Ks. Marcin (Jan Oporzadek)

Włocławski Słownik Biograficzny, pod red. S. Kunikowski, tom 5, s. 110-112.

(1884-1942), franciszkanin, męczennik II wojny światowej, błogosławiony.

 

Urodził się 4 III 1884 r. we wsi i parafii Kościelec k. Chrzanowa jako piąte z sześciu dzieci rolnika Stanisława i jego żony Julianny z d. Cupryan. W l. 1891- 1897, z bardzo dobrymi ocenami, ukończył na miejscu sześć klas Szkoły Ludowej. Zrazu pomagał rodzicom w gospodarstwie, a dorywczo pracował we dworze Wodzickich. Po śmierci ojca w 1901 r. zaopiekował się matką i chorym bratem Józefem. Na ich utrzymanie zarabiał, pracując jako wyrobnik w ko- palni Matylda w Chrzanowie (1903-1908), pomocnik szlifierski w Fabryce Wyrobów Metalowych St. Sulikowskiego na Dębnikach pod Krakowem (22 III-16 XII 1909) oraz jako robotnik przy ekspedycji beczek Spółki Akcyjnej dla Przemysłu Naftowego w Trzebini (25 X 1910- 16 X 1912).

Po śmierci matki (1907) i brata Józefa (1910) mógł zrealizować swoje dawne pragnienie służby Bogu w Prowincji Matki Bożej Anielskiej Zakonu Braci Mniejszych, zgłaszając się na początku października 1912 r. w klasztorze krakowskim z prośbą o przyjęcie. Przeprowadzona rozmowa oraz przedłożone dokumenty zadecydowały o pozytywnej odpowiedzi, mimo że miał ukończonych 28 lat. Dekret przyjęcia wystawiony 16 X tr. przez prowincjała o. Joachima Maciejczyka skierował go do klasztoru w Krakowie w celu odbycia próby przewidzianej dla kandydatów na braci zakonnych. Dnia 10 XI z rąk o. gwardiana Piusa Szewczyka otrzymał habit tercjarski oraz imię Marcina, w wigilię święta jego patrona. Uczestniczył we wszystkich modlitwach i ćwiczeniach wspólnoty zakonnej oraz wysłuchiwał tygodniowych nauk ascetycznych do nich głoszonych. Natomiast pod kierunkiem starszych braci przysposabiał się do zawodu użytecznego w zakonie. 

Po pewnym czasie został skierowany do Sądowej Wiszni, gdzie zastał go wybuch I wojny światowej. Powołany do wojska austriackiego początkowo służył w 3. kompanii 13. pułku w Krakowie przy ul. Floriańskiej, ale niebawem wyruszył na pole walki pod Kraśnik i Lublin. Dokładnego przebiegu dalszej służby brata Marcina nie znamy. Wiadomo, że w listopadzie 1918 r. wrócił do zakonu z frontu włoskiego z okaleczoną lewą ręką. Gdy w marcu 1919 r. włączono do Prowincji Matki Bożej Anielskiej klasztor we Włocławku, Oprządek był jednym z dwu braci zakonnych tu przydzielonych. Pod koniec tr. udał się do Lutomierska pod Łodzią, gdzie wraz z o. Eugeniuszem Majem miał zająć się odbudową klasztoru zniszczonego podczas działań wojennych. Nadzorował gromadzenie materiałów potrzebnych do tego celu. Rozpoczęciu tego dzieła przeszkodziła wojna polsko-bolszewicka 1920 r. i wielka inflacja. W tej sytuacji Zarząd Prowincji na w dniach 24-25 VIII tr. zrezygnował z placówki. Brata Marcina skierowano wtedy do Wieliczki w celu odbycia nowicjatu, który rozpoczął 14 IX 1920, a 15 IX 1921 r. złożył śluby czasowe. W I. 1921-1924 był furtianem domu głównego prowincji w Krakowie, gdzie też 4 X 1924 r. złożył profesję uroczystą. Pod koniec tr. przeniesiono go do Przemyśla, a stąd jesienią 1925 r. do Konina, a potem do Brzezin k. Łodzi (1926-1928). W połowie 1929 r. przybył do Lwowa, gdzie do czerwca roku następne- go był pomocnikiem wychowawcy chłopców Niższego Seminarium Kolegium św. Antoniego. Wydaje się, że gdy w 1930 r. tutejszy gwardian objął analogiczny urząd we Włocławku, Oprządek podążył jego śladem. Pełnił tu obowiązki gospodarza, ogrodnika i kwestarza ku zadowoleniu wszystkich. Nie wiadomo, kiedy skierowano go do Kazimierza Dolnego nad Wisłą, skąd zapewne na przełomie 1936/37 r. powrócił do Włocławka. Wypełniał z dużą sumiennością swoje dotychczasowe obowiązki, a na początku II wojny światowej w jakiejś mierze uczestniczył w pracy konspiracyjnej prowadzonej w klasztorze.

