Bp Feliks Łukasz Lewiński

Po naukach domowych kształcił się przez trzy I. w jezuickich szkołach w Starych Szkotach (Szotlandzie) k. Gdańska, być może zamierzając zostać członkiem Towarzystwa Jezusowego, kiedy bowiem 12 IX 1775 r. wstąpił w wieku 24 lat do seminarium duchownego we Włocławku (26 XI tr. otrzymał święcenia niższe), po niespełna r. został wyświęcony (z prowizją na psałterię we włocławskiej katedrze) przez miejscowego sufragana Jana Dembowskiego na subdiakona (21 VII 1776), diakona (26 VII 1776) i prezbitera (4 VIII 1776). Wskazuje to, że większość przygotowującej do kapłaństwa formacji odbył uprzednio gdzie indziej (wg S. Chodyńskiego alumnem we Włocławku został „po skończeniu teologii w szkołach jezuickich w Gdańsku-Szotlandzie", jednak z dostępnych opracowań nie wynika, by wstąpił do Towarzystwa Jezusowego i następnie uzyskał dymisję z tego zakonu).

Jako neoprezbiter Feliks Łukasz Lewiński został skierowany do pracy w charakterze pisarza w konsystorzu diecezjalnym we Włocławku, a równocześnie był spowiednikiem przy świątyni katedralnej (penitencjarz fundi Nieborovlana) i następnie sekretarzem kapituły, w związku z którą to funkcją uzyskał 29 IV 1777 r. doktorat obojga praw (utroque iuris) w Akademii Krakowskiej, nadany mu bez odbywania tam studiów, o jakich mylnie wspominają niektórzy autorzy. Dostrzeżony przez zwierzchność diecezjalną, już w 1778 r. miał zostać-z ustanowienia ordynariusza Józefa Ignacego Rybińskiego - komisarzem zamkowym we Włocławku, sprawującym sądownictwo nad ogółem osób będących tam na służbie u bpa (wg S. Chodyńskiego powołanie F.L. Lewińskiego na funkcję „komisarza vel starosty do sprawowania jurysdykcji w zamku biskupim" nastąpiło wszakże dopiero 22 XI 1786 r.), a z kolei w 1782 r. sędzią prosynodalnym dla archidiakonatu pomorskiego. Pismem z 9 VIII 1783 r. biskup J.I. Rybiński przedstawił trzydziestodwuletniego duchownego na kanonikat w kapitule katedralnej włocławskiej, na który został on instalowany (z prowizji papieskiej) w I 1784 r. Po trzech l. awansowany na prałaturę kanclerską (nominacja 4 X 1787 r., instalacja 18 X tr.), wkrótce późn. reprezentował to gremium-jako delegat-w Trybunale Koronnym (1788-1789), by z kolei w 1790 r. objąć probostwo gdańskie (proboszcz i kapelan Kaplicy Królewskiej w Gdańsku oraz inkorporowanej do niej par. w Prągowie), natomiast jeszcze od 31 VII 1785 r. posiadał probostwo w Brześciu Kujawskim.

