bp Karol Mieczysław Radoński

Włocławski Słownik Biograficzny, pod red. S. Kunikowski, tom 2, s. 150-152.

(1883-1951), biskup włocławski, publicysta, liturgista, kaznodzieja, społecznik.

 

Urodził się 7 X 1883 r. w Kociałkowej Górce, koło Pobiedzisk, woj. wielkopolskie, w rodzinie ziemiańskiej (h. Jasieńczyk), jako syn Seweryna i Jadwigi z d. Kalkstein. Pierwsze klasy gimnazjalne ukończył w domu rodzinnym pod kierunkiem nauczyciela Niemca. W latach 1899- 1903 uczęszczał do Gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu, a następnie studiował na uniwersytetach: w Heidelbergu, Berlinie i Monachium. Przerwawszy studia, w 1905 r. wstąpił do Seminarium Duchownego w Poznaniu. Święcenia kapłańskie przyjął 14 II 1909 r. z rąk bp. Edwarda Likowskiego. Jako neoprezbiter pracował w parafii Czerniejewo koło Gniezna, a następnie, w latach 1909-1911, był wikariuszem w parafii św. Jana Jerozolimskiego w Poznaniu. W latach 1911-1914 pełnił funkcję drugiego administratora przy kościele podominikańskim (ob. jezuickim) w Poznaniu. W tym czasie zajmował się również duszpasterstwem młodzieży. W 1914 r. został mianowany administratorem w katedrze poznańskiej, a także jej drugim penitencjarzem oraz kaznodzieją. Z chwilą wybuchu I wojny światowej pełnił funkcję kapelana garnizonu wojskowego. Korzystając z tego stanowiska, pomógł wynieść z archiwum wojskowego wiele dokumentów ważnych dla powstańców wielkopolskich. W 1915 r. został notariuszem, a potem sędzią sądu biskupiego przy kurii poznańskiej. W latach 1912-1916 był redaktorem „Słowa Bożego", a w latach 1916-1918 „Przewodnika Katolickiego". W 1921 r. został proboszczem parafii św. Floriana przy kościele Najświętszego Serca Pana Jezusa na Jeżycach w Poznaniu, którą to funkcję pełnił do 1927 r. 

W dniu 8 IV 1927 r. został mianowany biskupem pomocniczym archidiecezji poznańskiej, a następnie (2 IV 1928) wikariuszem generalnym. W tym czasie jako delegat prymasa Augusta Hlonda wizytował ośrodki duszpasterstwa polonijnego we Francji.

Po śmierci bp. Władysława Krynickiego został powołany w dniu 7 IV 1929 r. na stanowisko biskupa diecezjalnego we Włocławku. Ingres do katedry włocławskiej odbył 20 V 1929 r. Będąc ordynariuszem włocławskim, dał się poznać jako doskonały administrator, społecznik i kaznodzieja. Jedną z jego pierwszych decyzji administracyjnych był, dokonany w dniu 1 I 1931 r., nowy podział diecezji na 19 dekanatów. Przez cały 22-letni okres sprawowania rządów w diecezji utworzył 8 nowych parafii i wybudował 68 kościołów i kaplic. Szczególną troską otaczał katedrę włocławską, którą wyposażył w trzy witraże Józefa Mehoffera oraz urządził katakumby dla zmarłych poprzedników. W swej posłudze pasterskiej starał się szerzyć kult Najświętszego Sakramentu, Matki Bożej i Świętych Pańskich. W diecezji włocławskiej zorganizował trzy kongresy eucharystyczne: w Kaliszu (1931), Sieradzu (1934) i Liskowie (1937). Natomiast sam jako biskup włocławski brał udział w międzynarodowych kongresach w Kartaginie (1930), Buenos Aires (1934) i Budapeszcie (1938). Dnia 8 IX 1937 r. koronował słynący łaskami obraz Matki Boskiej w Charłupi Małej koło Sieradza, a wcześniej ofiarował do korony obrazu swe rodzinne klejnoty. Natomiast po powrocie z tułaczki wojennej odbył we wrześniu 1946 r. pieszą pielgrzymkę dziękczynną z Sieradza do Charłupi Małej. Spośród świętych zabiegał o szerzenie kultu szczególnie św. Józefa, blog. Bogumiła i św. Stanisława Kostki. Był autorem książki Święci i błogosławieni Kościoła katolickiego (Warszawa 1948). W diecezji zasłynął jako propagator działalności społecznej i kulturalnej. Był gorącym zwolennikiem Akcji Katolickiej. Powołał nawet dla niej specjalne czasopismo- „Wskazania Akcji Katolickiej". Był zaangażowany w działalność Chrześcijańskich Związków Zawodowych i Chrześcijańskiego Uniwersytetu Robotniczego. Dnia 6 XII 1938 r. erygował Instytut Wyższej Kultury Religijnej. Kierując się troską o duchowieństwo diecezjalne, dnia 30 XII 1932 r. powołał Bratnią Pomoc Duchowieństwa Rzymskokatolickiego Diecezji Włocławskiej. Dążąc do zapewnienia bytu materialnego Wyższego Seminarium Duchownego zakupił w 1935 r. majątki: i Żydówek, przemianowane na Radonie i Jasieńczyk. Dnia 28 V 1932 r. utworzył Katolicki Związek Zrzeszeń, Instytucji i Zakładów Wychowawczych i Opiekuńczych Diecezji Włocławskiej  „Caritas". Z jego inicjatywy w 1932 r. oddano do użytku nowo wybudowany gmach Niższego Seminarium Duchownego. Od 1932 r. należał do komisji prasowej episkopatu, a od 1938 r. do komisji prawnej, natomiast po II wojnie światowej - komisji liturgicznej. Był członkiem komitetu organizacyjnego przygotowującego polską ekspozycję na światową wystawę prasy katolickiej w Watykanie w 1936 r.

