Bp Bonawentura Madaliński

Włocławski Słownik Biograficzny, pod red. S. Kunikowski, tom 5, s. 86-87.

h. Larissa, (ok. 1620-1691), biskup płocki, potem kujawski.

 

Urodził się ok. 1620 r. Rodzice, Anna Ściborowa Chełska i Piotr, właściciel Niedzielska w ziemi wieluńskiej, wysłali młodego Bonawenturę na dwór wojewody poznańskiego Krzysztofa Opalińskiego (najpóźniej w 1642 r.), gdzie szybko został sekretarzem wojewody. Z wojewodą był w poselstwie do Paryża w sprawie ponownego ożenku króla Władysława IV po śmierci Cecyli Renaty, teraz z Ludwiką Gonzaga Z poselstwa, które odprawiono w okresie od sierpnia 1645 r. do początków 1646 r., pozostawił Madaliński diariusz podróży, w którym nazywa siebie pisarzem "Jego Mości", tj. Opalińskiego. Po powrocie do kraju, w tym samym 1646 r. przebywał kilka miesięcy w Warszawie, gdzie czynił starania o laskę marszałkowską dla swojego dobrodzieja. Po kilku latach służby u wojewody zbliżył się Madaliński do dworu królewskiego, bowiem przeszedł na służbę królewicza Ferdynanda Karola, biskupa płockiego. Tu zapewne szybko zyskał sobie przychylność królewicza, gdyż wkrótce podjął pracę w kancelarii królewskiej, po czym niedługo, za wstawiennictwem króla Jana Kazimierza, otrzymał (20 IV 1654) kanonię w kapitule poznańskiej. Cztery lata później, 13 V 1658 r. został archidiakonem śremskim, a w 1660 r. kanclerzem arcybiskupa gnieźnieńskiego Wacława Leszczyńskiego. Dnia 18 VIII 1661 r. otrzymał kanonię w kapitule gnieźnieńskiej. W roku następnym, jako przedstawiciel kapituły gnieźnieńskiej i kanclerz prymasa, bronił interesów Kościoła w rokowaniach z przedstawicielami wojska grabiącego dobra kościelne. Wyrazem uznania dla dotychczasowej działalności Madalińskiego było mianowanie go przez prymasa w 1662 r. administratorem opactwa kanoników regularnych lateraneńskich w Trzemesznie, jak również oddanie w 1663 dwóch wsi arcybiskupich w 24-letnią dzierżawę. Nie bez znaczenia był również fakt powierzenia Madalinskiemu reprezentowania kapituły gnieźnieńskiej na sejmach w 1663 i 1666 r.

Rozliczne obowiązki wynikające ze sprawowania funkcji kanclerza prymasa godził Madaliński z obowiązkami wobec dworu królewskiego. Jako sekretarz i kierownik osobistej kancelarii Jana Kazimierza wywiązywał się ze swoich zadań chyba dobrze, gdyż uzyskał szczególne względy króla, który powierzał mu do wykonania wymagające dyskrecji zadania. Madaliński doceniał królewską przychylność i odwzajemniał się tym samym, pozostając przy królu nawet wtedy, gdy ten zmuszony okolicznościami abdykował. Posługa dla dworu została należycie wynagrodzona. Madaliński otrzymał kanonię w kolegiacie warszawskiej, kanonię a następnie prepozyturę w kapitule włocławskiej (1663), prepozyturę parafii w Piotrkowie Trybunalskim, wreszcie objął urząd pisarza prowentowego królewskiego w Koronie.

Już po raz ostatni, tuż przed abdykacją, okazał Jan Kazimierz królewską łaskę oddanemu dworzaninowi w czerwcu 1668 r., kiedy to nakłaniał biskupa płockiego Jana Gembickiego, aby ten przyjął Madalińskiego na swojego koadiutora.

Królewski list do papieża Klemensa IX z prośbą o zatwierdzenie kandydatury wysłany został z datą VI 1668 r., a dwa tygodnie potem bp Jan Gembicki wystawił oficjalną nominację. Ale bullę papieską, zatwierdzającą na koadiutorię wraz z tytułem biskupa netańskiego, otrzymał Madaliński dopiero 16 XI 671 r., natomiast sakrę biskupią przyjął w Warszawie z rąk bpa Jana Gembickiego 27 XII 1672 r. łącznie prawem dzierżawy trzech kluczy ziemskich.

Jako biskup nie wykazywał Madaliński zbytniej aktywności politycznej. Co prawda w 1673 r. jako przedstawiciel kapituły gnieźnieńskiej został wybrany prezydentem Trybunału Koronnego w Piotrkowie, a sejm tegoż roku wyznaczył go do komisji mającej rozstrzygnąć skargi na dzierżawców ekonomii i dopilnować wykonania ustawy o ekonomiach, lecz ty to funkcje drugorzędne. Na dodatek, w tymże 573 r. w sierpniu, zrzekł się prepozytury włocławskiej i zrezygnował z pisarstwa prowentowego. Również na sejmie konwokacyjnym zwołanym przez prymasa, aby ustalić czas i miejsce wyboru nowego króla 1674 r., nie był zbyt aktywny. Nawoływał jedynie o szybkiego i w spokoju przeprowadzonego wyboru.

Nim doszło do wyboru króla Jana III Sobieskiego, Madaliński mianowany został biskupem płockim po przeniesieniu 12 III 1674 r. Jana Gembickiego na biskupstwo włocławskie. Już jako biskup płocki podpisał akt elekcji Jana III, a następnie odbył ingres do katedry w Płocku 24 XII 1674 r.

Sejm w 1676 r. wyznaczył Madalińskiego do wykonania testamentu króla Jana Kazimierza. Po sześciu latach rządów diecezją płocką, w początku 1681 r. przeniósł się Madaliński z nominacji Jana III Sobieskiego na biskupstwo włocławskie, tym razem uzyskując papieskie zatwierdzenie już 2 IV tr.

Godność biskupa kujawskiego sprawował do końca swoich dni, nie angażując się specjalnie w życie polityczne, chociaż powszechnie wiadomym było, że należał do politycznych oponentów Jana III Sobieskiego.

W sprawach Kościoła był biskupem gorliwym, dbającym o dyscyplinę kościelną, starającym się ratować podupadające dobra biskupie. Odrestaurował pałac biskupów kujawskich w Wolborzu, jednak nic nie wiadomo o uposażaniu kościołów w aparaty kościelne, czy wznoszenie nowych obiektów kultu. Wszystko co osiągnął, było wynikiem mozolnej pracy. Zmarł 11 XI 1691 r. i pochowany został w katedrze włocławskiej.

Askanas K., Sztuka Płocka, Płock 1991, s. 151; Corpus inscriptionum, s. 44, 156; Czermak W., Ostatnie lata Jana Kazimierza, 1972, s. 341, 416-418; Korytkowski J., Prałaci gnieźnieńscy, t. 3, s. 575- 577; Kujawski W., Włocławek w czasach nowożytnych i jego dzieje kościelne, [w:] Włocławek. Dzieje miasta, t. 1, s. 226, 244, 255, 265, 293, 297, 308; Morawski M., Monografia, s. 60, 99, 145,147,151, 205, 226, 231, 305, 335, 351, 402-403; Müller W., Madaliński Bonawentura, [w:] PSB, t.19, s. 108-109; Niesiecki K., Herbarz, t. 6, s. 318.

 

Andrzej Szczepański