Bp Wolimir

h. Sulima, (1252-1275), biskup kujawski.

J. Długosz zaliczył błędnie Wolimira do rodu Boleściców Jastrzębców. Według J. Bieniaka był synem Sulimy Budzisława, komornika księżnej Agafii, żony Konrada Mazowieckiego (1241), kontakty z dworem zapewniły mu awans na urząd sędziego łęczyckiego (1246-1257). Na urzędach spotykamy także jego brata Ostrzeszka, wojskiego, następnie cześniaka łęczyckiego, kasztelana spicymierskiego, poświadczonego źródłowo w l. 1246-1252. Rodzina Wolimira pochodziła jednak z Małopolski, do ziemi łęczyckiej przeniosła się po klęsce Konrada w zabiegach o tron krakowski, widocznie należała do jego stronnictwa. Karierę publiczną rozpoczął Wolimir od funkcji kapelana arcybiskupa gnieźnieńskiego Pełki, któremu towarzyszył 23 I 1235 r. w Nakle na zjeździe książąt -wielkopolskiego Władysława Odonica i gdańskiego Świętopełka. Przed 13 I 1238 r. awansował na prepozyta kapituły kruszwickiej, był nim aż do wyboru na biskupa kujawskiego. W starszej literaturze przypisywano mu także piastowanie godności archidiakona rudzkiego, co w świetle nowszych ustaleń wydaje się wątpliwe. Wolimir między 19 I a 18 IX 1241 r został kanclerzem łęczyckim księcia Konrada Mazowieckiego, a następnie jego syna Kazimierza i był nim aż do wyboru na biskupstwo kujawskie po śmierci Michała (8 VIII 1252). Według Rocznika Kapituły poznańskiej wybór i konsekracja miały miejsce jeszcze w 1252 r. Dnia 14 II 1253 r., już jako ordynariusz, spotkał się w Raciążku z księciem lubieszewsko-tczewskim Samborem II, który przyrzekł mu wierność i bezpieczeństwo osobiste i majątkowe. Z nowym biskupem pogodził się także Świętopełk gdański. Zdaniem niektórych badaczy do pogodzenia miało dojść właśnie w Raciążku (dyplom podaje tylko dux S.).

Wolimirowi udało się rozszerzyć znacznie majątek biskupstwa włocławskiego. 9 IV 1253 r. otrzymał od księcia krakowskiego Bolesława Wstydliwego prawo do lokacji miasta w kasztelanii łagowskiej. Z księciem spotkał się w Osieku k. Baranowa Sandomierskiego zapewne w drodze powrotnej z synodu wrocławskiego odprawionego przez subdelegata papieskiego Gerharda von Pforzheim. Tenże 20 IV 1253 r. pojednał w Kruszwicy biskupa Wolimira z Zakonem Krzyżackim. Spór dotyczył zapewne dóbr biskupstwa w ziemi chełmińskiej, które chcieli przejąć Krzyżacy. Na pogodzeniu zyskał biskup, bo wicemistrz pruski Henryk Stango sprzedał mu 20 III 1254 r. Golub. W l. 1252- 1253 Cielepała, kasztelan włocławski Zdzisław ze Sławska wraz z żoną Wojciechą nadał mu 3 wsie na Kujawach, to jest: Sławsk, Trzemiętowo i Dziarnowo. Mimo protestów brata kasztelana bydgoskiego Bogusława wsie pozostały w rękach biskupa, jedynie Dziarnowo Zdzisław w 1258 r. zamienił na Zagajewice k. Brześcia. Dnia 11 VI 1253 r. w Zgłowiączce książę Kazimierz przywrócił za wstawiennictwem biskupa połowę wsi Chełmce Male kościołowi kruszwickiemu, a 7 VII w Kłobii potwierdził nadanie wsi Siedlce k. Łęczycy dla katedry włocławskiej dokonane przez ojca księcia Konrada. Biskup 31 X 1253 r. w Gdańsku ustalił granice parafii oksywskiej.

Wolimir sprawnie administrował dobrami kościelnymi, ale i uczestniczył w ważnych wydarzeniach Kościoła polskiego. Był obecny 8 V 1254 r., obok legata papieskiego i pięciu innych biskupów, w Krakowie na uroczystościach ogłoszenia kanonizacji i podniesienia kości św. Stanisława, 21 II 1255 r. asystował arcybiskupowi gnieźnieńskiemu Pełce przy konsekracji biskupa poznańskiego Boguchwała z Czernelina, rok później wziął udział w naradzie łęczyckiej arcybiskupa z sufraganami w sprawie konfliktu biskupa wrocławskiego z księciem śląskim Bolesławem Rogatką. Rok później stawił się w Łęczycy (14 X) na synodzie, w trakcie którego m.in. ogłoszono krucjatę przeciwko Rogatce.

