. był cenzorem ksiąg religijnych. Działalność naukowo-dydaktyczna księdza Jankowskiego we Włocławku była bardzo ważna, gdyż jako profesor filozofii przyniósł ze sobą z Zachodu powiew szerokiego odrodzenia filozofii chrześcijańskiej.

Wykształcony w stolicy studiów neotomistycznych w Leuven, gdzie żywo jeszcze pulsowały uruchomione przez ks. prof. Désiré Josepha Merciera (twórcę Wyższego Instytutu Filozoficznego w uniwersytecie lowańskim) wielkie siły naukowe, ksiądz Jankowski przyniósł do Włocławka głębokie umiłowanie środowiska uniwersyteckiego, z którego wyszedł, i tego wszystkiego, czym ono żyło.

We Włocławku ks. prof. A. Jankowski zastał zapoczątkowaną przez rektora ks. Idziego Radziszewskiego reformę studiów seminaryjnych, którą nie tylko poprowadził dalej, ale zwłaszcza w zakresie przedmiotów filozoficznych -przebudował całkowicie dotychczasową strukturę studiów, kierując się zasadami szkoły lowańskiej. Zakładając, że między nauką a wiarą nie może być sprzeczności, zwracał szczególną uwagę na najnowsze osiągnięcia nauk szczegółowych oraz na ich wykorzystanie w nauczaniu filozofii. Przyjmując metodę ks. prof. Merciera, prowadził wykłady z filozofii w oparciu o fundament nauk przyrodniczych.

Chcąc wyrobić u swoich studentów umiejętność ścisłego rozumowania oraz poszerzyć i pogłębić ich wiedzę, ksiądz Jankowski wprowadził, poczynając od 1919 r., tzw. colloquium philosophicum, na którym podawał najpierw wiadomości wstępne, następnie objaśniał metodę oraz pogląd na dzieje filozofii, po czym prowadził z alumnami lekturę źródłową, czytając i analizując dzieła klasyków filozofii, np. Kartezjusza Rozmyślania o zasadach filozofii itd. Ponadto, studenci pisali recenzje przeczytanych dzieł. Organizował także przez wiele lat cykle wykładów specjalistycznych, które następnie przerodziły się w seminaria filozoficzne, na których rozważano poszczególne kwestie filozoficzne i przygotowywano opracowania pisemne. Na spotkaniach naukowych pobudzał alumnów do dyskusji, utrzymywanych w granicach metody scholastycznej.

Byli uczniowie ks. prof. A. Jankowskiego podkreślają jego głęboką wiedzę i wysoki poziom wykładów, jego wnikliwość i pragnienie dokładnego poznania prawdy, jego troskę o szerokie oczytanie się studentów i o możliwość ich samodzielnej pracy naukowej. Był profesorem bardzo wymagającym. Chciał, aby przyszli kapłani posiadali gruntowną wiedzę. Dlatego złożenie u niego egzaminów kosztowało studentów wiele wysiłku, wytrwałości i pracy. To jednak owocowało w przyszłości.

Ksiądz Jankowski to nie tylko profesor. To również wychowawca-nazwano go „wybitnym pedagogiem kleru włocławskiego". Jako wychowawca budował wszystkich swoją sumiennością, punktualnością i zamiłowaniem do porządku. Nosił w sobie, mimo pewnej surowości, głęboki szacunek i miłość do wychowanków, żywo interesując się ich problemami, kłopotami i troskami.

W swoim dorobku naukowym ksiądz Jankowski ma dziewięć rozpraw i artykułów oraz 48 recenzji. Niektóre z tych rozpraw, zamieszczane w kolejnych zeszytach „Ateneum Kapłańskiego", zostały wydane w osobnych odbitkach jako pozycje książkowe, np. Złudzenia transformizmu według Louis Vialleton'a (Włocławek 1931), Tytuł i nazwa „ksiądz" (Włocławek 1937). Należy podkreślić, że to, co publikował ksiądz Jankowski, odznacza się oryginalnością, samodzielnością myśli i dojrzałością oraz precyzją logiczną i terminologiczną. Wiele jego tekstów to przede wszystkim bardzo wnikliwe i rzetelne recenzje poważnych dzieł filozoficznych (chociaż pisał recenzje dzieł również z innych dziedzin nauki), wywołujące często na łamach „Ateneum Kapłańskiego" ostre polemiki ze strony ich autorów. Recenzje te są przykładem rzetelności naukowej, kompetencji i fachowości autora.

Jako warsztat pracy naukowej służył mu planowo gromadzony osobisty księgozbiór z zakresu filozofii i nauk pokrewnych, liczący w 1939 r. około 1500 tomów, który utracił w czasie wojny. Po 1945 r. udało mu się go odtworzyć tylko częściowo.

Był znany i ceniony w ówczesnym świecie naukowym, chociaż nie był profesorem uniwersyteckim. Dla całości obrazu twórczości księdza Jankowskiego należy że ma on na swoim koncie także pozycje o charakterze popularnym, zamieszczane w czasopiśmie „Ład Boży", na aktualne wówczas tematy,

Ksiądz Jankowski po wojnie, w latach 1945- 1946, pełnił także funkcję rektora WSD we Włocławku. Od 1946 r. był członkiem Komisji Rewizyjno- Finansowej we włocławskiej kurii diecezjalnej oraz w 1949 r. delegatem do spraw wychowania w Seminarium włocławskim.

Jego twórcza i ofiarna działalność naukowo-dydaktyczna oraz prawdziwie kapłańska postawa były wielokrotnie podkreślane i doceniane przez władze kościelne. Wyrazem tego są następujące nominacje: w 1931 r. na kan. gremialnego kapituły kolegiackiej w Kaliszu, a w 1945 r. na prałata kustosza w kapitule włocławskiej bazyliki katedralnej; papież Pius XII mianował go 26 I 1946 r. prałatem papieskim.

Zmarł 16 V 1949 r. w szpitalu w Łodzi i 20 maja został pochowany na cmentarzu w rodzinnych Pabianicach. Nazwisko jego figuruje na tablicy upamiętniającej zmarłych rektorów i profesorów w WSD we Włocławku.

Brat ks. Adama Jankowskiego, Teofil Jankowski (1877-1951), był także kapłanem i pracował do 1925 r. w diecezji włocławskiej, a następnie w diecezji częstochowskiej.