Bp Stanisław Sarnowski

Niewyjaśnioną pozostaje także kwestia, kiedy Sarnowski podjął decyzję o wstąpieniu do stanu duchownego. Będąc w Rzymie w latach 1644 i 1645, wygłosił Sarnowski trzy mowy wydane potem drukiem: dwie na cześć św. Stanisława Biskupa i trzecią, okolicznościową, związaną z wyborem Giovanniego Battisty Pamphiliego na papieża, który przyjął imię Innocentego X. Czy wygłoszona mowa na cześć papieża miała wpływ na dalsze losy Sarnowskiego trudno przesądzić, ale to pewne, że w 1645 r. uzyskał dla siebie papieską prowizję na kanonię krakowską, która uposażona była wsią Rzezawa. Objął kanonię dopiero po zażegnaniu sporu z kapitułą krakowską, który rozstrzygnęła Rota Rzymska dekretem z dnia 23 VII 1647 r. na korzyść Stanisława. Gdy sprawa kanonii znalazła szczęśliwy finał, Sarnowski wrócił do kraju i 4 II 1648 r. przyjęty został do kapituły katedralnej.

Był już dojrzałym, liczącym około 33 lat, mężczyzną, kiedy uzyskał wszystkie święcenia kapłańskie i został inkardynowany do pełnienia obowiązków duszpasterskich w archidiecezji gnieźnieńskiej. Przez pewien czas przebywał na dworze biskupa płockiego Karola Ferdynanda Wazy. Po elekcji król Jan Kazimierz mianował Sarnowskiego swoim sekretarzem, którą to funkcję pełnił do przełomu lat 1654/ 1655, wtedy ponownie, z woli króla, został referendarzem koronnym, otrzymując jednocześnie prepozyturę w kolegiacie warszawskiej. Przed marcem 1658 r. król mianował Sarnowskiego opatem komendatoryjnym u cystersów w Sulejowie, którą to nominację zatwierdził papież Aleksander VII w lipcu 1659 r.

11 III 1658 r. król Jan Kazimierz mianował go biskupem przemyskim, a papieska prekonizacja na biskupstwo przyszła już 22 czerwca. Przed kanonicznym objęciem biskupstwa musiał Sarnowski uregulować kilka spraw - dalej pełnił funkcję referendarza koronnego, i co ważne, nie miał jeszcze sakry biskupiej. Dlatego też, chcąc mieć wpływ na sprawy diecezji przemyskiej, mianował księdza Stanisława Stramszewicza, archidiakona przemyskiego, swoim wikariuszem generalnym (24 VIII), udzielając mu jednocześnie wielu prerogatyw jurysdykcyjnych. Szybko doprowadził też do przyjęcia sakry biskupiej, którą otrzymał w swoim opactwie komendatoryjnym sulejowskim z rąk biskupa kujawskiego Floriana Czartoryskiego, a 3 IX 1658 r. objął diecezję per procura.

Upłynął prawie cały rok nim Sarnowski przybył do swojej diecezji. Uroczysty ingres do przemyskiej katedry odbył 20 X 1659 r. Od razu wziął się zdecydowanie za porządkowanie spraw diecezji. 28 I 1660 r. wydał list pasterski dotyczący sakramentu pokuty; 24 maja unormował prawa prepozytury w Krośnie, 16 sierpnia nadał nowy statut kapitule kolegiackiej w Jarosławiu. W roku 1661 zarządził wizytację dekanatów, by jak motywował, poznać rzeczywisty obraz zniszczeń po wojnie szwedzkiej, a w 1662 r. polecił dokonać spisu katolików obrządków rzymskiego i greckiego. W roku 1664 w wyniku wizytacji, której dokonał w katedrze przemyskiej, zredukował o trzech liczbę wikariuszy katedralnych, przywracając jednocześnie stan kolegium psałterzystów do 6 osób.

Jako senator bywał na posiedzeniach Senatu, a także i sejmu, ale dopiero od 1667 r. zaczął aktywnie uczestniczyć w życiu politycznym. W tym roku z ramienia Senatu wybrany został do komisji tzw. Iwowskiej. mającej uregulować sprawę wypłacenia należnych wojsku pieniędzy, a także do komisji lustracyjnej zniszczonego zamku w Przemyślu. W 1668 r. jako senator uczestniczył w sejmie abdykacyjnym. W czasie konwokacji został jednym z delegatów do rozmów z hetmanem wielkim koronnym Janem Sobieskim o zmniejszenie powinności z dóbr duchownych na rzecz wojska. W tym też czasie nastąpiło zbliżenie Sarnowskiego do prymasa Prażmowskiego, gdyż wybrany został do jego rady przybocznej.

