Bp Jan Drohojowski

(ok. 1505-1557), biskup kujawski.

Urodził się około 1505 r., zapewne w Drohojowie, jako syn Parysa i Katarzyny z d. Orzechowskiej. Rodzina Orzechowskich była wyznania prawosławnego. Jednak J. Drohojowski wcześnie zmienił wyznanie, skoro kształcił się najpierw w szkole katedralnej w Przemyślu, a od 15 IV 1519 r. w Akademii Krakowskiej, gdzie spotkał się z kilkoma późniejszymi wybitnymi osobistościami.

Jak wielu mu współczesnych, nabywał najpierw ogłady i szukał stosunków na dworze bp. Andrzeja Krzyckiego, skąd około 1525 r. udał się do Włoch, chociaż nie ma wiadomości, przy którym z tamtejszych uniwersytetów się zatrzymał. Owocem pobytu w Italii było otrzymanie doktoratu obojga praw. Otarł się także o kurię rzymską, służąc jako sekretarz kardynałowi Ghinucciemu. Przez cały ten czas pozostawał w stanie świeckim. Na wiadomość o śmierci ojca w 1529 r., powrócił do kraju i osiadł w rodzinnych dobrach w Drohojowie. Ponieważ znał wiele wysoko postawionych osób duchownych, postanowił zapewne, aby poprawić swój byt poświęcić się karierze duchownej. Mógł liczyć na jakieś biskupstwo, chociaż musiał przejść przez niższe stopnie kariery duchownej. Nie ma zanotowanej daty jego decyzji, ani gdzie to miało miejsce, ale musiało to nastąpić przed 1532 r., bowiem wtedy otrzymał probostwo w Drohobyczu, zaś następnego już roku kanonię w Krakowie. Sądzi się, że wówczas przyjął święcenia kapłańskie. Następnym, otrzyma- przezeń beneficjum kościelnym stała się kanonia w Przemyślu.

Jan Drohojowski żył w czasach, gdy w Europie powstawało wiele projektów reformistycznych, a i w Polsce nie brakowało zwolenników protestantyzmu. Ponadto był spokrewniony ze Stanisławem Orzechowskim, znanym zwolennikiem zmian w Kościele, oraz przyjaźnił się z Andrzejem Fryczem Modrzewskim, wybitnym pisarzem politycznym. To sprawiło, że uważano go za zwolennika daleko posuniętych reform, zaś uznanie, jakim się cieszył u króla Zygmunta Augusta, sprawiło, że w 1647 r. był przewidziany jako delegat na Sobór Trydencki. Było to już w czasie, gdy został biskupem.

Pierwszym biskupstwem J. Drohojowskiego była stolica w Kamieńcu (Podolskim), gdzie rządził diecezją stosunkowo krótko, bo od 26 VIII 1545 r. do 19 II 1546 r., stamtąd przeniesiony został na biskupstwo chełmskie, które piastował od 19 II 1546 r. do 25 II 1551 r. Czekał jednak na okazję przejścia na jedną z prestiżowych stolic biskupich. Modnym wówczas było przechodzenie na coraz większe diecezje, a J. Drohojowski znał drogę swoich poprzedników, chociażby biskupów Mikołaja Dzierzgowskiego i Andrzeja Zebrzydowskiego, którzy przez małe diecezje zdążali do większych. Kiedy więc bp Zebrzydowski 25 II 1551 r. przeszedł do Krakowa i diecezja kujawska zawakowała, jej następnym biskupem został, naturalnie z prowizji króla, właśnie J. Drohojowski z Chełma. Taką datę nosi bulla papieża Juliusza III wynosząca go na biskupstwo kujawskie i dwa inne listy polecające nowego biskupa tak kapitule włocławskiej, jak i miastu Włocławek oraz diecezji. Uroczysty ingres bp. Drohojowskiego do katedry włocławskiej nastąpił 25 IX 1551 r., ale jego rezydencją był Wolbórz, gdzie na swoim dworze skupił szerokie grono osób sprzyjających reformacji. Stało się to powodem, że u jednych stawał się popularny, jako „postępowo" myślący, inni zaś widzieli zagrożenie stąd płynące. Dlatego spotkał się z uwagami prymasa Zebrzydowskiego i samego Stanisława Hozjusza, a nawet papieża z jednej strony, a obroną królewską z drugiej.

Wydaje się, że tak do końca bp Drohojowski nie był zdecydowany, po której stanąć stronie. Bronił spraw Kościoła w włocławskiej, gdzie największe kłopoty sprawiał Gdańsk, jednak sam oddał luteranizmu kościół pw. św. Jana. Nie zdecydował się na opuszczenie Kościoła, w czym może zaważyły względy natury materialnej, jak zdają się świadczyć zachowane dokumenty, potwierdzające troskę biskupa Drohojowskiego o sprawy materialne w diecezji, ale i własne Nie ma jednak większych śladów jego działalności kościelnej we Włocławku, chociaż biskup Drohojowski cieszył się opinią człowieka dobrego i światłego. Jakaś gorliwość biskupia musiała w nim być, skoro ułożył katechizm i zbiory kazań dla swoich kapłanów. Szkodziło mu jednak to, że nie ukrywał poparcia dla zwolenników innowierstwa, którymi się otaczał, co było znane w diecezji. Podejrzenie o sprzyjanie herezji spowodowało nawet dochodzenia w tej sprawie, prawdopodobnie przez nuncjusza Alojzego Lippomano, w 1555 i 1556 r. Zdaje się, że oskarżenia o herezję potraktował poważnie, bowiem zaczął gorliwiej afiszować swoje przywiązanie do Kościoła.

Jako biskup kujawski nie przestawał, gdy była potrzeba, służyć królowi, czego przykładem mogą być jego wyjazdy w charakterze posła. Bez wątpienia sytuacja ta nie sprzyjała jego zdrowiu.

W 1557 r. biskup Drohojowski zaniemógł w Wolborzu i zmarł tam 25 czerwca. Nie jest do końca pewne, jakie było zachowanie się biskupa Drohojowskiego w czasie choroby i w chwili śmierci. Znamy jedynie relację Andrzeja Frycza Modrzewskiego, który był przy nim i podał, że otaczali go w chwili śmierci i na nią go dysponowali przyjaciele innowiercy, a sam biskup miał powiedzieć, że w przypadku powrotu do zdrowia jasno określi swoje wyznanie. W każdym bądź razie śmierć ta miała mieć cechy śmierci protestanta, o co pewnie ci ostatni się postarali, zwłaszcza Stanisław Orzechowski, który nawet wydał broszurę na ten temat oraz napisał, niestety niezachowany, życiorys J. Drohojowskiego.

We Włocławku, na wiadomość o śmierci Jana Drohojowskiego, w dniu 1 VII 1557 r., kapituła włocławska wybrała na administratora diecezji prałata kantora Feliksa Relskiego. Rozpoczął się ten sposób długi spór o kanoniczne obsadzanie biskupstwa kujawskiego.