bp Mikołaj Kurowski

h. Śreniawa, (ok. 1370-1411), biskup poznański, kujawski, arcybiskup gnieźnieński.

Nieznana jest dokładna data urodzin Mikołaja, a także miejsce przyjścia na świat - Kurowo koło Bochni, też nie do końca jest pewne. Matką jego była Katarzyna o nieznanym bliżej nazwisku, ojcem Klemens, kasztelan żarnowski. Mikołaj miał siostrę Annę, która została ksienią w klasztorze klarysek w Starym Sączu, oraz dwóch braci - Jana, kanonika gnieźnieńskiego (zm. ok. 1407), oraz Piotra, późniejszego kasztelana sądeckiego i lubelskiego (zm. 1463).

Jako młody chłopak rozpoczął Mikołaj studia na uniwersytecie w Pradze, gdzie w 1385 r. otrzymał stopień bakalarza, a w 1389 r. tytuł magistra sztuk wyzwolonych. Swoją karierę w służbie królewskiej rozpoczął od stanowiska notariusza kancelarii królewskiej, a w latach 1393-1399 był już jej faktycznym kierownikiem, czyli protonotariuszem. Przez pierwsze trzy lata pełnienia tej funkcji (1393-1395) wraz z Mikołajem Trąbą, późniejszym podkanclerzym, porządkował archiwum koronne, reorganizował pracę kancelarii, a w dokumentach królewskich począł wprowadzać formułę relacji. Coraz bardziej wiązał się z dworem Władysława Jagiełły.

Jako kantor gnieźnieński, którym był już od 1393 r., wysunięty został przez Władysława Jagiełłę jako kandydat na biskupstwo poznańskie, które po wielu perypetiach i osobistych staraniach w Rzymie objął w 1395 r., zatrzymując dalej stanowisko protonotariusza kancelarii królewskiej. Pełniąc funkcje publiczne, M. Kurowski nie zaniedbywał swoich spraw osobistych. Gromadził powoli, lecz systematycznie, prywatny majątek, co pozwoliło mu w 1398 r. zrzec się dóbr odziedziczonych po rodzicach na korzyść braci. Sumienna praca i doskonała znajomość stosunków polsko-krzyżackich zjednywały M. Kurowskiemu przychylność Władysława Jagiełły, który w czasie zaostrzenia się konfliktu z Zakonem Krzyżackim wysunął jego kandydaturę na biskupstwo kujawskie, wakujące po księciu legnickim Henryku. Królewska nominacja w 1399 r. nie była zwykłym gestem wobec M. Kurowskiego, bowiem biskupstwo kujawskie należało do bogatszych w Koronie, a jego położenie w sąsiedztwie państwa krzyżackiego odgrywało w polityce królewskiej niebagatelną rolę. Król, obdarzając biskupstwem kujawskim, z jednej strony nagrodził wiernego dworzanina, a z drugiej powierzył zarządzanie tym biskupstwem osobie znającej realia stosunków polsko-krzyżackich. Obejmując zarząd diecezją kujawską, nie opuścił M. Kurowski dworu królewskiego, a zgodnie z życzeniem władcy dalej czynnie uczestniczył w życiu politycznym i kierował kancelarią. Przy jego udziale wydany został w 1400 r. dokument fundacyjny odnawiający działalność Akademii Krakowskiej, a nazwisko jego znajduje się tuż za królem i Piotrem Wyszem. W Radomiu, w 1401 r., był obecny przy królu, gdy panowie polscy zatwierdzali ugodę zawartą między Władysławem, Jagiełłą a wielkim księciem Witoldem; w tym też roku wraz z innymi możnymi sygnował kontrakt ślubny króla z Anną Cylejską.

Tylko dwa i pół roku był M. Kurowski biskupem kujawskim, bowiem - zgodnie z życzeniem króla i wolą papieża - został w 1402 r. wybrany arcybiskupem gnieźnieńskim. Sprawy państwowe tak bardzo go absorbowały, że nie pozwalały na dłuższe pobyty w archidiecezji, do stolicy której - Gniezna- przybywał tylko na kapituły generalne. Pochłonięty polityką, kierowanie sprawami Kościoła powierzył zaufanym współpracownikom. Czynił to z powodzeniem w jego imieniu wikariusz generalny doktor dekretów Mikołaj Strzeszkowicz z Łagiewnik.