W roku 1668, przeciwdziałając rozprzężeniu wśród duchowieństwa, a także w celu wzmocnienia dyscypliny księży, erygował 8 lutego w dekanatach drohobyckim i w Nowym Mieście bractwa kapłańskie, a także klasztor dominikanów w Borku koło Rzeszowa (12 maja) i klasztor franciszkanów konwentualnych w Kalwarii Pacławskiej koło Przemyśla. W czasie politycznej walki o tron królewski po abdykacji Jana Kazimierza bp Sarnowski nie wykazał się aktywnością. Uczestniczył natomiast w elekcji i był obecny 19 VI 1669 r., gdy wybrano królem mało znanego księcia Michała Korybuta. Złożył podpis na zaprzysiężonych przez króla paktach konwentach, z zastrzeżeniem, które dotyczyło artykułu przeciw dysydentom i odsunął się od spraw państwowych. Jednak gdy 14 X 1670 r. szlachta zgromadzona pod Gołębiem zawiązała generalną konfederację i stanęła w obronie króla, Sarnowski zdecydowanie opowiedział się za królem, związał się z jego stronnictwem i 10 I 1673 r., w obecności najbliższych współpracowników monarchy, zaprzysiągł akt konfederacji gołębskiej.

W następnych miesiącach czynnie uczestniczył w naradach, zdecydowanie dążąc do ugody między zwaśnionymi stronami. Uczestniczył w sejmie pacyfikacyjnym do 8 IV 1673), z którego ponownie wybrany został do Trybunału Skarbowego. Opowiedzenie się po stronie króla było jednocześnie wyrazem dezaprobaty wobec działań prymasa Prażmowskiego, którego, co warto przypomnieć, był osobistym doradcą. Było to szczere zamanifestowanie własnej postawy, zadeklarowanie właściwego rozumienia sytuacji politycznej i militarnej państwa.

Uczestnicząc w życiu politycznym, nie zaniedbywał bp Stanisław spraw diecezji. W 1676 r. rozpoczął budowę murowanego kościoła w Brzozowie, na wykończenie którego przeznaczył z własnej szkatuły kwotę 10 tys. złp. Konsekrował nowe kościoły, np. w Jaćmierzu, Samborze, Strzałkowicach. Odrestaurował kościół w Radymnie, a także rezydencję biskupią w Przemyślu. Potwierdził przywileje gospodarcze unickich cerkwi w Kamionce i Dalejowej (1669), potwierdził 27 VI 1676 r. odnowione dokumenty miasta Brzozowa, erygował w 1668 r. prebendy w Drohobyczu, a w roku następnym w Brzozowie, wreszcie wystarał się o królewskie zatwierdzenie fundacji sufraganii przemyskiej dla swojego wikariusza generalnego archidiakona Stanisława Stramszewicza. Łożył znaczne sumy pieniędzy na katedrę przemyską, seminarium duchowne, restaurację domu wikariuszy w Przemyślu. Ofiarował też katedrze złoty kielich i 4 srebrne kandelabry.

Jedynym przykrym zdarzeniem w całej działalności Sarnowskiego w diecezji przemyskiej był niepotrzebny konflikt z zakonem jezuitów, który niespodziewanie zaistniał w 1672 r., gdy biskup odmówił wydania zgody na rozbiórkę starego kościoła pw. św. Piotra w Przemyślu. Do odejścia Sarnowskiego z diecezji nie zdołano tego konfliktu zażegnać.

21 V 1674 r. obrano królem Jana III Sobieskiego. Czy biskup Sarnowski był na elekcji, nie wiadomo, ale 4 11 1676 r., w dniu rozpoczęcia sejmu koronacyjnego w Krakowie, celebrował uroczystą mszę świętą. Dla 60-letniego już biskupa Sarnowskiego było to na pewno zaszczytem, ale jeszcze większe wyróżnienie spotkało go 3 III 1676 r., gdy król Jan III Sobieski wręczył mu nominację na intratne i ważne biskupstwo kujawskie. Nominację zatwierdził papież Innocenty XI dnia 24 V 1677 r.

Od 1677 r. bp Sarnowski zaczął bardzo poważnie chorować, co być może uniemożliwiło odbycie uroczystego ingresu do katedry. We Włocławku nie bywał często, cały czas zamieszkiwał w pałacu biskupów kujawskich w Wolborzu. Poświadczony jest pobyt we Włocławku 20 VIII 1679 r., kiedy to w katedrze konsekrował sufragana Piotra Pawła Mieszkowskiego. Pod koniec 1680 r. gościł w Warszawie i tam 11 grudnia zakończył życie.

Uroczystości żałobne, w czasie których mowę pogrzebową wygłosił kanonik Marcin Protficz, odbyły się w katedrze włocławskiej 27 I 1681 r. Tu złożono doczesne szczątki biskupa Stanisława.