Wydarzenia ostatnich lat istnienia Rzeczypospolitej Obojga Narodów nie pozostały bez wpływu na losy Feliksa Łukasza Lewińskiego, któremu w 1791 r. powierzono obowiązki komisarza wojskowo-cywilnego woj. kujawskiego (w tym samym r. wyróżniony Orderem św. Stanisława). Prawdopodobnie jednak w życie polityczne mocniej się nie zaangażował (jakkolwiek w kilkanaście lat późn. powołano go w VII 1809 r. na sędziego pokoju w pow. radziejowskim), pozostając oddany przede wszystkim sprawom kościelnym (31 VII 1792 r. objął w administrację probostwo w Ciechocinie), co zaowocowało przedstawieniem Stolicy Apostolskiej 13 XI 1793 r. przez ordynariusza loci jego kandydatury na zwolnioną w związku z rezygnacją Marcina Chyczewskiego sufraganie włocławską. Proces informacyjny kandydata do infuły odbył się przed delegowanym do jego przeprowadzenia biskupem chełmińskim Janem Karolem Hohenzollernem, na którym to fundamencie papież Pius VI udzielił F.L. Lewińskiemu 12 IX 1794 r. prowizji na godność bpa tytularnego Erythrea, natomiast 19 III 1795 r. odbyła się w kościele parafialnym w Niesułkowie konsekracja elekta, dopełniona przez Józefa Ignacego Rybińskiego (wespół z koadiutorem kamienieckim Janem Mikołajem Dembowskim oraz sufraganem chełmińskim Iwonem Onufrym Rogowskim). Na przełomie 1796/1797 r. nowy członek episkopatu uzyskał prałaturę dziekana kapituły katedralnej we Włocławku (instalowany per procuratorem 9 11 1797 r.), natomiast w bliżej nieokreślonym czasie doszedł mu również kanonikat kolegiaty kruszwickiej, scholasteric gdy z kolei już za czasów Księstwa Warszawskiego był prezentowany przez króla saskiego i zarazem księcia warszawskiego Fryderyka Augusta na kolegiaty łęczyckiej (1809). Po zgonie 4 I 1806 r. bpa J.I. Rybińskiego Feliks Łukasz Lewiński, który w 1798 r. zastępował swego zwierzchnika podczas składania w Królewcu przysięgi homagialnej królowi pruskiemu, został obrany wikariuszem kapitulnym, podejmując 5 II 1806 r. obowiązki administratora sede vacante diecezji włocławskiej i zawiadując następnie bieżącymi sprawami biskupstwa w charakterze tymczasowego rządcy - ponad dekadę, tj. do momentu objęcia jurysdykcji przez nowego ordynariusza loci Franciszka Malczewskiego (prekonizowany 4 IX 1815 r.), co nastąpiło 1 VI 1816 r.

W dwa I. późn. miała miejsce reorganizacja struktur diecezjalnych Kościoła katolickiego w tzw. Królestwie Kongresowym, w tym utworzenie nowej diecezji janowskiej vel podlaskiej (30 VI 1818), na której pierwszego zwierzchnika od samego początku był przewidziany właśnie Lewiński. Cesarz rosyjski Aleksander I (jako nominalny król Polski) udzielił mu nominacji 11 VIII 1818 r., natomiast prekonizacja papieska nastąpiła 30 III 1819 r. Aż do tamtego momentu czynny był on nadal w diecezji włocławskiej (od 1818 r. noszącej miano kujawsko-kaliskiej), przy czym po translacji F. Malczewskiego na nowo erygowane arcybiskupstwo warszawskie (2 X 1818) kapituła katedralna zamierzała powtórnie powierzyć Feliksowi Łukaszowi Lewińskiemu obowiązki administratora sede vacante (wikariusza kapitulnego), lecz ze względu na postanowione już objęcie przezeń stolicy biskupiej w Janowie Podlaskim na funkcję tą obrano przewidywanego na kolejnego ordynariusza loci Andrzeja Wołłowicza. Osobiście rządy w diecezji podlaskiej (janowskiej) objął 9 IX 1819 r., w pierwszej kolejności przystęp jąc do zorganizowania centralnych urzędów biskupstwa-na czele z konsystorzem generalnym (1819) oraz kapitułą katedralną (1822), Wznowił też działalność dawn. funkcjonujących seminariów duchownych w Janowie Podlaskim i Węgrowie, w którym to ostatnim oraz w Międzyrzecu Podlaskim utworzył oficjałaty, dokonując również podziału diecezji na dek (początkowo dziewięć, późn. jedenaście). Na szeroką skalę rozwinął działalność charytatywną, organizując m.in. przytułki dla starców i ubogich, podobnie jak przyjął na siebie obowiązki prezesa (zarazem głównego protektora) Towarzystwa Dobroczynności w Siedlcach.

Bawiąc w 1825 r. w rodzinnych stronach, niespodziewanie zm. 5 IV tr. w Świętem na Pomorzu Nadwiślańskim, skąd jego ciało przewieziono do Włocławka i złożono w podziemiach świątyni katedralnej pw. Wniebowzięcia NMP, natomiast do katedry pw. Przenajświętszej Trójcy w Janowie Podlaskim trafiło złożone w srebrnej puszcze serce zmarłego, gdzie wmurowano je w ścianie prezbiterium, obok tronu biskupiego. Tam również przyrodni brat Franciszek Ignacy Lewiński, który w l. 1825-1826 administrował wakującą diecezją podlaską (janowską) w charakterze wikariusza kapitulnego (dn. 3 VII 1826 r. prekonizowany biskupem tytularnym Eleutheropolis), ufundował zmarłemu marmurowe epitafium z inskrypcją, nad którym umieszczono portret.