Bp Krzesław z Kurowzęk

h. Poraj, (ok. 1440-1503), biskup kujawski, kanclerz koronny

Urodził się ok. 1440 r. Jego ojcem był starosta generalny wielkopolski i kasztelan lubelski, również Krzesław, matką Ewa, córka Abrahama Czarnego (prawdopodobnie z Gaszyc). Małżeństwo to oprócz Krzesława miało jeszcze siedmioro dzieci: dwie córki Urszulę i Annę oraz pięciu synów. Najstarszy Piotr był marszałkiem dworu królewskiego, podskarbim koronnym i kasztelanem sandomierskim; Dobiesław wojewodą lubelskim i sandomierskim; Stanisław podkanclerzem, a następnie kanclerzem koronnym (od 11 X 1479 r. do maja 1480 r.); Jan starostą piotrkowskim, a Mikołaj wojewodą lubelskim. Wszyscy męscy przedstawiciele rodu Kurozwęckich, zwanych powszechnie Lubelczykami (od funkcji kasztelana lubelskiego, którą pełnił ojciec rodu - Krzesław), zajmowali intratne i ważne stanowiska publiczne.

W 1459 r. Krzesław rozpoczął karierę duchowną, otrzymując po swym bracie Dobiesławie kanonię włocławską. Jednocześnie tr. podjął studia na Akademii Krakowskiej, gdzie w 1462 r. otrzymał stopień bakalarza. Dziesięć lat później, w 1472 r., już jako pisarz królewski posłował od króla Kazimierza Jagiellończy ka do rady miasta Gdańska. W 1474 r. został sekretarzem królewskim, będąc jednocześnie plebanem w Bochni, a w 1476 r. został pierwszym sekretarzem króla. W tr. otrzymał godność kanonika krakowskiego. Dwukrotnie, tj. w roku 1476 i 1478, posłował ponownie do rady miejskiej Gdańska.

Krzesław miał szczególny dar gromadzenia coraz to nowych beneficjów: w 1478 r. uzyskał po Jakubie Kocie z Dębna dziekanię gnieźnieńską (ustąpił z niej w 1487 r., ale ponownie ją przejął w 1493 r.); w 1479 r. został kustoszem poznańskim, lecz po pięciu latach zrzekł się tego beneficjum na rzecz Jana Laskiego swojego sekretarza; w 1480 r. otrzymał kanonię gnieźnieńską oraz, być może, przemyską. W 1484 r. został kantorem krakowskim.

Na początku 1484 r. otrzymał z łaski króla Kazimierza Jagiellończyka godność kanclerza koronnego. Jego działalność publiczna nie była jednak imponują ca, za to bardzo aktywnie pracował w kancelarii królewskiej, gdzie m.in. jako pierwszy sekretarz prowadził księgę Metryki Koronnej oraz zredagował lub podpisał blisko 140 dokumentów królewskich. Będąc już kanclerzem, energicznie prowadził rewizje nadań królewskich, sprawdzając dokumenty zastawne oraz zainicjował w Polsce prowadzenie księgi wpisów odnoszących się do polityki zagranicznej (zaginęła w XVII w.). Będąc jednym z najbliższych współpracowników Kazimierza Jagiellończyka, przebywał, razem z królem, gdy ten na długie miesiące wyjeżdżał na Litwę i gdy umierał w Grodnie w 1492 r.

W 1492 r. zrzekł się jednego ze swoich beneficjów, tj. kanclerstwa gnieźnieńskiego, które otrzymał w 1489r, na rzecz swojego protegowanego Jana Łaskiego, ale już rok później otrzymał dwa kolejne dziekanie krakowską i probostwo św. Michała na zamku wawelskim. W 1493 r. otrzymał od papieża Aleksandra VI godność biskupa kujawskiego. Potwierdzenie papieskie z Rzymu przywiózł wysłany tam specjalnie Jan Łaski.

Po śmierci Kazimierza Jagiellończyka, Krzesław zaprzyjaźniony z Olbrachtem, popart jego kandydaturę do tronu polskiego, a po jego koronacji został bliskim współpracownikiem monarchy. Należał do bardzo aktywnych twórców statutów sejmu piotrkowskiego w 1496 r., jeździł w legacjach do wojewody mołdawskiego Stefana, odwodził króla od wyprawy mołdawskiej 1497 r.

Rozdźwięk między Krzesławem a Olbrachtem dokonał się na krótko przed śmiercią króla z powodu zarządzenia przez Olbrachta konfiskaty dóbr brata Krzesława Piotra, który pełniąc funkcję podskarbiego, dopuścił się znacznych nadużyć finansowych, ujawnionych na przełomie 1498/99 r. Decyzja królewska, mimo usilnych zabiegów kanclerza i całej rodziny, została jednak wykonana. Urażony kanclerz odsunął się od króla.

W czasie bezkrólewia po śmierci Olbrachta władzę w Koronie sprawował kard. prymas Fryderyk Jagiellończyk, z którym współpracowali Krzesław i podskarbi Jakub Szydłowiecki. Oni to przyczynili się do przeprowadzenia elekcji Aleksandra na króla Polski. Godząc się na kandydaturę Aleksandra, możnowładcy polscy uważali za stosowne wykorzystać trafiającą się okazję i wzmocnić swoją pozycję polityczną. Tak doszło do wydania w 1501 r. przez pretendenta do tronu przywileju mielnickiego, wzmacniającego pozycję polityczną możnowładztwa i odnawiającego formalnie unie personalną Polski z Litwą. Jednym z głównych architektów tego dzieła był Krzesław.

Po koronacji nowy król ugiął się przed Kurozwęckimi i odwołał konfiskatę dóbr Piotra, a Krzesław przyczynił się do aresztowania podkanclerzego Macieja Drzewickiego za jego udział w przeprowadzeniu konfiskaty dóbr.

Diecezję kujawską objął Krzesław w 1494 r. i rządził nią aż do śmierci. W zdecydowany sposób, bezwzględnymi metodami, niszczył resztki ruchu husyckiego. W czasie dziesięcioletnich rządów diecezją kujawską przeprowadził trzy synody diecezjalne: w Subkowie (styczeń 1494), w Bydgoszczy (wrzesień 1494) oraz we Włocławku (wrzesień 1499). Dla włocławskiej katedry pozostawił wiele aparatów kościelnych. Również jego staraniem rozpoczęto ok. 1503 r. budowę kaplicy mariackiej, którą ok. 1610 r. przebudowano z fundacji bpa Jana Tarnowskiego.

Bp Krzesław z Kurozwęk zmarł 5 IV 1503 r. w posiadłości biskupów kujawskich w Wolborzu. Pochowany został w katedrze włocławskiej, gdzie Jan Łaski ufundował mu marmurową płytę nagrobną.