Bp Bronisław Jan Maria Dembowski

W latach 1946-1950 studiował filozofię na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Warszawskiego. Jego profesorami m.in. byli: Tadeusz Kotarbinski, Władysław Tatarkiewicz i Izydora Dąmbska. W 1950 r. uzyskał tytuł magistra nauk humanistycznych. W tym samym roku wstąpił do seminarium duchownego w Warszawie. Święcenia kapłańskie otrzymał 23 VIII 1953 r. (z rąk kard. S. Wyszyńskiego). Po dwuletniej pracy duszpasterskiej jako wikariusz w Piastowie, w 1955 r. rozpoczął studia na Wydziale Filozofii Chrześcijańskiej KUL. Jego profesorami m.in. byli: o. Mieczysław Albert Krąpiec, Stefan Swieżawski i ks. Stanisław Kamiński. W 1961 r. uzyskał doktorat na podstawie rozprawy Próba ustalenia treści bytowej pojęcia przyczyny celowej w filozofii bytu, napisanej pod kierunkiem prof. M.A. Krąpca. W czasie studiów rezydował także w Izabelinie, gdzie proboszczem był wtedy ks. Aleksander Fedorowicz, który wywarł niewątpliwy wpływ jego na formację duszpasterską. 22 XII 1956 r. został mianowany rektorem kościoła św. Marcina w Warszawie, z którym związał się na ponad 35 lat. Był zarazem kapelanem ss. Franciszkanek Służebnic Krzyża.

Pracę naukowo-dydaktyczną rozpoczął najpierw jako asystent przy Katedrze Historii Filozofii na Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie w 1962 r., następnie jako adiunkt (1963-1969), a w końcu jako docent (1970-1982), po habilitacji z dziedziny historii filozofii na tymże wydziale. Podjął również wykłady w warszawskim seminarium duchownym w roku 1970 oraz w Akademickim Studium Teologii Katolickiej (przekształconym w 1988 r. w Papieski Wydział Teologiczny w Warszawie). Tamże został mianowany profesorem nadzwyczajnym (1981) i zwyczajnym (1990). Wykładał przede wszystkim historię filozofii, a przez pewien czas filozofię bytu - metafizykę. W latach 1982-1992 pełnił także funkcję dziekana.

Opublikował w tym czasie szereg prac, zwłaszcza z dziedziny metafizyki i historii filozofii. W latach 1969-1970 oraz 1975-1976 przebywał na urlopie naukowym w USA, gdzie podejmował badania nad filozofią amerykańską. Badania te zaowocowały książką na ten temat, wydaną w 1989 r. W latach 1975-1980 był członkiem Komisji Episkopatu Polski ds. Nauki. Od 1970 r. był członkiem Oddziału Warszawskiego Polskiego Towarzystwa Filozoficznego, a od 1981 r. - członkiem Towarzystwa Popierania i Krzewienia Nauki.

Obok długoletniej działalności naukowo-dydaktycznej prowadził działalność ściśle naukowo -badawczą, która zaowocowała 117 publikacjami (książki i broszury -16, art., sprawozdania, recenzje, wywiady - 101). Główne pozycje w jego dorobku naukowym to: Józef Leski i jego poglądy estetyczne, Studia „Philosophiae Christianae" 1965, t. 1, nr 1, s. 159-174; Spór o metafizykę. Główne poglądy na metafizykę w Polsce na przełomie XIX i XX wieku, Warszawa 1969 (rozprawa habilitacyjna); Zagadnienie stosunku filozofii Boga - teologii naturalnej - teodycei do filozofii bytu - metafizyki, „Studia Philosophiae Christianae" 1973, t. 9, nr 1, s. 127-140; Realizm tomistyczny, w: Studia z filozofii Boga, t. 4, Warszawa 1977, s. 141-183; Encyklika „Aeterni Patris" w Polsce, w: Studia z dziejów myśli św. Tomasza z Akwinu, Lublin 1978, s. 568-580; Bóg i jego relacja do świata, „Studia Philosophiae Christianae 1982, t. 18, nr 1, s. 63-103; O filozofii chrześcijańskiej w Ameryce Północnej, Warszawa 1989; Spór o meta- fizykę i inne studia z historii filozofii polskiej, Włoclawek 1997; Encyklika Fides et ratio" i problem dialogu, Studia Philosophiae Christianae" 2000, t. 36, nr 2, s. 53-66; Obszary naszej niewiary, „Studia Warmińskie" 2001, t. 38, s. 221-230.

