Bp Jan Dziaduski

(1496-1559), h. Jelita, bp sufragan oraz archidiakon włocławski, następnie bp ordynariusz -kolejno: kamieniecki, chełmski i przemyski

Urodził się w 1496 r. w rodzinie rycerskiej w Opoczyńskiem jako syn Mikołaja Dziaduskiego (zwanego Pietuch, którego to miana używali także jego potomkowie), właściciela Kraśnicy i Maliszyc, oraz kasztelanki żarnowskiej Katarzyny z Drzewickich. Był siostrzeńcem bpa włocławskiego z l. 1513-1531, Macieja Drzewickiego (późniejszego prymasa), zarazem też młodszym bratem Jakuba Dziaduskiego, bernardyna, w I. 1540-1568 biskupa tytularnego enneńskiego i sufragana poznańskiego (miał również brata Stanisława, który został starostą poznańskim). Studiował na uniwersytetach w Krakowie (od 1513 r.) i w Bolonii (od 1519 r.), gdzie uzyskał doktorat obojga praw, oraz w Rzymie (ok. 1524 r.), co po jego powrocie do kraju otwarło mu drogę do pracy w kancelarii monarszej w charakterze sekretarza królewskiego. Dzięki protekcji należącego już wtedy do grona episkopatu wuja uzyskał w 1515 lub 1516 r. kanonikat katedralny we Włocławku, gdzie najdalej w 1530 r. awansował na prałaturę archidiakona i jako taki „na synodzie prowincjalnym roku 1532 bronił skutecznie pierwszeństwa biskupów włocławskich do koronowania królów i królowych polskich przeciw biskupom poznańskim" (S. Chodyński). Mimo to w 1537 r. przyjęty został również na członka kapituły katedralnej w Poznaniu (z posiadanego tam kanonikatu zrezygnował w 1541 r.-na rzecz wyniesionego na godność sufragana swego brata Jakuba), podobnie jak w różnym czasie uzyskał prałatury kapitulne prepozyta w Kruszwicy oraz archidiakona w Łowiczu (miał być także prepozytem kapituły kolegiackiej w należących do biskupów krakowskich Kielcach), jak też probostwa w Cielądzu i Konojadzie.

Na sufraganię włocławską, wakującą po śmierci Aleksandra Myszczyńskiego, wybrany został w 1540 r. przez miejscową kapitułę katedralną na przedstawienie ordynariusza Łukasza Górki, który przez delegata swego prosił kapitułę, aby spośród siebie wybrała na sufragana męża uczciwego, do obowiązków tych zdolnego" (S. Chodyński). Prowizję na tytularne biskupstwo margaryteńskie (Margarita vel Maraga) otrzymał I XII 1540 r. ze strony papieża Pawła III -wraz z zezwoleniem na sprawowanie funkcji pontyfikalnych w diecezji włocławskiej oraz przyznaniem dochodów zwyczajowo przysługujących miejscowym sufraganom (jeszcze w tym samym miesiącu działający w jego imieniu Leonard Hermann uregulował w Kurii Rzymskiej opłaty należne z tytułu uzyskanej prowizji). Pomimo wyniesienia do godności biskupiej Jan Dziaduski nie przestał być archidiakonem kapituły katedralnej we Włocławku oraz prepozytem kruszwickim, a ponadto doszła mu sądowa funkcja oficjała. Już wszakże po półtora roku uzyskał 31 V 1542 r. awans na stolicę biskupią w Kamieńcu Podolskim, pozostając jednak nadal w diecezji włocławskiej, gdzie poświadczony jest z tytułem nominata kamienieckiego i zarazem miejscowego sufragana.

Zamierzał tu działać zapewne tylko do momentu otrzymania bull translacyjnych, wszakże ich nadejście zbiegło się ze śmiercią ordynariusza Łukasza Górki (3 X 1542), w związku z czym Dziaduski (obrany jednym z egzekutorów testamentu zmarłego) nie opuścił diecezji włocławskiej, lecz przez okres wakatu sprawował w niej posługi pontyfikalne. Ostatecznie 30 III 1543 r. papież Paweł III dokonał równoczesnej translacji z biskupstwa chełmskiego na włocławskie Mikołaja Dzierzgowskiego oraz z kamienieckiego na chełmskie Jana Dziaduskiego, a w pół roku później - 5 X 1543 r. udzielił prowizji na tytularną stolicę margaryteńską nowemu sufraganowi dla Włocławka, dominikaninowi Maciejowi Walerianowi z Warszawy (Warszówka?). Wraz z tym momentem posługa Jana Dziaduskiego w diecezji włocławskiej dobiegła kresu, jakkolwiek Jan Kwolek utrzymuje, że tutejszą sufraganię duchowny ten trzymał do roku 1545, czyli do momentu swej translacji z kolei na biskupstwo przemyskie (8 VI 1545), natomiast archidiakonem kapituły katedralnej we Włocławku pozostał do końca życia.

Na stolicy biskupiej w Przemyślu, którą kanonicznie objął za pośrednictwem delegowanego po temu prokuratora-9 VIII 1545 r.-podczas gdy osobiście dopełnił ingresu do świątyni katedralnej 15 VIII tr., zasiadał do śmierci. Zmagać się tam musiał z rozprzestrzenianiem się reformacji protestanckiej, samemu wiernie trwając po stronie katolickiej ortodoksji, co skądinąd nie przeszkadzało mu postulować w liście do papieża zwołania soboru powszechnego, który miał za cel doprowadzić do położenia kresu niesnaskom religijnym. Zaraz też w 1546 r. przeprowadził w powierzonym mu biskupstwie synod diecezjalny (kolejny w roku następnym), na którym zajęto się m.in. problemem kontrowersyjnego członka tamtejszego prezbiterium, którym był głośny już wówczas-także jako pisarz-Stanisław Orzechowski. Kiedy pod koniec 1550 r., mimo swej godności kapłańskiej, zawarł związek małżeński, biskup Dziaduski, wcześniej starający się łagodzić narastający konflikt, zmuszony był go suspendować i ekskomunikować, co nastąpiło w IV 1551 r. Sprawa ta stała się przedmiotem delibe racji na sejmie obradującym od 2 II do 11 IV 1552 r. w Piotrkowie, na który stawił się osobiście Orzechowski i- okazawszy skruche - otrzymał na odbywającym się równocześnie synodzie prowincjalnym warunkowe zdjęcie klątwy, która jednak została później ponowiona na wniosek nuncjusza papieskiego.

Końca tego sporu pasterz diecezji przemyskiej nie dożył, umierając 28 VII 1559 r. w rezydencji w Brzozowie. Pochowany został w podziemiach katedry w Przemyślu, na rzecz której dokonał hojnych zapisów (w postaci m.in. bogatych szat liturgicznych), gdzie też wystawiono mu wysokiej klasy artystycznej pomnik nagrobny, wykonany przez włoskiego rzeźbiarza Jana Marię Padovano (do dziś zachowała się marmurowa płyta z pełnopostaciowym przestawieniem zmarłego w stroju pontyfikalnym, wmurowana w ścianę korpusu przemyskiej bazyliki archikatedralnej pw. Wniebowzięcia NMP i św. Jana Chrzciciela).