Wysoko ceniono jego pozycję i zabiegano o względy. Dnia 1 I 1255 r. w Szydłowie książę Bolesław Wstydliwy nadał biskupowi wieś Myślenice, a książę Kazimierz Konradowic 15 VIII tr. w Kramsku zezwolił na założenie miasta na prawie niemieckim, wybudowanie młyna nad Zgłowiączką oraz obdarzył przywilejami wsie biskupie Wieniec i Łopacino. Dwa lata później książę potwierdził kupno przez biskupa od Mikołaja Bartłomiejowica wsi Zmieńsko, Witowo i Oskowica. Mistrz krajowy krzyżacki Gerhard von Hirschberg w maju 1257 r. zabiegał u biskupów włocławskiego i sambijskiego o mediację w sporze z księciem Kazimierzem o ziemię Połeszkan i Galindię. Zapewne w rewanżu 24 VI 1258 r. w Toruniu Hirschberg potwierdził Wolimirowi dotychczasowe nadania biskupstwa w ziemi chełmińskiej. Biskup doprowadził do układu między Krzyżakami a biskupem płockim Andrzejem i tamtejszą kapitułą kończącego spór o posiadłości kościoła płockiego w ziemi chełmińskiej (19 XI 1257). Rok później potwierdził Krzyżakom dodatkowo dokument biskupa Andrzeja i kapituły płockiej, a Toruniowi nadał las i pole zwane Mokre za czynsz w wysokości 3 grzywien srebra.

W tym też czasie udało się biskupowi Wolimirowi uzyskać kilka cennych dóbr. Dnia 8 V 1255 r. książę Kazimierz przekazał mu miasto książęce we Włocławku wraz z młynem na Zgłowiączce. Donacja ta wraz z późniejszą wymianą kilku wsi (13 IV 1266) sprawiła, że biskupi kujawscy stali się wyłącznymi właścicielami Włocławka i jego najbliższej okolicy. 20 III 1258 r. wojewoda łęczycki Bogusza ze znanego rodu Doliwów na łożu śmierci uczynił biskupstwo najważniejszym po żonie Ludmile spadkobiercą. Realizując testament wojewody i decyzje wdowy, biskup przejął krótko potem klucz lubański n. Wisłą i nowogrodzki n. Drwęcą oraz Powsin na Mazowszu, mimo protestów bratanków. Chcąc zabezpieczyć się przed rożnymi roszczeniami, postarał się Wolimir o bulle protekcyjną papieża Aleksandra IV (20 VI 1259) dla całości dóbr biskupstwa i kapituły włocławskiej. W 1257 r. Wolimir popadł w konflikt z księciem tczewskim Samborem o zatrzymanie 7 wsi należnych biskupstwu na podstawie wcześniejszego układu z biskupem Michałem o zagarnięty statek. Spór zakończył kompromis zawarty za pośrednictwem komtura toruńskiego Hartmuta von Kronberga. Książę zwróci biskupowi 4 wsie na Pomorzu. W latach następnych obaj współpracowali przy fundacji klasztoru w Pogódkach (przeniesiono później do Pelplina). Wolimi przekazał konwentowi dziesięciny z 600 łanów. Kilka lat później doszło jednak do zatargu między biskupem a Samborem, który zagarnął cystersom oliwskim dobra gniewskie i nie chciał ich zwrócić. Wolimir obłożył księstwo Sambora interdyktem, co ułatwiło Mściwojowi II przejęcie księstwa tczewskiego. Biskup popierał konsekwentnie starania biskupa płockiego o prawo do jurysdykcji kościelnej w ziemi chełminskiej. Dnia 12 II 1259 r. przysądził ową jurysdykcją jako jeden z sędziów papieskich, biskupowi płockiemu Andrzejowi. Wyrok ten ani też skarga do Rzymu przeciw biskupowi pomezańskiemu o przejęci zwierzchności kościelnej nad Żuławami (1263) nie zmieniły istniejącej sytuacji. Dnia 22 IX 1259 r. biskup w Toruniu transumował odnowiony układ pokojowy między Zakonem a Świętopełkiem z 1253. W 1266 r. udzielił odpustu wszystkim wspierającym kościół dominikanów w Toruniu. Krzyżacy w tym czasie wznowili pretensje do dóbr biskupstwa kujawskiego w ziemi chełmińskiej. Sędziowie polubowni w osobach biskupa chełmińskiego Fryderyka i gwardiana franciszkanów toruńskich zalecili utrzymanie dotychczasowego stanu, zobowiązali jedynie bisku pa do  zapłaty jednorazowo Krzyżakom 100 grzywien srebra i odstąpienie dziesięciny z Gniewkowa i Wielowsi za jeden rok z uwagi na szkody Zakonu wynikające z niedotrzymania poprzednich układów. Za to mistrz pruski Ludwik von Baldersheim 30 III 1268 r. w Elblągu potwierdził biskupowi prawa do wspomnianych dóbr w ziemi chełmińskiej. Zapewne w odpowiedzi na to 29 IV tr. we Włocławku Wolimir potwierdził Zakonowi dziesięciny z ich kujawskich wsi, tj. Nieszawy i Orłowa. Między 1259 a 1265 r. przekazał Zakonowi wieś Murzynno k. Inowrocławia.