Badania naukowo-filozoficzne Dembowskiego obejmowały trzy obszary: 1) historię filozofii w Polsce na przełomie XIX i XX wieku (ściślej lata 1864-1918); 2) metafizykę ze szczególnym uwzględnieniem filozoficznej problematyki Boga; 3) recepcję klasycznej filozofii bytu w amerykańskim współczesnym piśmiennictwie filozoficznym.

Badania naukowe nad historią filozofii w Polsce zainicjował już pracą magisterską napisaną w 1950 r. pod kierunkiem prof. W. Tatarkiewicza na temat: Józef Łęski i jego teoria nauki i sztuki. Dotyczyła ona poglądów filozoficznych J. Łęskiego (1760-1825), mało znanego polskiego uczonego, miłośnika nauki i sztuki, autora rozprawy o szkolnictwie zawierającej program wychowawczy i naukowy. Podana przez niego klasyfikacja nauk była pierwszą polską próbą klasyfikacji nauk, której kryterium stanowiły pragnienia ludzkie. Historii filozofii w Polsce ks. prof. Dembowski poświęcił również art.: Niepublikowany rękopis Adama Mahrburga: „Wykłady etyki", Warszawa 1890/91 oraz wspomnianą wyżej rozprawę habilitacyjną Spór o metafizykę. Główne poglądy na metafizykę w Polsce na przełomie XIX i XX w. (Warszawa 1969). W Sporze o metafizykę przeprowadził analizę trzech typów poglądów na tę gałąź wiedzy, dających się wyróżnić w polskich środowiskach filozoficznych na przełomie XIX i XX w. (a więc w czasie, gdy zarówno pod wpływem kantyzmu, jak i pozytywizmu żywe były także i w Polsce spory co do możliwości metafizyki jako nauki).

Niezmiernie ważnym kierunkiem twórczości filozoficznej Dembowskiego, który rozwijał się przez długie lata podejmowanych przez niego badań naukowych, była problematyka metafizyczna, akcentująca zwłaszcza miejsce i rolę, jaką w niej spełnia tzw. teologia naturalna, czyli filozofia Boga. Tej problematyce metafizycznej poświęcił również kilka kolejnych rozpraw, w których analizował: tomistyczne dowody na istnienie Boga (Człowiek w poszukiwaniu Boga, w: W kierunku człowieka, red. B. Bejze, Warszawa 1971, s. 133-152), stosunek filozofii Boga do filozofii bytu (Zagadnienie stosunku filozofii Boga do filozofii bytu, „Studia Philosophiae Christianae" 1973, t. 9, nr 1, s. 127-140), filozoficzne pojęcie Boga (Poznanie Boga jako Absolutu i Osoby, w O Bogu dziś, red. B. Bejze, Warszawa 1974, s. 51-64) oraz możliwość egzystencjalnego punktu wyjścia w metafizyce (Zagadnienie egzystencjalistycznego punktu wyjścia w metafizyce, „Studia Philosophiae Christianae" 1974, t. 10, nr 1, s. 29-47).

