Bp Stefan

(1168-1198/1206), kanclerz księcia Kazimierza Sprawiedliwego, biskup kujawski.

Nie znamy jego kręgu rodzinnego. Jan Długosz w Katalogu biskupów włocławskich nazywa go Polakiem, zaś w Rocznikach Niemcem, analogicznie jak w tzw. Katalogu wolborskim (biskupów włocławskich). Trudno też określić datę jego urodzenia i początki działalności publicznej. Na zjeździe jędrzejowskim, w trakcie którego książęta: poznański Mieszko III Stary i wiślicki Kazimierz Sprawiedliwy oraz abp gnieźnieński Jan i bp krakowski Gedko nadali cystersom jędrzejowskim różne dochody z okazji konsekracji kościoła klasztornego, pojawił się Stefan jako kanclerz (wiślicki) Kazimierza. Według literatury głównym celem zjazdu była detronizacja księcia mazowieckiego Bolesława IV Kędzierzawego i przekazanie tronu krakowskiego Mieszkowi Staremu, a Kazimierzowi dzielnicy sandomierskiej. Różnie datuje się czas zjazdu Według najnowszych ustaleń Janusza Bieniaka i Dariusza Karczewskiego miał miejsce w styczniu lub lutym 1168 r. Kościół konsekrowano zapewne w święto maryjne (2 II). Może wskazywać na to jego wezwanie (NMP i św. Wojciech). Niewątpliwie w Jędrzejowie był Stefan kanclerzem wiślickim, a po przejęciu przez Kazimierza dzielnicy sandomierskiej, dodatkowo został kanclerzem sandomierskim. Zapewne po przejęciu przez Kazimierza dzielnicy krakowskiej awansował na kanclerza ogólnodzielnicowego (krakowskiego).

Prawdopodobnie dzięki poparciu Kazimierza Sprawiedliwego po śmierci bpa Onolda (po r. 1180) został biskupem kujawskim, choć pierwsza wzmianka źródłowa o jego działalności biskupiej pochodzi dopiero z 1187 r. Tegoż roku książę wraz z biskupami, kujawskim Stefanem i płockim Witem, rozstrzygnął spór o kaplicę św. Benedykta w katedrze płockiej między potomkami jej fundatora a kapitułą płocką. Awans Stefana nie jest przypadkowy, bo zdaniem niektórych badaczy w chwili wyboru na biskupa był prepozytem kapituły włocławskiej. Niewiele można powiedzieć o jego pontyfikacie. 8 IX 1191 r. uczestniczył w poświęceniu kolegiaty NMP w Sandomierzu. Zapewne brał wówczas udział w synodzie zwołanym przez arcybiskupa Piotra. Wspierał klasztorek norbertanek w Strzelnie, nadając im dziesięciny ze wsi podarowanych tamtejszej kanonii. Około (1193-1198) dał norbertankom młyn w Kwieciszewie za Otłoczyn k. Słońska. Transakcja ta pokazuje, że biskupstwo starało się przechwytywać dobra położone nad drogą wiślaną. Dbał także o inne klasztory. Cystersom w Oliwie dał prawo wolnego pochówku, rezerwowane tylko dla kościołów parafialnych. Znane są jego nadania dla różnych kościołów. Przed 1198 r. Stefan konsekrował kościół pw. św. Trójcy w Lubiszewie, obdarzając go dziesięcinami ze wsi Taszewo i Biała. Przy pisuje mu się udział w sprowadzeniu joannitów na Pomorze Gdańskie. Za jego pontyfikatu nastąpił podział diecezji włocławskiej na trzy archidiakonaty: włocławski, kruszwicki i pomorski. Żył jeszcze 11 XI 1198 r., tego dnia konsekrował kościół pw. NMP w Świeciu, fundowany przez księcia lubiszewsko- świeckiego Grzymisława. Stąd błędnie Katalog wolborski i Jan Długosz datuje śmierć Stefana na rok 1197, podając przy tym jako miejsce pochówku katedrę włocławską, czego nie można wykluczyć. Datę ante quem jego zgonu wyznacza pojawienie się następcy, bpa Ogierza w r. 1206/1207. Stanisław Suchodolski przypisuje mu denar krzyżowy z literami SE znaleziony w skarbie z Ujmy Dużej k. Aleksandrowa Kuj. Znana jest jego pieczęć przywieszona do wspomnianego dokumentu księcia Grzymisława z 11 XI 1198 r. Przedstawia siedzącego na tronie bpa w szatach pontyfikalnych, w otoku majuskulna legenda, częściowo uszkodzona... PHANVS D... VLADISLAVIENSIS EPS. W dokumentach z 1187 r. i 1191 r. pisarze nazywają Stefana biskupem kujawskim. Najwyraźniej tytulatura biskupów włocławskich w końcu XII w. nie była jeszcze ustabilizowana. Tytulatura kujawska dopiero się kształtowała. Pieczęć sporządzono na początku pontyfikatu. Ale co ciekawe, tytulatury włocławskiej w legendach używali też następcy Stefana, zaś w dokumentach zwano ich z reguły biskupami kujawskimi, czy też później Kujaw i Pomorza.