Po agresji Niemiec na Polskę dnia 6 IX 1939 r. wyjechał z Włocławka z zamiarem udania się do Warszawy i spotkania się z prymasem. Szybkie postępy armii niemieckiej uniemożliwiły ten zamiar, a mając odciętą drogę powrotu, zdecydował się w dniu 16 IX 1939 r. przekroczyć granicę Polski i udać na przymusową tułaczkę najpierw do Rumunii, a potem na Węgry. Przebywając w Budapeszcie, organizował opiekę duszpasterską dla uchodźców i internowanych. W wyniku nacisków niemieckich na rząd w Budapeszcie musiał w lipcu 1940 r. opuścić Węgry i przez Jugosławię, Turcję i Syrię udał się do Jerozolimy, gdzie służył opieką duszpasterską Brygadzie Karpackiej. W czerwcu 1942 r. prezydent Władysław Raczkiewicz powołał go do Rady Narodowej w Londynie, jako przedstawiciela episkopatu Polski. Działał tam w różnych instytucjach kulturalnych i naukowych, informował także opinię światową o prześladowaniach polskiego Kościoła pod okupacją niemiecką oraz eksterminacji Żydów.

Dnia 7 XII 1945 r. powrócił do Włocławka, gdzie organizował niemal od podstaw duszpasterstwo w diecezji. Wznowił także działalność Niższego i Wyższego Seminarium Duchownego, a także Gimnazjum im. ks. J. Długosza we Włocławku. Dał się poznać jako przeciwnik nowego układu sił politycznych w Polsce i dlatego wśród różnych czynności pasterskich w latach powojennych szczególną uwagę zwracał na wizytacje w parafiach.

W dniu 11 XI 1937 r. został odznaczony przez prezydenta RP Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, natomiast 22 X 1934 r. przez rząd brazylijski Krzyżem Południa.

Zmarł 16 III 1951 r. we Włocławku i został pochowany w katedrze włocławskiej w krypcie biskupów włocławskich.

W swoim dorobku pisarskim pozostawił trzy pozycje książkowe, kilka artykułów oraz 16 listów pasterskich, w których starał się uwypuklić zagadnienia apologetyczno-dogmatyczne, a w nich problem wiary, drogi człowieka ku poznaniu Boga, problematykę ateizmu, tolerancji religijnej, a zwłaszcza rodziny, państwa, własności prywatnej, gospodarki i działalności dobroczynnej. Jako humanista i teolog wpisał się w historię diecezji włocławskiej jako jeden z największych jej pasterzy.

AAP, sygn. KAI 12369; ADW, Akta personalne bp. M.K. Radońskiego, sygn. 280a, b, c, d, h; AAG, Akta Hlondiana, 1944, t. V, cz. 1, s. 169-170; tamże, sygn. 1007/36; Instytut Polski i Muzeum im. gen. W. Sikorskiego w Londynie (Instytut Sikorskiego), A. 5.4/ 116;- Actes et documents du Saint Siége relatifs á seconde guerre mondiale, t. III, La Saint Siége et la situation religieuse en Pologne et dans les Pays Baltes 1939-1945, cz. 1, 1939-1941, cz. 2, 1942-1945, Città del Vaticano 1967; Cieszyński N.L., Roczniki Katolickie na Rok Pański 1930, R. VIII, Poznań 1930, s. 360-370; Dębiński J., Biskup włocławski Karol Mieczysław Radoński (1883-1951). Życie i działalność, Toruń 2001; tenże, Karol Mieczysław Radoński (1883-1951), biskup włocławski, „Zap. Kuj. Dobrz.", 2001, t. 16, s. 183-219; tenże, Poznański okres życia i działalności biskupa Karola Mieczysława Radońskiego, „Ecclesia. Studia z Dziejów Wielkopolski", 2003, t. I, s. 205-229; Frątczak W., Karol Mieczysław Radoński (1883-1951) biskup włocławski, [w:] Zasłużeni, s. 174-175; Grajnert J.P., Radoński Karol Mieczy- sław, [w:] PSB, t. 29, s. 741-742; Krasowski K., Karol Mieczysław Radoński, [w:] Biskupi katoliccy II Rzeczpospolitej. Słownik biograficzny, Poznań 1996; Zakrzewski T., Sp. Ksiądz Biskup Karol Radoński, „Tygodnik Powszechny", 1951, nr 18, s. 3.

 

Józef Dębiński