Korzystając z dwukrotnego pobytu na urlopie naukowym w Ameryce, zebrał wiele materiałów dotyczących sytuacji panującej aktualnie w filozofii tomistycznej w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie. Stały się one podstawą do wydanej książki O filozofii chrześcijańskiej w Ameryce Północnej (Warszawa 1989). W ten sposób dotychczasowy Spór o metafizykę został niejako uzupełniony drugim tomem o mało u nas znanym aspekcie amerykańskiej, współczesnej myśli filozoficznej, w której propozycją filozoficzną szczególnie interesującą autora był uprawiany i rozwijany w Ameryce realizm teistyczny. W przeprowadzonych analizach Dembowski starał się dotrzeć do koncepcji metafizyki leżących u podstaw różnych ujęć klasycznych zagadnień filozoficznych w pracach myślicieli amerykańskich oraz w ten sposób pragnął informować polskich czytelników o stanie tamtejszej filozofii. Publikacja ta jest nie tylko prezentacją stanowiska wybitnych tomistów amerykańskich, m.in. J. Owensa, J.D. Collinsa i innych, ale stanowi pogłębioną refleksję nad charakterem i wartością klasycznej filozofii bytu oraz jej aktualnością i skutecznością w rozwiązywaniu podstawowych problemów filozoficznych. Swoim zainteresowaniem objął także nowe nurty filozoficzne, m.in. filozofię procesu N. Whiteheada i jej recepcję przez filozofów katolickich, m.in. J. van der Vekena, oraz filozofię podmiotu w ujęciu B. Lonergana.

Uczestniczył aktywnie (głosząc referaty) w odbywających się w Polsce kongresach teologicznych i filozoficznych organizowanych przez czołowe katolickie ośrodki uniwersyteckie i wydziałowe oraz w wielu zjazdach i sympozjach naukowych. Jego zasługą, niezmiernie ważną dla filozofii w Polsce, jest długoletnia praca w redakcji wydziałowego czasopisma (półrocznika) „Studia Philosophiae Christianae" (wydawanego na Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie). Od początku jego istnienia (1965) pełnił najpierw funkcję sekretarza redakcji. a od 1971 r. zastępcy redaktora naczelnego.

Obok działalności naukowej prowadził także ożywioną pracę duszpasterską przy kościele św. Marcina na ulicy Piwnej w Warszawie, związanego z Zakładem w Laskach. Kościół ten stał się miejscem integrującym inteligencję katolicką Warszawy, tym bardziej, że od 1957 r. był także kapelanem Klubu Inteligencji Katolickiej w Warszawie. Jego kazania i rekolekcje, wygłaszane w kościele św. Marcina, ściągały licznych słuchaczy z całej Warszawy. nie tylko katolików i ludzi wierzących. Ta działalność spowodowała, że został on powołany w 1984 r. do Komisji Episkopatu Polski ds. Apostolatu Świeckich.

Był nie tylko rektorem tego kościoła, ale i kapelanem ss. Franciszkanek, których celem jest praca dla niewidomych. Zaangażował się również w duszpasterstwo niewidomych, wspierając kapelana Zakładu w Laskach, ks. Tadeusza Fedorowicza. W latach 1957-1967 był także duszpasterzem niewidomych archidiecezji warszawskiej. Uczynił również kościół św. Marcina miejscem ożywionych spotkań ekumenicznych i miejscem kontaktu ludzi wierzących i niewierzących. W latach 1980-1994 był członkiem Komisji Episkopatu ds. Dialogu z Niewierzącymi.

W czasie swego drugiego pobytu w Stanach Zjednoczonych (1975) zapoznał się z Ruchem Odnowy w Duchu Świętym. Po powrocie do kraju zaczął prowadzić grupę modlitewną przy kościele św. Marcina w Warszawie, a następnie przyczynił się do zjednoczenia już istniejących w Polsce grup charyzmatycznych, współpracując przy organizowaniu Krajowego Zespołu Koordynatorów Ruchu Odnowy w Duchu Świętym. W 1984 r. został duszpasterzem krajowym Odnowy w Duchu Świętym i jako przedstawiciel Polski brał udział w licznych spotkaniach światowych charyzmatyków. W 1991 r. został członkiem Międzynarodowej Rady Katolickiej Od- nowy Charyzmatycznej.

