Bp Maciej Gołańczewski

(?-1383), biskup włocławski.

Dokładnej daty urodzenia nie można ustalić. Był synem Świętosława z Wąsoszy, wojewody tczewskiego, i nieznanego pochodzenia Filomeny, oraz bratankiem bp. Macieja z Gołańczy, któremu zawdzięcza wyniesienie na biskupstwo włocławskie. Wcześnie zaczął karierę duchowną, chociaż jest wątpliwe, jakoby już w 1321 r., jak chce Długosz, należał do kapituły włocławskiej, mając tytuł doktora dekretów. Dzięki stryjowi szybko wszedł do wyższego duchowieństwa: w 1337 był już kantorem kruszwickim, w 1338 r. archidiakonem kruszwickim, a w 1352 r. został prepozytem włocławskim, mając w tej kapitule jeszcze jedną kanonię oraz prałaturę kustodię, a także miejsce w kapitule poznańskiej i uniejowskiej; nadanej mu w tym czasie kanonii płockiej prawdopodobnie nigdy nie objął.

Biskup Maciej zapewne uczynił bratanka swoim pierwszym współpracownikiem, skoro przewidział go na swojego następcę, zdając sobie sprawę, że król Kazimierz Wielki ma inne plany. Monarcha, widząc niedomagania zdrowotne bp. Macieja, planował już w 1353 r. wysunąć na biskupstwo włocławskie Wojciecha z Oporowa. Kiedy ta próba się nie udała, ponownie w 1560 r. prosił Stolicę Apostolską, aby ta mianowała biskupem włocławskim Świętosława z Wierzchowa. Widocznie pozycja bp. Macieja była na tyle silna, że usiłowania władcy spełzły na niczym. Biskup M. Gołańczewski przez swojego posła, kanonika włocławskiego Janka z Czarnkowa, w 1364 r. złożył rezygnację z biskupstwa, wskazując, że pragnieniem jego jest, aby następcą został jego synowiec, Zbylut Gołańczewski. Tak też się stało, bo papież 4 XII 1364 r. wystawił bulle prekonizacyjną dla Zbyluta, podnosząc go do godności biskupa włocławskiego. Ten przejął rządy w diecezji 4 VII 1365 r.

Nowy biskup znał dobrze diecezję i nie dziwi, że kontynuował politykę swego stryja. Prowadził dalej dzieło budowy katedry, chociaż nie wiadomo z jakich względów odstąpił od pierwotnych planów architektonicznych. Wzniesiono za jego rządów nawę główną która jednak nie dorównuje pięknem i harmonia prezbiterium wzniesionemu za bp. Macieja. Jednakże trzeba podkreślić jego pamięć o tej świątyni, którą wyposażał w potrzebne utensylia liturgiczne. Przy pisuje się mu sprawienie witraży, które zachowały się po dzień dzisiejszy, stanowiąc jeden z cenniejszych zabytków witrażownictwa w Polsce. Postarał się o duży dzwon, który potem przelewany, nosił długo imię „Zbyszek". W katedrze fundował altarię św. Barbary, tak dobrze uposażoną, że starało się o nią wielu wybitnych osobistości Kościoła w Polsce.

Lubił rezydować na zamku w Raciążku, który odbudowywał i umacniał. Z zachowanych dokumentów wynika, że dbał o uposażenie biskupstwa, także i to, które położone było poza granicami diecezji. O jego działalności czysto duszpasterskiej mało posiadamy wiadomości. Ale godnym podkreślenia jest, że zadbał należyte prowadzenie kancelarii biskupiej, polecając prowadzić księgę wpisów.

Nie dorównał swojemu wielkiemu stryjowi w długości pontyfikatu, bowiem zmarł w Raciążku 31 VII 383 r. Został pochowany w katedrze włocławskiej niedaleko wielkiego ołtarza. Pamięć o nim utrwalono na tablicy nagrobnej, niedawno zresztą odkrytej, i restaurowanej, gdzie stosowanymi wówczas skrótami zapisano: Reverendus in Domino Sbilutus episcopus Vladislaviensis moritur et hic iacet sepultus 1383.