Biskup szczególnie aktywnie działał na Kujawach. Początkowo miał, o czym już wspominano, dobre stosunki z księciem Kazimierzem Konradowicem. Przed 1259 r. bez zgody księcia wybudował gród w Raciążku, na co początkowo Kazimierz nie reagował. Dnia 13 VI 1262 r. zwolnił Konradowie wieś biskupią Orle od ciężarów prawa książęcego oraz zezwolił biskupowi lokować na prawie polskim lub niemieckim 12 wsi, zwalniając je od ciężarów opłat i sądownictwa książęcego, innym dokumentem z tr. zwolnił 12 wsi biskupich od powozu i stróży. W 1261 r. Wolimir doprowadził w sporze o kasztelanię lędzką do ugody między Kazimierzem a księciem wielkopolskim Bolesławem Pobożnym. W 1264 r. Kazimierz i Wolimir współpracowali przy fundacji klasztoru dominikanów w Brześciu. Rok później doszło jednak do konfliktu między księciem a arcybiskupem gnieźnieńskim Januszem, Wolimirem i biskupem płockim Piotrem. Zarzucano księciu łamanie przywilejów Kościoła, bezprawne nakładanie świadczeń oraz zabór i grabieże dóbr kościelnych. Rzeczywiście Kazimierz zajął gród w Raciążku, szereg wsi i domy kanoników we Włocławku, ale był to odwet za sprzyjanie Bolesławowi Pobożnemu i Bolesławowi Wstydliwemu. Dnia 13 IV 1266 r. we Włocławku doszło do porozumienia między księciem a Wolimirem za cenę wypłaty 200 grzywien odszkodowania, otoczenia wałem i fosą miasta we Włocławku i rozszerzenia immunitetu dawnych wsi biskupich. Ostatecznie spór między arcybiskupem Janaszem i biskupami płockim i kujawskim załagodził legat papieski kardynał Gwidon na synodzie wrocławskim w 1267 r. Wolimir był przy zgonie księcia i pochował go w katedrze włocławskiej.

Od nowego księcia inowrocławskiego Ziemomysła otrzymał biskup przed 19 II 1268 r. nowy przywilej immunitetowy dla wszystkich dóbr biskupich i obu kapituł kujawskich. Rok później wykorzystał bunt rycerstwa kujawskiego przeciwko Ziemomysłowi, by uzyskać w dokumencie kruszwickim z 1 IX 1269 r. od księcia Bolesława Pobożnego potwierdzenie dotychczasowych przywilejów biskupstwa. Zagrożony we władztwie Ziemomysł przywilejem inowrocławskim 28 XI 1269 r. przyrzekł respektować prawa biskupstwa i nie występować przeciw biskupowi pod karą 2000 grzywien. Niefortunne wmieszanie się Ziemomysła do wojny domowej na Pomorzu w 1271 r. doprowadziło do jego wygnania z dzielnicy inowrocławskiej. Wolimir w wojnie domowej popart Mściwoja, za to książę gdański 8 IX 1273 r. nadał mu wieś Mały Komorsk wraz z immunitetem. Dnia 7 VIII tr. biskup pomógł Bolesławowi Pobożnemu przy wydaniu w Inowrocławiu wyroku w sprawie między Zakonem a księżną Eufrozyną i jej synem Władysławem Łokietkiem, książętami Brześcia Kujawskiego, dotyczącej zabójstwa mieszczanina z Chełmna. Wolimir po krótkich rządach Bolesława Pobożnego na Kujawach inowrocławskich przygotował grunt do przejścia dzielnicy w ręce księcia sieradzkiego Leszka Czarnego. Ten przed przybyciem do Inowrocławia potwierdził dotychczasowe przywileje dla kujawskich posiadłości biskupstwa i rozszerzył immunitet dla biskupiej kasztelanii wolborskiej (1273). Dnia 17 I 1274 r. papież Grzegorz X powierzył Wolimirowi tymczasowy za- rząd dóbr arcybiskupstwa gnieźnieńskiego. Na szczególne podkreślenie zasługuje udział Wolimira w procesie kanonizacyjnym ks. śląskiej św. Jadwigi. Był obok prowincjała dominikanów w Polsce Szymona egzaminatorem świadków zeznających o życiu i cudach księżnej. Przesłuchania miały miejsce w Trzebnicy i Wrocławiu w l. 1262-1264. Według tradycji akta procesowe opracował Szymon. Wolimir zmarł 10 VI 1275 r. Pozostawił pieczęć podłużną, na której stoi w szatach pontyfikalnych, w prawej ręce trzyma pastorał, w lewej Ewangelię, w otoku legenda: S. WOLIMIRI DI GRA EPI WLADIZLAVIEN.