Bp Józef Marceli Dzięcielski

Po powrocie z Włoch pełnił obowiązki duszpasterskie w diecezji kujawsko-pomorskiej (włocławskiej); notowany jest też jako proboszcz w różnych parafiach na Kujawach. Przed 1796 r. otrzymał probostwo w Służewie, ale w tymże roku zrezygnował z niego i otrzymał probostwo w Izbicy, prezentowany (wskazany) na to beneficjum przez dziedzica Kaspra hr. Skarbka, nie mogąc jednak dobrze zorganizować duszpasterstwa w tej parafii z powodu braku księży, zrezygnował z niej 30 III 1819 r. Jednocześnie miał też probostwo w Liszkowie (1799), a potem w Piotrkowie Kujawskim, z filią w Kaczewie (1811). W 1800 r. otrzymał kanonię w kapitule katedralnej włocławskiej, z nominacji królewskiej, a podpisał ja (20 I tr.) król pruski Fryderyk Wilhelm (od II rozbioru Polski w 1793 r., kiedy to Włocławek został zagarnięty przez Prusy, przywłaszczył on sobie to dawne uprawnienie królów polskich); instalacja w kapitułę (uroczysty obrzęd wprowadzenia nowego kanonika, szczególnie w obowiązki liturgiczne) odbyła się 3 IV tr. Następnie, w okresie Księstwa Warszawskiego, ks. Dzięcielski otrzymał na podstawie decyzji z 16 VIII 1809 r., tym razem księcia warszawskiego Fryderyka Augusta Saskiego, godność prałata prepozyta (przewodniczącego) tejże kapituły, a instalowany został 28 IX tr. W kolejnych latach spełniał różne funkcje diecezjalne: był prowizorem seminarium włocławskiego (1809, 1816), mającym sprawować nadzór w imieniu biskupa diecezjalnego, nad porządkiem, funduszami oraz poziomem moralnym i naukowym w seminarium; sędzią surogatem (zastępcą oficjała, czyli przewodniczącego sądu kościelnego), a następnie oficjałem w konsystorzu włocławskim (ówczesnym urzędzie diecezjalnym).

W przekształconej, w ramach reorganizacji struktur kościelnych na ziemiach objętych granicami Królestwa Polskiego, diecezji kujawsko-pomorskiej na kujawsko-kaliską ks. Dzięcielski uzyskał 17 XII 1819 r. nominację, z woli cara Aleksandra I, na biskupa i sufragana tej diecezji i obdarzony został godnością biskupa tytularnego arateńskiego. Święceń biskupich udzielił mu biskup kujawsko-kaliski Andrzej Wołłowicz w kościele kolegiackim w Kaliszu 5 III 1820 r. Po śmierci ordynariusza Wołłowicza, ks. Dzięcielski z wyboru kapituły katedralnej pełnił przez rok, od 12 III 1822 r., obowiązki administratora (zarządcy) diecezji. W tymże roku (13 III) został przedstawiony przez Komisję Rządową Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego namiestnikowi Królestwa Polskiego jako kandydat na wakujące biskupstwo kujawsko-kaliskie, ale jego kandydatura nie została zatwierdzona przez Stolicę Apostolską. Zamiast niego biskupem kujawsko-kaliskim został mianowany 10 III 1823 r. dotychczasowy sufragan lubelski bp. Józef Koźmian.

Po przejściu dotychczasowego biskupa lubelskiego Wojciecha Skarszewskiego na arcybiskupstwo warszawskie, lubelska kapituła katedralna 30 IX 1824 r. wybrała na administratora diecezji lubelskiej bp. Dzięcielskiego. Przybył on do diecezji lubelskiej najprawdopodobniej na początku 1825 r. i zatrzymał się w wiejskiej rezydencji biskupów lubelskich w Kumowie. Prekonizację (uroczyste zatwierdzenie) papieża Leona XII na stanowisko nowego rządcy diecezji uzyskał 21 XII 1825 r. Odbył uroczysty ingres do katedry w Krasnymstawie i objął rządy w diecezji 20 V 1826 r. Ponieważ wyznaczony na nową katedrę lubelską kościół pojezuicki pw. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty był zdewastowany, przeniósł z Krasnegostawu nabożeństwa katedralne i kapitule do kościoła pokolegiackiego św. Michała Archanioła w Lublinie. W 1832 r. zakończył dzieło remontu kościoła pojezuickiego w Lublinie, który stał się odtąd na stałe katedrą biskupią. Konsekrował sześć świątyń w diecezji, w tym m.in. w Kumowie, gdzie miał swoją stałą rezydencję.

Jako biskup lubelski dbał szczególnie o karność duchowieństwa, odbywał wizytacje kanoniczne parafii, prowadził działalność filantropijną, wydał szereg listów pasterskich. W 1826 r. wydał rozporządzenia odnośnie do uroczystych obchodów ogłoszonego przez papieża Leona XII jubileuszu powszechne go. W 1827 r. wydał programowy list pasterski pt. „Rozporządzenia pasterskie na diecezję lubelską", w których ogłosił „nowe przepisy postępowania" dla konsystorza w sprawie kongregacji (zebrań) dekanalnych, dziekanów, proboszczów itp. W 1830 r. rozesłał do proboszczów wykaz tematów („artykuły”), które miały być omawiane podczas generalnej wizytacji diecezji.

Po wybuchu powstania listopadowego włączył się czynnie we wspieranie go. Jako senator Królestwa Polskiego (Kongresowego), przebywając w tym czasie w Warszawie, brał udział we wszystkich posiedzeniach senatu, począwszy od 20 XII 1830 r. Popart uchwałę sejmową z 18 XII 1830 r., uznającą powstanie za rewolucję narodową i podpisał akt detronizacji cara Mikołaja I jako króla polskiego. Przesyłał do swojej diecezji rozporządzenia odnoszące się do głoszenia kazań patriotycznych, publicznych modlitw, święcenia znaków wolności narodowej i zbierania ofiar na rzecz powstania. Sam zadeklarował, podobnie jak inni biskupi, przekazanie na ten cel połowy swojej pensji. Po upadku powstania odżegnał się od niego, a nawet potępił je w wiernopoddańczym liście z 12 X 1833 r. do Iwana F. Paskiewicza, pogromcy powstania, a potem namiestnika Królestwa Polskiego, za jego wstawiennictwem uniknął grożącego mu zesłania i został przywrócony do łaski cara. Okupił to bolesną dla niego decyzją z 4 XI 1833 r., wydaną pod naciskiem Paskiewicza, o degradacji do stanu świeckiego dwóch kapłanów lubelskich, Michała Starzyńskiego i Wincentego Kroczewskiego, zaangażowanych do końca w ruch wyzwoleńczy. Odtąd stał się całkowicie lojalny wobec władz zaborczych, a podległemu mu duchowieństwu zalecał dystansowanie się od spraw politycznych.

Był odznaczony przez władze Królestwa Kongresowego Orderem Świętego Stanisława I klasy z Gwiazdą (1829). Zmarł w Kumowie, gdzie spędził ostatnie swoje lata, 14 II 1839 r. (w 71. roku życia) i został pochowany w krypcie podziemnej tamtejszego kościoła parafialnego.