Aresztowano go 26 VIII 1940 r. Przybyły rano do klasztoru gestapowiec oświadczył zebranym zakonnikom, że wszyscy oprócz o. gwardiana N. Turchana wyjadą do Niemiec, by nauczyć się j. niemieckiego potrzebnego w pracy duszpasterskiej. Zgodnie z jego poleceniem o godz. 11 zgłosili się do siedziby gestapo (ob. ul. Kościuszki 26), gdzie okazało się, że był to podstęp. Jeszcze tego samego dnia wieczorem wraz z innymi osadzonymi tu duchownymi zostali wywiezieni do obozu przejściowego w Szczeglinie k. Mogilna, a po trzech dniach do obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen k. Oranienburga pod Berlinem; wreszcie 14 XII tr. do Dachau k. Monachium. Tu umieszczony w bloku nr 18 otrzymał nr obozowy 22 618. Pracował na plantacjach, a potem trzy razy dzienne roznosił kotły z posiłkiem do bloków. Dla starszego organizmu, wycieńczonego szykanami i głodem, było to bardzo trudne zadanie. Krótko (4 IV-18 IX 1941) mógł uczestniczyć we mszy św. Gdy bowiem 18 IX tr. odmówił podpisania volkslisty, zabroniono mu wszelkich praktyk religijnych, pracował bez dodatkowej porcji chleba oraz traktowany był jak przestępca. Mimo to do końca pozostał człowiekiem modlącym się i ufającym w Bożą Opatrzność. Został zagazowany 18 V 1942 r. podczas tzw. transportu inwalidów w drodze do krematorium w Hartheim k. Linzu w Austrii.

Ogłoszony błogosławionym 13 VI 1999 r. w Warszawie przez Ojca Świętego Jana Pawła II w grupie 108 męczenników II wojny światowej. Upamiętniono go na zbiorowym obrazie pięciu męczenników z Zakonu Braci Mniejszych w ich kościele we Włocławku, który poświęcono dnia 21 V 2000 r.

APR, Akta pers. br. Marcina Oprządka; Akta pers. o. Wincentego Rejmera, Dziennik 1929-1963; Momumenta Provinciae S. Mariae Angelorum (1911-1960), s. 84-88, 126, 136, 143, 159, 264; Schematyzmy Prowincji Matki Bożej Zakonu Braci Mniejszych w Polsce z lat 1913-1937; Sacra Congregatio pro Causis Sanctorum, Vol. II, s. 537-543; vol. III, 2 s. 1107-1118; - Brzuszek B., [w:] Męczennicy za wiarę, s. 292-297; tenże, Męczennicy II wojny światowej, [w:] A.J. Szteinke, Kościół, s. 61-63; Brzuszek B., Błogosławiony Brat Marcin Jan Oprządek, Włocławek 2001; tenże, Beato Martino Giovanni Oprządek, [w:] Sulla Croce con Cristo, s. 58-67; Jacewicz W., Woś J., Martyrologium, z. 5, s. 200; Szteinke A.J., Męczennicy II wojny światowej, s. 727-728; tenże, Klasztor Braci Mniejszych we Włocławku podczas drugiej wojny światowej, s. 361-374; Klasztor Franciszkanów we Włocławku. Uroczystości

 

Anzelm Janusz Szteinke