Dzięki jego działalności w czasie stanu wojennego kościół św. Marcina stał się siedzibą „Prymasowskiego Komitetu Pomocy Osobom Pozbawionym Wolności i ich Rodzinom", powstałego 17 XII 1981 r. Koordynował on pomoc ludziom uwięzionym i represjonowanym, doczekał się nawet napadu MO, która włamawszy się do budynków klasztornych, poturbowała członków komitetu. W 1988 i 1989 r. z ramienia Kościoła był obserwatorem obrad Okrągłego Stołu.

Papież Jan Paweł II mianował go 25 III 1992 r. biskupem diecezjalnym we Włocławku. Ta niewątpliwie ważna nominacja papieska w dotychczasowej drodze życia nie przerwała jednak jego twór- czej pracy naukowej na polu filozofii. Jako biskup wykładał w seminarium włocławskim na VI roku „Zagadnienia ateizmu". Nowe obowiązki pasterza diecezji może jedynie ją nieco ograniczyły i inaczej ukierunkowały. Jako biskup był członkiem Rady Naukowej Episkopatu Polski, Rady ds. Ekumenizmu, ds. Apostolstwa Świeckich, ds. Dialogu Religijnego, przewodniczącym Zespołu ds. Dialogu z Kościołem Starokatolickim Mariawitów, członkiem Międzynarodowej Rady Katolickiej Odnowy Charyzmatycznej, asystentem kościelnym Rady Ruchów Katolickich w Polsce.

Jako biskup włocławski utworzył 16 nowych parafii, reerygował kapitułę przy kolegiacie sieradzkiej (1993), dokończył przerwany przez śmierć bpa Jana Zaręby (1986) II Synod Diecezji Włocławskiej i promulgował jego dekrety (1994), utworzył trzy wikariaty duszpasterskie (1993) i dokonał nowej organizacji dekanatów (1994), erygował Radę Ruchów i Stowarzyszeń Katolickich (1999), gościł w Licheniu papieża Jana Pawła II (1999), przeprowadził nawiedzenie figury Matki Bożej Fatimskiej w diecezji (1996) i rozpoczął nawiedzenie parafii przez obraz Jezusa Miłosiernego (2001), złożył dwa razy sprawozdanie ze stanu diecezji Stolicy Apostolskiej podczas wizyt ad limina (1993, 1998), zamknął proces informacyjny 108 męczenników II wojny światowej (1996) oraz przewodniczył uroczystościom związanym z dziękczynieniem w diecezji za ich beatyfikację, a także wielu uroczystościom jubileuszowym, szczególnie z okazji Wielkiego Jubileuszu Roku 2000. Nadzwyczaj gorliwie pełnił posługę kaznodziejską w diecezji i poza nią, a jego dorobek w tym zakresie liczy ok. 1 tys. pozycji.

Wielokrotnie był odznaczany za swą działalność. Zgodności kościelnych otrzymał kapelanie papieską. Z odznaczeń świeckich m.in.: Krzyż Armii Krajowej, Krzyż Partyzancki, Złoty Krzyż - Odznakę (Kapelana Wojska Polskiego), Honorową Odznakę Westerplatte 1939 za zasługi, Złotą Odznakę Honorową Związku Inwalidów Wojennych, Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski oraz Komandorską Misio Reconciliationis.

Zmarł 16 XI 2019 r. w szpitalu we Włocławku i 23 XI został pochowany w krypcie biskupów włocławskich w podziemiach bazyliki katedralnej we Włocławku. Bp Bronisław Dembowski miał czworo rodzeństwa: Katarzynę (1919-2002), franciszkankę Służebnic Krzyża z Lasek (s. Zofia); Małgorzatę (1922-1942), łączniczkę AK; Franciszka (1924- 2015), inżyniera geologa; Piotra (ur. 1925), profesora mediewistyki romańskiej.