Uporawszy się ze sprawą administrowania Kościołem, poświęcił się arcybiskup Kurowski całkowicie działalności politycznej. Jako znawca problemów krzyżackich w okresie pogłębiających się konfliktów politycznych między Koroną a Zakonem Krzyżackim mógł on w pełni wykorzystać swoje doświadczenie polityczne i spożytkować je dla dobra polskiej racji stanu. Jego doświadczenie i znajomość Krzyżaków postawiło go w rzędzie tych, którzy rozstrzygnięcie kwestii krzyżackiej widzieli w walnej rozprawie zbrojnej. Zanim jednak doszło do zbrojnego starcia, brał udział w 1404 r. w zjeździe z Krzyżakami w Raciążku (traktat podpisany 22- 23 V), a następnie uczestniczył w sejmie w Nowym Korczynie, kiedy rozstrzygano sprawę wykupu ziemi dobrzyńskiej zastawionej Zakonowi przez Władysława Opolczyka w 1392 r. Pieniądze na wykup, zebrane z podatków nałożonych przez ten sejm, również na duchowieństwo, zawiózł arcybiskup Kurowski wraz z Janem z Tuliszkowa w 1405 r. do Torunia. Po wyborze Ulryka von Jungingena na wielkiego mistrza krzyżackiego był M. Kurowski w 1407 r. w poselstwie od króla polskiego, które, oprócz złożenia gratulacji nowo wybranemu wielkiemu mistrzowi - omawiało sprawy ułożenia dalszych stosunków Korony z Zakonem.

W lipcu 1409 r. M. Kurowski uczestniczył w zjeździe możnowładców w Łęczycy, na którym Polska zobowiązała się nie odstępować Litwy na wypadek jej wojny z Zakonem. Decyzje zjazdu miało przedstawić wielkiemu mistrzowi poselstwo, do którego wyznaczono Wincentego z Granowa, Macieja z Łabiszyna i Mikołaja Kurowskiego. W czasie tego poselstwa M. Kurowski dostojników zakonnych, że król polski wkroczy na czele wojsk do Prus, jeśli Krzyżacy dokonają zbrojnego najazdu na Litwę. Współcześni uznali to za niezamierzoną zdradę, przekroczenie kompetencji, wreszcie zbytnią sumienność w dyplomatycznych rozgrywkach. Bardziej pewnym jest, że działał zgodnie z tajnymi instrukcjami królewskimi, które nie były znane całej radzie królewskiej, gdyż znaczna jej część była przeciwna zbrojnemu rozwiązaniu konfliktu z Zakonem. Gdy na początku sierpnia 1409 r. Krzyżacy zaatakowali Kujawy, północno-zachodnią Wielkopolskę i ziemię dobrzyńską arcybiskup Kurowski rozpoczął pertraktacje z Zakonem, które w niekorzystnej dla Polski sytuacji zakończyły się podpisaniem 8 X tr. rozejmu i pozostawieniem ziemi dobrzyńskiej w rękach krzyżackich.

W czasie wyprawy wojennej przeciwko Krzyżakom w 1410 r. arcybiskup Kurowski pozostał w Krakowie, gdzie w imieniu króla sprawował rządy, ale na wyprawę wystawił swoim sumptem chorągiew zbrojnych. Po bitwie grunwaldzkiej uczestniczył w przygotowaniu warunków pokoju toruńskiego (1 II 1411), był również w Toruniu przy jego podpisywaniu.

Działalność polityczna zdominowała dojrzałe lata życia arcybiskupa Kurowskiego, który sprawom Kościoła poświęcał znacznie mniej czasu, aniżeli wymagała tego piastowana godność arcybiskupa. Zwołał trzy synody: prowincjalny w Kaliszu (1406), na którym zapadła m.in. uchwała o egzaminach dla notariuszy publicznych, archidiecezjalny w Łęczycy (1408), gdzie wśród innych spraw zajęto się kwestią wizytacji parafii, oraz synod prowincjalny (1409), na którym dyskutowano o soborze w Pizie.

Sporo uwagi poświęcał arcybiskup Kurowski majątkowi arcybiskupstwa, dbając o jego pomnożenie, natomiast mniej przejawiał troski o budownictwo sakralne. Do poważniejszych inwestycji należy jedynie wybudowanie dwóch kościołów w Łowiczu: parafialnego i pw. Świętej Trójcy. O wiele bardziej energicznie działał w transakcjach handlowo-finansowych prowadzonych z kupcami z Flandrii, zdobywając znaczny majątek, który po jego śmierci przejął brat.

Jako typowy dworak, polityk dużej miary i znawca problematyki krzyżackiej miał niekwestionowane, wysokie stanowisko na dworze królewskim. To, jak i niemały majątek którym dysponował, przysporzyło arcybiskupowi Kurowskiemu wielu wrogów, którzy posunęli się nawet do oskarżeń o romans z królową Anną Cylejską. Sprawą owych pomówień i osądzeń arcybiskupa miał zająć się sejm w Glinianach. Jednak do tego nie doszło, gdyż M. Kurowski podczas polowania w okolicach Krzeczowa spadł z konia i zaniemógł. Zmarł 7 IX 1411 r. w Ropczycach, pochowany został w katedrze w Gnieźnie.